Sacrum i sztuka WT-DTK-SIS
Celem zajęć jest zapoznanie z formami ekspresji sacrum w komunikacji wizualnej ze szczególnym uwzględnieniem cyberprzestrzeni i obszaru mediów. Student otrzyma możliwość poznania, czym jest sacrum w ogóle oraz jak realizuje się ono w poszczególnych dziedzinach sztuki: architektura, malarstwo, rzeźba, współczesne sztuki wizualne. Ponadto uwzględnione zostaną wybrane aspekty komunikacyjne sztuki sakralnej, religijnej i liturgicznej.
Wykłady naświetlą genezę i rozwój form chrześcijańskiej świątyni oraz dzieł sztuki sakralnej obecnych w jej wnętrzu, jako komunikacji we wzajemnej relacji teologii, liturgii i sztuki.
Łącząc zjawiska z zakresu komunikacji wizualnej, historii sztuki, historii liturgii, teologii, historii idei i duchowości prezentowane będą podstawowe problemy związane ze sztuką chrześcijańską, jej formami i sposobami ekspresji.
Wykład dotyczy charakterystycznych elementów sacrum, które zrodziły sztukę i znalazły miejsce w komunikacji;. Przedmiotem poznania i refleksji będą zarówno typowe dzieła sakralne (ikona) w obrębie komunikacji wizualnej, artefakty, w których sacrum ukryte jest pod warstwą symbolu.
1. Sztuka jako komunikacja sacrum. Pojęcia i zagadnienia węzłowe: kategoria sacrum (M. Eliade), transcendencja, tremendum, fascinosum (R. Otto); Świat znaków E. Cassirera; Symbol i mit (P. Riceour).
2. Geneza i formy rozwoju sztuki chrześcijańskiej. Kwestia przedstawialności Boga (zakaz starotestamentalny).
3. Komunikacja treścią artystyczną: Wiodące idee i treści sztuki chrześcijańskiej.
4. Komunikacja treści biblijnych: Ikonografia biblijna (wybrane tematy).
5. Komunikacja formą artystyczną: Doskonałość w sztuce. Kanon, proporcja, złoty podział.
6. Komunikacja treścią i formą ikony: Propedeutyka teologii ikony.
7. Komunikacja w czasie i przestrzeni świętej: Symbolika kosmologiczna i teologiczna świątyni. Świątynia jako Niebieskie Jeruzalem i jako Ciało Chrystusa.
8. Ikonologia wnętrza sakralnego - artystyczny wystrój i wyposażenie świątyni.
9. Komunikacja wizualna wartości moralnych: Ikonografia grzechów i cnót.
10. Komunikacja wizerunkowa: Obraz Jana Pawła II w sztuce
11. Komunikacja wizerunkowa: ubiór jako dystynkcja; polskie insygnia koronacyjne
12. Komunikacja wartości: Kultura patriotyczna; style narodowe w architekturze
13. Komunikacja profanum: Profanum w sztuce współczesnej
14. Komunikacja profanum: Prowokacje w sztuce
15. Podsumowanie materiału. Egzamin (termin zerowy)
Symbol/Symbole kierunkowe efektów uczenia się
Efekty kształcenia
Przedmiotowe efekty kształcenia:
EK 1: student w oparciu o wiedzę zakresu sztuki sakralnej oraz form sakralizacji artystycznej zna i rozumie współczesne procesy kulturowe związane z upowszechnieniem się technik wizualnych;
EK 2: student umie rozpoznać i przeprowadzać krytyczną analizę różnych rodzajów sztuki i dzięki temu potrafi tworzyć i interpretować przekazy wizualne i audiowizualne w celu określenia ich znaczeń, oddziaływania społecznego i miejsca w procesie historyczno-kulturowym;
EK 3: student świadomie wpływa na zachowanie i percepcję sztuki ze strony jej odbiorców dzięki łatwości rozpoznawania i analizy zjawisk artystycznych i ideowych obecnych w dziełach sztuki sakralnej; kreuje klimat sacrum w przestrzeni i czasie oraz przestrzega zasad etyki zawodowej i norm współżycia społecznego.
Nakład pracy studenta:
- udział w wykładzie: 30 godz. - 1 ECTS
- samodzielna lektura, konsultacje z wykładowcą , przygotowanie do zaliczenia przedmiotu: 30 godz. - 1 ECTS
Razem 60 godz. - 2 ECTS
Kryteria oceniania
Metody dydaktyczne:
EK 1
Metoda podająca z zastosowaniem: wykładu informacyjnego; pogadanki; opisu; prelekcji; anegdoty.
EK 2
Metoda problemowa: wykład problemowy lub konwersatoryjny; dyskusja dydaktyczna;
EK 3
Metoda eksponująca: film; ogląd obiektów in situ - pokaz połączony z przeżyciem;
Kryteria oceniania:
Na ocenę końcową składają się:
1/ referat (prezentacja multimedialna) – 1/3; 2/ zaliczenie wskazanej lektur -1/3, 3/ frekwencja na zajęciach – 1/3.
