Podmiot duszpasterstwa: duchowni, świeccy, zakonni WT-R-PDDS

W sposób precyzyjny można określić stan kapłański. Duchowni (kleros) – to członkowie Kościoła przeznaczeni jako kler do służby świętej i do szczególnych funkcji i zadań kapłaństwa służebnego przez osobny sakrament kapłaństwa, według różnych stopni hierarchii: diakonat, prezbiterat, episkopat. Istnieją natomiast pewne rozbieżności w jednoznacznym określeniu stanu świeckiego. Chociaż nie daje się ściśle i jasno ustalić tych, którzy w sensie bezwzględnym są całkowicie „świeckimi”, to jednak można wskazać kryteria podstawowe przynależności laikatu do Ludu Bożego:
1. Laicy konsekrowani:
a) siostry i bracia zakonni – przyjmują profesję zakonną i na mocy konsekracji oddają się „całkowicie na własność umiłowanemu nade wszystko Bogu, tak że z nowego i szczególnego tytułu poświęcają się służbie Bożej i Jego czci” (KK 44). Przez swoją konsekrację zakonnicy nie tracą statusu człowieka świeckiego, jak to ma miejsce w kapłaństwie ministerialnym.
b) członkowie instytutów świeckich (Instituta secularia) – przyjmują profesję rad ewangelicznych w oparciu o więzy ślubów, przysięgi lub przyrzeczeń, ale nie prowadzą życia we wspólnotach, nie noszą odrębnego stroju ani innych zewnętrznych oznak, uprawiają świecki zawody i w pełni uczestniczą w życiu świeckiego społeczeństwa. Ten nowy stan życia konsekrowanego zatwierdził Pius XII w 1947 roku, nazywając członków instytutów promotorami świeckiego apostolstwa. Paweł VI wyraził się, że instytuty świeckie są jakby „wysuniętym skrzydłem Kościoła” i „doświadczalnym laboratorium”, w którym wypróbowuje się możliwość realizowania doskonałości chrześcijańskiej w pełni życia świeckiego, w warunkach współczesnego świata. Członkowie instytutów świeckich nie żyją jednak w małżeństwie i nie doświadczają realizmu życia rodzinnego.
2. Laicy niekonsekrowani – świeccy w pełnym tego słowa znaczeniu. Podziału wiernych świeckich na kategorie można dokonać ze względu na: świadomość związku z Chrystusem; stopień oddalenia od grzechu ciężkiego; rodzaj apostolskiej odpowiedzialności za Kościół: „dojrzały i niedojrzały laikat kościelny”; świadomość zadań spełnianych w Kościele:
a) małżonkowie i rodzice: rodzina jest „Kościołem domowym” (KK 11), „sanktuarium Kościoła” (DA 11), szkołą „bogatszego człowieczeństwa” (KDK 52) i „apostolstwa” (DA 11);
b) osoby zaangażowane w działalność „kościelną”: katechetki i katecheci, nauczyciele w szkołach katolickich, katechiści na misjach, personel pomocniczy współpracujący z duchowieństwem w ramach parafialnych i diecezjalnych;
c) członkowie organizacji apostolskich katolików świeckich: Akcja Katolicka, Legion Maryi, Wspólnoty życia chrześcijańskiego (dawniejsze Sodalicje Mariańskie, a także nowych ruchów odnowy życia chrześcijańskiego: Focolarini, Cursillos oraz grup nieformalnych, zwanych niekiedy spontanicznymi lub także wspólnotami podstawowymi – w Ameryce Płd. zostały one włączone oficjalnie w program działalności duszpasterskiej.
d) apostołowie indywidualni, którzy w oparciu o osobisty charyzmat dają w swoim środowisku świadectwo życia chrześcijańskiego: „Apostolstwo indywidualne, którego przeobfitym źródłem jest życie prawdziwie chrześcijańskie (J 4, 14) stanowi początek i warunek wszelkiego apostolstwa świeckich również zrzeszonego i nie można go niczym zastąpić” (DA 16).
Pierwszorzędnym i bezpośrednim zadaniem ludzi świeckich nie jest zakładanie czy rozwój wspólnot kościelnych, bo to rola właściwa pasterzom, ale pełne uaktywnienie wszystkich chrześcijańskich i ewangelicznych sił i mocy ukrytych, ale już obecnych i czynnych w tym świecie (EN 70).
Dla koordynacji różnych form działalności świeckich zostały powołane: Papieska Rada do Spraw Świeckich i Europejskie Forum Laikatu, które wypracowują zasady ich współdziałania w świecie i w Kościele.

1. Chrześcijanin człowiek w świecie i dla świata:
2. Przygotowanie do apostolstwa ludzi świeckich
3. Współpraca duchownych i świeckich
4. Apostolstwo świeckich i nie-świeckich
5. Dwa wymiary apostolstwa świeckich
6. Biblijne i dogmatyczne aspekty duchowieństwa
7. Posługa biskupa w Kościele powszechnym i partykularnym
8. Posługa prezbitera w parafii
9. Posługa diakona we wspólnocie Kościoła
10. Posługa osób duchownych w badaniach społecznych i psychologicznych
11. Istotne cechy życia konsekrowanego
12. Formy życia konsekrowanego
13. Trynitarne korzenie życia konsekrowanego
14. Zasadnicze wymiary duchowości życia konsekrowanego: charyzmatyczny, wspólnotowy, apostolski, kontemplacyjny, prorocki, eschatologiczny i maryjny.
15. Pastoralne aspekty działalności zakonów w Polsce i w świecie

Dyscyplina naukowa, do której odnoszą się efekty uczenia się

nauki teologiczne

E-Learning

E-Learning (pełny kurs) z podziałem na grupy

Grupa przedmiotów ogólnouczenianych

nie dotyczy

Opis nakładu pracy studenta w ECTS

ECTS - 4 punkty, nakład pracy studenta - 120 godzin. Podstawą uznania nakładu pracy studenta jest najpierw udział w zajęciach i aktywne włączanie się w dyskusję na tematy omawiane w wykładzie. Pod uwagę brane są również osobiste zainteresowania studenta przedstawianej problematyki wykładu prezentowane w czasie zajęć w wybranej przez studenta formie (przygotowany materiał pisemny, prezentacja, głos w dyskusji). Student ma prawo prosić też o osobiste konsultacje z wykładowcą i proponować alternatywne do stawianych wymagań sposoby wykazania znajomości tematu wykładu. W ocenie będzie również uwzględniana praca własna studenta i czas poświęcony na przygotowanie do zajęć, czytanie literatury, zwłaszcza osiągnięcia w realizowaniu praktyk, projektów i autorskich pomysłów związanych z tematyką wykładu. Do oceny końcowej zaliczane będzie także samokształcenie i wyniki osobistej kwerendy naukowej studenta na temat wykładu. Obowiązkowym zadaniem studenta będzie przygotowanie eseju na temat wybrany z listy zaproponowanej przez wykładowcę, jednak z możliwością przygotowania eseju na zaproponowany przez studenta, oryginalny temat mieszczący się w tematyce wykładu. Udział w zajęciach dydaktycznych, prezentacje własnych wyników badań: 30 – 1 Praca własna z lekturą przedmiotową: 30 - 1 Przygotowanie eseju jako pracy pisemnej zaliczeniowej: 30 - 1 Nakład pracy studenta w godz.: 90 Liczba punktów ECTS: 3

Poziom przedmiotu

podstawowy

Symbol/Symbole kierunkowe efektów uczenia się

TMA_W12 TMA_U01 TMA_U03 TMA_K05

Typ przedmiotu

obowiązkowy

Wymagania wstępne

Jan Paweł II w swoim nauczaniu podkreślał, że Kościół, który jest „komunią misyjną”, charakteryzuje się współistnieniem różnych powołań, stanów, posług, charyzmatów i zadań. Choć są one różne, wzajemnie się uzupełniają i wnoszą swój wkład w dzieło budowania Ciała Chrystusa i głoszenia Ewangelii (ChL 20) . Wszyscy członkowie Kościoła są robotnikami winnicy Pańskiej. Stanowią przedmiot i jednocześnie podmiot komunii Kościoła i jego zbawczego posłannictwa. Służą w nim realizując komplementarne względem siebie charyzmaty i posługi. Dokonuje się to na dwóch płaszczyznach: istnienia i działania (ChL 55).

Koordynatorzy przedmiotu

Jan Przybyłowski

Efekty kształcenia

EK nr 1 określany jako posiada pogłębioną wiedzę dotyczącą problematyki wykładowej. Zna dokumenty Kościoła dotyczące podmiotu duszpasterstwa świeckich, osób zakonnych i duchownych

Na ocenę:

Ndst (2): nie zna podstawowych pojęć z zakresu wykładowego

Dst (3): zna kluczowe pojęcia z zakresu wykładu, potrafi ogólnie odnieść je do podmiotu duszpasterstwa: świeckich, osób zakonnych i duchownych

Db (4): poprawnie definiuje większość pojęć z zakresu wykładanego materiału potrafi właściwie odnieść je do aktualnej sytuacji społecznej i duszpasterskiej podmiotu duszpasterstwa: świeckich, osób zakonnych i duchownych

Bdb (5): precyzyjnie definiuje pojęcia z zakresu materiału wykładowego, wyprowadza własne, trafne wnioski i potrafi właściwie odnieść je do aktualnej sytuacji społecznej i duszpasterskiej podmiotu duszpasterstwa: świeckich, osób zakonnych i duchownych

EK nr 2 określany jako „posiada dobrą umiejętność posługiwania się dokumentami Kościoła w celu analizy danej problematyki”

Ndst (2): Nie potrafi posługiwać się dokumentami Kościoła i materiałami źródłowymi, nie potrafi ich analizować

Dst (3): Jest w stanie powiedzieć o ogólnych założeniach dokumentów Kościoła traktujących o podmiotach duszpasterstwa: świeckich, osób zakonnych i duchownych

Db (4): Trafnie przedstawia założenia dokumentów potrafi umieścić je w szerszym spektrum Magisterium Kościoła

Bdb (5): Potrafi samodzielnie analizować dokumenty Kościoła dotyczące podmiotu duszpasterstwa: świeckich, osób zakonnych i duchownych, wyciąga trafne i oryginalne wnioski

EK nr 3 określany jako „odnoszenie wiedzy do projektowania działań zawodowych, duszpasterskich, przewidując wielokierunkowe skutki społeczne swojej działalności ”

Na ocenę:

Ndst (2): nie odczuwa potrzeby krytycznego i analitycznego spojrzenia na z problematykę wykładową

Dst (3): Analizuje powierzchownie problematykę wykładową

Db (4): Potrafi dostrzec możliwość wykorzystania zdobytej wiedzy w działalności duszpasterskiej

Bdb (5): posiada zaawansowane i oryginalne plany zastosowania zdobytej wiedzy w pracy duszpasterskiej

Kryteria oceniania

EK 1.
Ndst (2): nie posiada podstawowej wiedzy dotyczącej pracy naukowej; nie zna żadnych metod pisania pracy naukowej
Dst (3): posiada podstawową wiedzę dotyczącą pracy naukowej; zna elementarne metody pracy naukowej, potrafi gromadzić materiał badawczy i dokonać jego klasyfikacji.
Db (4); interesuje się podejmowana problematyką; przygotowuje interesujące zagadnienia do pracy w ramach seminarium; dobrze opanował metody badawcze.
Bdb (5): rozwija się pod względem naukowym; podaje oryginalne tematy i ciekawe sposoby ich opracowania; posiada także wiedzę metodologiczną z innych dyscyplin
EK 2. W zakresie umiejętności:
Ndst (2): nie posiada podstawowych umiejętności pracy naukowej; nie potrafi tworzyć własnego warsztatu badawczego.
Dst (3): posiada umiejętność właściwego opracowania badanego materiału naukowego.
Db (4): proponuje i wprowadza rozwiązania problemów teologicznych; jest aktywny w dyskusjach w ramach seminarium naukowego; poszukuje odpowiedzi na postawione problemy.
Bdb (5): potrafi zaproponować oryginalne tematy pracy naukowej i posiada koncepcje ich rozwinięcia; poszukuje nowych metod pracy naukowej; permanentnie rozwija swój warsztat naukowo-badawczy.
EK 3. W ramach kompetencji społecznych:
Ndst (2): nie potrafi skorzystać z wiedzy
Dst (3): wdraża poznany materiał pobieżnie i ogólnikowo, nie rozwija metod pracy naukowo-badawczej.
Db (4): posiada umiejętność wykorzystania warsztatu badawczego do rozwiązań w duszpasterstwie lub w życiu społecznym
Bdb (5): potrafi pracować interdyscyplinarnie; śledzi zachodzą zmiany w problematyce nauki oraz jej metod. Wychodzi z inicjatywami nowych rozwiązań.
Metody oceny:
1. Przeczytanie wymaganej literatury przynajmniej 3 pozycji dotyczących podmiotu duszpasterstwa: świeckich, osób zakonnych i duchownych.
2. Obecność na zajęciach.
3. Aktywny udział w dyskusji.

Literatura

„L’Osservatore Romano”. Wydanie polskie. R. 19: 1998 nr 12 (208) s. 30-40
J. Dyduch, Udział świeckich w potrójnej misji Chrystusa w świecie w świetle powszechnego prawodawstwa soborowego, „Analecta Cracoviensis” XV(1983), s. 203-249.
Apostolskie posłannictwo zakonów, red. L. Balter, Powołanie człowieka t. 7, Poznań 1987;
Dekret o apostolstwie świeckich Apostolicam actuositatem.
Duchowość osób powołanych, red. S. Urbański, M. Szymula, Warszawa 2002;
Gubała W., Misja świeckich w Kościele i w świecie, Homo Dei 4(1986).
Instrukcja o niektórych kwestiach dotyczących współpracy wiernych świeckich w Ministerialnej posłudze kapłanów.
Jan Paweł II, Adhortacja Pastores Dabo Vobis, 1992 r.
Jan Paweł II: Adhortacja apostolska Christifideles laici. Watykan 1988;
Jan Paweł II‚ Adhortacja Vita Consacrata, 1996 r.
Kongregacja ds. Duchowieństwa, Kapłan, pasterz i przewodnik wspólnoty parafialnej, 2002 r.
Kongregacja ds. Instytutów życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego, Instrukcja Życie braterskie we wspólnocie. ‚Congregavit nos in unum Christi amor’, 1994.r.
Konstytucja dogmatyczna o Kościele Lumen gentium, w: Sobór Watykański II. Konstytucje, Dekrety, Deklaracje. Pallottinum 2002.
Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes.
Literatura podstawowa:
Parzyszek Cz., Posłannictwo świeckich w Kościele i w świecie, Ateneum Kapłańskie 3(2005), s. 419-436.
Parzyszek Cz., Życie konsekrowane w posoborowym nauczaniu Kościoła, Ząbki 2007.
Powołanie do apostolstwa, red. T. Bielski, Powołanie człowieka t. 5, Poznań-Warszawa 1975.
Powołanie i misja świeckich w Kościele i w świecie. Lineamenta Synodu biskupów z 1987 r., Paris 1987.
Przybyłowski J., Realizacja powołania do świętości w życiu wiernych świeckich. Refleksja pastoralna, Warszawskie Studia Pastoralne 1(2005), s. 48-69.
Sobór Watykański II, Dekret Apostolicam actuositatem, 1965 r.
Sobór Watykański II, Dekret Christus Dominus, 1965 r.
Sobór Watykański II, Dektet Perfectae caritatis, 1965 r.
Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna Lumen gentium, 1964 r.
Szymula M., Duchowość zakonna, Warszawa 1998.
Świeccy w Kościele, Communio 3(1987).
Weron E., Budzenie olbrzyma. Laikat-Duchowość-Apostolstwo-Akcja Katolicka, Pallottinum 1995.
Weron E., Świeccy w Kościele, Paryż 1970.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu WT-R-PDDS w USOSweb