Duszpasterstwo indywidualne i zbiorowe WT-SST-DIZ

Rozwój Kościoła jest możliwy jedynie w oparciu o ideę komunii, dlatego tak ważne jest rozbudzanie w jego członkach poczucia wspólnoty. W kształtowaniu wspólnotowości dużą rolę spełnia zarówno świadomość religijna, jak i pogłębiona duchowość, profilowana przez aktywne uczestnictwo w liturgii. Podstawowa wiedza religijna i formacja duchowa są oparciem dla aktywności ludzi wierzących, która może realizować się na czterech płaszczyznach: edukacji (poznawanie nauki Kościoła), pedagogii (wychowanie chrześcijańskie), formacji duchowej i działań ewangelizacyjno-apostolskich. Ludzie wierzący potrzebują pomocy, aby mogli w sposób dojrzały dokonać osobistego wyboru drogi wiary wtajemniczonej i uwspólnotowionej, dlatego należy docenić wszelkie wysiłki tworzenia grup, poprzez które organizować można wspólnotową działalność pastoralną Kościoła z uwzględnieniem aktualnych uwarunkowań społeczno-kulturowych.
Kościół funkcjonuje w dwóch wymiarach: jako „ontologiczna” wspólnota zbawcza i „akcydentalna” społeczność ludzka. Podstawowym i jedynym zadaniem Kościoła jest misja zbawcza, którą społeczność eklezjalna realizuje wypełniając funkcje zbawcze i zadania uzupełniające. Każda inicjatywa pastoralna, na każdym stopniu zorganizowania, o tyle służy wypełnianiu przez Kościół jego misji zbawczej i jego prawdziwej odnowie, o ile opiera się na rzetelnej świadomości powołania i odpowiedzialności za tę szczególną łaskę, jedyną i niepowtarzalną, dzięki której każdy chrześcijanin we wspólnocie Ludu Bożego buduje Ciało Chrystusa.
Obecna hierarchia działań pastoralnych wygląda więc następująco: 1) duszpasterstwo – spełnianie pośrednictwa zbawczego (kapłaństwo służebne). Kapłan – pasterz prowadzi owce (trzodę) do zbawienia. Jest drogowskazem, wyłączonym z rzeczywistości światowej. Jest oddzielony od świata wiernych świeckich, samodzielny, samorządny, samowystarczalny. W tak pojętym duszpasterstwie każdy ksiądz robi wszystko sam; 2) apostolstwo – w tej działalności kapłan wychodzi z „kościoła”, staje wśród wiernych. Wchodzi w ich codzienność i uczy się poznawać ich powszedniość, problemy życiowe. Kapłan - apostoł jest wśród wiernych, jest jednym z nich. Nie może powoływać się na autorytet urzędowy (autorytet święceń), a swoje plany apostolskie może realizować jedynie w oparciu o autorytet osobowy, ludzki; może być nauczycielem, doradcą, wychowawcą, ale bez odwoływania się do władzy święceń. 3) w ewangelizacji zanikają wszelkie różnice – wszyscy stają się uczniami Chrystusa, który jest Mistrzem. Kapłan staje wśród swoich wiernych jako jeden z uczniów w szkole Chrystusowej. Wcale to nie znaczy, że jest w niej prymusem. Wielu wiernych świeckich w tej szkole może zadziwiać swoimi umiejętnościami.
W tej perspektywie należy widzieć przygotowanie do kapłaństwa, w której najpierw trzeba uformować człowieka (formacja ludzka), następnie chrześcijanina (formacja chrześcijańska), a na końcu kapłana (formacja kapłańska). Tych trzech wymiarów spełniania posłannictwa Chrystusowego nie można zatracić przez całe kapłańskie życie. Pod wpływem nowych wyzwań ewangelizacyjnych następuje powolny proces ponownego zhierarchizowania działalności pastoralnej Kościoła. Najważniejsza staje się nowa ewangelizacja, której uczestnikami bez warunków wstępnych są wszyscy ludzie, bez wyjątku Ewangelizacja prowadzi do zaangażowania apostolskiego w świecie, a apostolstwo otwiera drogę do spełniania przez Kościół hierarchiczny pośrednictwa zbawczego (duszpasterstwa).

W cyklu 2023/24_L:

Dyscyplina naukowa, do której odnoszą się efekty uczenia się

nauki teologiczne

Grupa przedmiotów ogólnouczenianych

nie dotyczy

Opis nakładu pracy studenta w ECTS

Podstawą uznania nakładu pracy studenta jest najpierw udział w zajęciach i aktywne włączanie się w dyskusję na tematy omawiane w wykładzie. Pod uwagę brane są również osobiste zainteresowania studenta przedstawianej problematyki wykładu prezentowane w czasie zajęć w wybranej przez studenta formie (przygotowany materiał pisemny, prezentacja, głos w dyskusji). Student ma prawo prosić też o osobiste konsultacje z wykładowcą i proponować alternatywne do stawianych wymagań sposoby wykazania znajomości tematu wykładu. W ocenie będzie również uwzględniana praca własna studenta i czas poświęcony na przygotowanie do zajęć, czytanie literatury, zwłaszcza osiągnięcia w realizowaniu praktyk, projektów i autorskich pomysłów związanych z tematyką wykładu. Do oceny końcowej zaliczane będzie także samokształcenie i wyniki osobistej kwerendy naukowej studenta na temat wykładu. Obowiązkowym zadaniem studenta będzie przygotowanie eseju na temat wybrany z listy zaproponowanej przez wykładowcę, jednak z możliwością przygotowania eseju na zaproponowany przez studenta, oryginalny temat mieszczący się w tematyce wykładu. Udział w zajęciach dydaktycznych, opracowanie treści wykładu i przygotowanie do egzaminu: 30 - 1 Praca własna z lekturą przedmiotową: 30 - 1 Przygotowanie eseju jako pracy pisemnej zaliczeniowej: 30 - 1 Nakład pracy studenta w godz.: 90 Liczba punktów ECTS: 3

Poziom przedmiotu

podstawowy

Punkty ECTS

(brak danych)

Symbol/Symbole kierunkowe efektów uczenia się

TMA_W01, TMA_W03, TMA_W10, TMA_W13, TMA_W23, TMA_U01, TMA_U05, TMA_U12, TMA_U28 TMA_K01, TMA_K18

Typ przedmiotu

obowiązkowy

Wymagania wstępne

Osobę ludzką można ukazać w trzech podstawowych aspektach człowieczeństwa: fizyczno-psychicznym (indywidualnym), naturalno-wspólnotowym (społecznym) i duchowo-nadprzyrodzonym (boskim). Ta trójwymiarowość dotyczy również życia wiary, która jest jednocześnie inkarnacyjna, wspólnotowa i transcendentna. Przeżywanie wiary, jej wzrastanie i wyrażanie na zewnątrz dokonuje się w codzienności, która jest rzeczywistością materialną („oblicze” inkarnacyjne) i we wspólnocie. Transcendentny charakter wiary jest określony doświadczeniem chrześcijańskim, które jest uczestnictwem w doświadczeniu Boga.

Koordynatorzy przedmiotu

Jan Przybyłowski

Efekty kształcenia

Realizacja działalności pastoralnej Kościoła dokonuje się na styku Kościoła i świata, dlatego inne problemy z ich urzeczywistnianiem mają ludzie wierzący, a inne duszpasterze, co też często jest źródłem konfliktu wypełnianych ról. Świat współczesny oczekuje na ewangelizatorów, apostołów, wychowawców i doradców, którzy będą świadkami proklamowanej Ewangelii. Ich zadaniem jest udzielenie pomocy człowiekowi w przyjęciu orędzia ewangelicznego, co w konsekwencji oznacza zgodę na interwencję Chrystusa wprowadzającego go w tajemnicę powołania chrześcijańskiego, którego istotą jest przejście z czasu do wieczności. Ludzie wierzący oczekują od swoich duszpasterzy określenia konkretnego, jasnego i pewnego kerygmatu, przedstawiającego istotę wiary uroczystej, który będzie legitymizacją ich udziału w życiu wspólnoty kościelnej.
Najpewniejszym sposobem przekazu wiary jest wypełnianie przez duszpasterza roli ewangelizatora, której spełnianie ułatwia wzajemne poznanie się wiernych Kościoła i duszpasterza, i podzielenie się doświadczeniami życiowymi i przeżyciami związanymi z działaniem Ewangelii w życiu codziennym uczniów Chrystusa. Źródło Ewangelii jest nadprzyrodzone, gdyż jest to Objawienie Boże. Jego adresatami są jednak ludzie, którzy przez wysiłek i radykalizm w jego wypełnianiu świadczą o jego prawdziwości. Doświadczenia ludzi żyjących Ewangelią na co dzień pomagają innym w zrozumieniu i przyjęciu Ewangelii od Chrystusa.
Nowa ewangelizacja przywraca prymat słowa Bożego w całej działalności Kościoła. W duszpasterstwie młodzieży nowa ewangelizacja jest sposobem budzenia wiary ewangelicznej (egzystencjalnej), która ma prowadzić w konsekwencji do wiary uroczystej („kościelnej”). Podstawą jest tutaj „rozumienie człowieka”, które oznacza zespolenie się z nim w myśleniu, odczuwaniu i działaniu. Duszpasterz występuje tu „po kapłańsku”, nie jako „instytucja”, ale jako świadek – czyli współbrat we wspólnocie. Nośnikami orędzia ewangelicznego mogą być również cnoty ludzkie, praktykowane w życiu codziennym, jeśli zostaną oświetlone światłem Ewangelii. Dzięki nim człowiek może nauczyć się żyć w świecie jak chrześcijanin i w ten sposób przygotować się do uczestnictwa w życiu wspólnoty kościelnej i podjęcia misji ewangelizacyjno – apostolskiej.
Duszpasterstwo indywidualne i wspólnotowe jest zatem drogą dla ludzi wierzących, po której będą kroczyć z Chrystusem głoszącym im Ewangelię do Kościoła. Duszpasterz jest pośród nich, towarzyszy im i razem z nimi doświadcza mocy Ewangelii. Jego zadaniem jest zachęcanie do wytrwałości dla wiernych i zaproszenie dla zagubionych.
Osobista odpowiedzialność za wspólnotę związana z wiernością i posłuszeństwem Kościołowi umożliwia kapłanowi podejmowanie działań na podstawie własnego rozeznania sytuacji. Wypełniając „zadania kościelne” kapłan nie może zrezygnować z bycia „doradcą” wiernych w sprawach światowych. Rola duszpasterza doradcy polega na udzielaniu pomocy człowiekowi w „udoskonaleniu” jego życia. W doradztwie duszpasterskim trzeba uwzględnić dwa etapy „doskonalenia się” człowieka: najpierw musi nauczyć się „miłować świat” (immanencja), aby na drugim etapie zdystansować się wewnętrznie do świata (transcendencja). W przygotowaniu przyszłych duszpasterzy trzeba zadbać nie tylko o wysoki poziom wiedzy teologicznej, rozwój duchowy, ale również należy docenić wiedzę z zakresu nauk humanistycznych. Przyszły duszpasterz w wypełnianiu swojej misji będzie bowiem towarzyszył ludziom wierzącym na drodze ich życia wiarą w codzienności jako ewangelizator, apostoł, wychowawca, doradca, ale zawsze po „kapłańsku”.

Kryteria oceniania

Osiągnięcia studenta w zakresie zdobytej wiedzy, umiejętności i kompetencji będą oceniane według przyjętej w regulaminie skali ocen. Ponieważ tematyka duszpasterstwa indywidualnego i zbiorowego (wspólnotowego) z założenia ma charakter interdyscyplinarny i stosowany, dlatego w ocenie końcowej będzie uwzględnione uczestnictwo i aktywność na zajęciach, a także umiejętności i kompetencje w proponowaniu oryginalnych, twórczych sposobów wykorzystania teorii w praktyce.

Literatura

Bourgeois D., Duszpasterstwo Kościoła, Poznań 2001.
Kamiński R., Duszpasterstwo zwyczajne, w: Leksykon teologii pastoralnej, Lublin 2006, s. 212-218.
Kamiński R., Duszpasterstwo nadzwyczajne, w: Leksykon teologii pastoralnej, Lublin 2006, s. 209-212.
Krucina J., Duszpasterstwo jako troska o człowieka, Homo Dei (1977)1s. 28-34.
Nieparko R., Duszpasterstwo, w: Encyklopedia katolicka, t. 4, s. 391-393.
Narecki Z., Duszpasterstwo zwyczajne w parafii a urzeczywistnienie Kościoła, Lublin 2001.
Przybyłowski J.K., Ecclesiality and human socialization in the aspect of applied theology, Seminare 43(2022)4
Przybyłowski J.K., Pastoral communication in the communal aspect, Seminare 38(2017)4 Przybyłowski J.K., Catholic Anthropology from an Ecological Perspective: Pastoral Study in the Light of the Encyclical Laudato si’, Collectanea Theologica 90(2020)5
Przybyłowski J.K., Ecclesiality and human socialization in the aspect of applied theology, Seminare 43(2022)4
Przybyłowski J.K., Duszpasterstwo Kościoła w perspektywie ludzkiej. Studium z teologii stosowanej, w: Homo viator. Człowiek–Duszpasterstwo-Kościół. Od pielgrzymki do ekologii, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II, Kraków 2022
Przybyłowski J.K., Budowanie parafii jako wspólnoty. Formacja wiernych świeckich do tworzenia wspólnoty parafialnej, Studia Łowickie 9(2007), s. 225-234.
Przybyłowski J.K., Podstawy teologiczne i antropologiczno-egzystencjalne działania grup religijnych, w: Dziś i jutro ruchów kościelnych, red. W. Nowacki, J. Czaplicki, Pelplin 2005, s. 29-60.
Przybyłowski J.K., Duszpasterstwo grupowe, Homo Dei 59(1990)1-2, s. 68-77.
Przybyłowski J.K., Laikat w Kościele polskim - obowiązki czy przywileje?, Ateneum Kapłańskie 114(1990)487, s. 428-439.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu WT-SST-DIZ w USOSweb