Literatura
Literatura podstawowa:
Wierzyć i widzieć, red. N. Mojżyn i in., Sandomierz 2013
Eliade M., Sacrum i profanum: o istocie sfery religijnej, przeł. B. Baran, Warszawa 2008
Eliade M., Sacrum, mit, historia, przeł. A. Tatarkiewicz, Warszawa 1976
Jan Paweł II, List do artystów, w: www.opoka.org.pl/bibliotek /
Jan Paweł II, Wiara i kultura. Dokumenty, przemówienia, homilie, red. M. Radwan, S. Wylężek, T. Gorzkula, Rzym-Lublin 1988
Literatura uzupełniająca:
Baldock J., Symbolika chrześcijańska, Poznań 1994
Carr-Gomm S., Słownik symboli w sztuce, przeł. B. Stokłosa, Warszawa 2001
Cieślińska N., Kościół a sztuka współczesna. Bibliografia polska za lata 1945-1986, s. 243n.
Eliade M., Traktat o historii religii, przeł. J. Wierusz-Kowalski, Warszawa 1966
Evdokomov P., Sztuka ikony. Teologia piękna, przeł. M. Żurowska, Warszawa 2003
Forstner D., Świat symboliki chrześcijańskiej, Warszawa 1990 (oraz wydanie późniejsze)
Guardini R., Znaki święte, Wrocław 1982
Gieysztor-Miłobędzka E., Ze studiów nad wnętrzem kościelnym, „Studia Theologica Varsaviensia” 25/1987/nr1, s. 41-74
Hani J., Symbolika świątyni chrześcijańskiej, przeł. A.Q. Lavique, Kraków 1994
Jaroszyński P., Metafizyka i sztuka, Lublin 1986 (Warszawa 1996)
Michalski S., Protestanci a sztuka, spór o obrazy w Europie nowożytnej, Warszawa 1989
Pasierb J. S., Człowiek i jego świat w sztuce religijnej renesansu, Warszawa 1999.
Jazykowa I., Świat ikony, przeł. H. Paprocki, Warszawa 2003
Karpiński R., Symbolika kościoła w świetle tradycji biblijnej. Wypowiedzi Ojców Kościoła i pisarzy średniowiecznych, „Anamnesis” 2004 nr 36 s. 75n.
Kobielus S., Podstawy biblijne i symboliczne budowli sakralnych, „Ateneum Kapłańskie” 1989 nr 448 s. 3n
Kowalewski M., A. M. Królikowska, Miasto i sacrum, Kraków 2011
Krasny P., Visibilia signa ad pietatem excitantes. Teoria sztuki sakralnej w pismach pisarzy kościelnych epoki nowożytnej, Universitas, Kraków 2002
Królikowski J., Nieme słowo. Teologia w sztuce, Biblos, Tarnów 2008
Luft A., Funkcja i treści sztuki wczesnochrześcijańskiej i średniowiecznej, w: 300 lat Seminarium Duchownego Św. Jana Chrzciciela w Warszawie 1682-1982, Warszawa 1983, s.231 nn.
Lurker M., Słownik obrazów i symboli biblijnych, Poznań 1989.
Malraux A., Przemiana bogów. Nadprzyrodzone, przeł. E. Bąkowska, Warszawa 1985
Marcel G., Mądrość i poczucie sacrum, przeł. K. Chodacki, P. Chołda,Kraków 2011
Mojżyn N., Między kulturą i teologią wizualną: antropologia obrazu Hansa Beltinga, w: Kultura wizualna - teologia wizualna, Warszawa 2010, ss.35-52
Mojżyn N. i in., Miejsca teologiczne w kulturze wizualnej, Kraków-Warszawa 2013
Nadrowski H., Sacrum przestrzeni kościelnych, Kielce 2005
Nowiński J., Ars Eucharistica, Warszawa 2000
Nowiński J., Sakralna przestrzeń - charakterystyka oraz wybrane treści ideowe i symboliczne, "Seminare" 2011, t. 29, s. 269-283 - art. dostępny w wersji PDF www.seminare.pl
Olszewski A. K., Próba typologii współczesnych kościołów w Polsce, w: Sacrum i sztuka, Kraków 1989, s. 85n.
Osowiecki A., Współczesna architektura kościelna w Polsce, Warszawa ATK 1976
Otto R., Świętość. Elementy irracjonalne w pojęciu bóstwa i ich stosunek do elementów racjonalnych, przeł. B. Kupis, Warszawa 1968
Pasierb J. S., Sobory o sztuce, „Znak” 16, 1964, z. 12, s. 1460 – 1482
Pasierb J., Teoria sztuki sakralnej w postanowieniach Vaticanum II, w: „Collectanea Theologica” (1970)
Rożek M., Idee i symbole sztuki chrześcijańskiej, Kraków 2010
Sinka S., Symbole liturgiczne, Kraków 1991
Tresidder J., Słownik symboli, przeł. B. Stokłosa, Warszawa 2001
Pasierb J., Problematyka sztuki w postanowieniach soborów, „Znak”, 1964 nr 12 s. 1460n
Rosier-Siedlecka M. E., Posoborowa architektura sakralna. Aktualne problemy projektowania architektury kościelnej, Lublin 1979
Sacrum i sztuka, [oprac.] Cieślińska N., Kraków 1989
Świerzawski W., Przestrzeń sakralna i misterium liturgii, „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 1982 nr 4 s. 269n
Urbanowicz B., Przestrzeń sacrum, „Zeszyty Naukowe Stowarzyszenia PAX” 1978 nr 1 s. 102n
Uspienski L., Teologia ikony, przeł. M. Żurowska, Poznań 1993
Wawrzyniak W., Sacrum w architekturze, Wrocław 1996
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: