Współczesne uwarunkowania działalności Kościoła w Polsce WT-FWD-WU
Kościół katolicki stanowi niezwykle bogatą rzeczywistość społeczną. Spoglądać można na niego z perspektywy instytucjonalnej, jako na zobiektywizowany w systemie teologiczno-prawnym zespół określonych zasad, norm i procedur (rytuałów). Kościół bez wątpienia tworzy również sieć powiązań i bezpośrednich interakcji pomiędzy osobami podzielającymi wspólne doświadczenie wiary. Działalność Kościoła dotyczy zarówno aspektu instytucjonalnego jak i wspólnotowego. Na Kościół nie należy jednak patrzyć wyłącznie jako na oddzielony i zamknięty system. Kościół bowiem – jak każda instytucja i wspólnota nieustannie się tworzy i aktualizuje. Taka jest natura każdej społecznej rzeczywistości. Dotyczy to również aspektu transcendentnego, którego działalność Kościoła dotyczy.
W naszym wykładzie spoglądać będziemy na Kościół katolicki w Polsce w perspektywie nauk społecznych. Przyjmując założenia realizmu krytycznego, w znacznej mierze stanowiącego współczesną interpretację tomistycznego realizmu, ale uwzględniającego dorobek personalizmu, scharakteryzujemy jak i w jaki sposób aktualny system społeczny i kulturowy warunkuje i współtworzy działalność Kościoła. Badać będziemy, w jaki sposób osoba wierząca dzisiaj określa swoje miejsce w kulturze i świecie. W jaki sposób kształtuje i przenika wzajemnie wyłanianie się osobistej tożsamości osoby wierzącej oraz warunkowanie strukturalne zapośredniczone w kulturze i strukturze społecznej.
Działanie Kościoła rozumieć będziemy w perspektywie realistycznie rozumianego sprawstwa społecznego. Celem wykładu jest ukazanie, w jaki sposób kształtuje się indywidualne oraz zbiorowe sprawstwo osób wierzących oraz Kościoła jako całości.
Sprawstwo Kościoła kształtowane jest przez aktualne uwarunkowania społeczno-kulturowe. W obrębie tzw. struktury wyodrębnimy elementy ściśle kulturowe (system kulturowy), na który składają się system treści teologicznych oraz antropologicznych. System ten w duchu dualizmu analitycznego należy odróżnić od dokonujących się interakcji pomiędzy ludźmi. W wyniku wzajemnego warunkowania się tych dwóch systemów wyłania się tożsamość osobista oraz wspólnotowa ludzi wierzących. W takiej perspektywie przyjrzymy się komponentom systemu kulturowego, który określa i wpływa na wzajemne odniesienie osób wierzących oraz całych grup osób wierzących. Przez system kulturowy rozumieć będziemy nie tylko idee oraz treści zakorzenione bezpośrednio w tradycji katolickiej, ale również przeciwne a nawet sprzeczne z treściami wiary komponenty, które jednak wchodzą w skład systemu religijnego.
Analizować będziemy również, w jaki sposób kształtują się społeczno-kulturowe interakcje pomiędzy osobami wierzącymi oraz osobami nie podzielające treści katolickiego systemu kulturowego.
Tematy:
1. Działalność Kościoła w perspektywie nauk społecznych – ujęcie teoretyczne
2. Najnowsza historia rozwoju duszpasterstwa w Polsce
3. Duszpasterstwo w kontekście religijności tradycyjnej
4. Duszpasterstwo a sekularyzacja, indywidualizacja i de-instytucjonalizacja
5. Duszpasterstwo w obliczu pluralizmu religijnego i społecznego
6. Duszpasterstwo w Polsce w obliczu kultury cyfrowej, dobie komunikacji i globalizacji
7. Przemiany duszpasterstwa na podstawie ujawniającej się ‘refleksyjnej nowoczesności’
8. Duszpasterstwo a społeczeństwo obywatelskie w Polsce, trzeci sektor i instytucje społeczne a duszpasterstwo
9. Duszpasterstwo a przedsiębiorczość w Polsce
10. Innowacyjność działalności Kościoła w Polsce
11. Ruchy polityczno-społeczne a duszpasterstwo w Polsce
12. Ateizm w Polsce jako wyzwanie duszpasterskie
13. Edukacja religijne jako przestrzeń oddziaływania duszpasterskiego
14. Sytuacja demograficzna Polski jako wyzwanie dla duszpasterstwa
15. ‘Equality agenda’ i sytuacja osób niepełnosprawnych
16. Młodzież w odniesieniu do działalności Kościoła w Polsce
E-Learning
Grupa przedmiotów ogólnouczenianych
Poziom przedmiotu
Punkty ECTS
Symbol/Symbole kierunkowe efektów uczenia się
Typ przedmiotu
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Wiedza:
1. podstawowe pojęcia, teorie oraz wyniki badań socjologicznych dotyczących przemian społecznych, które tworzą kontekst realizowanego w Polsce duszpasterstwa;
2. zasadnicze tendencje przemian duszpasterstwa w Polsce i na świecie
Umiejętności:
1. nazywanie oraz interpretowanie obserwowanych w Polsce przemian społecznych z zastosowaniem wiedzy z zakresu socjologii zmiany społecznej
2. dostrzeganie przemian w obrębie duszpasterstwa Kościoła katolickiego
Kompetencje:
1. świadome i krytyczne konfrontowanie się z dotykającymi studenta teologii zmianami społecznymi zachodzącymi w polskim społeczeństwie.
Kryteria oceniania
Metody dydaktyczne i sposoby weryfikacji efektów kształcenia (syntetycznie opisane stosowane metody dydaktyczne i sposoby weryfikacji założonych efektów kształcenia):
Podstawowymi metodami dydaktycznymi będzie wykład połączony z dyskusją. Wykład uzupełniony będzie prezentacją multimedialną przedstawiającą w sposób wizualny najważniejsze treści wykładu. Ponadto jako wprowadzenie w poszczególne tematy zastosowane będą metody aktywizujące w postaci pracy z tekstem, prezentacji zdjęć oraz krótkich materiałów filmowych.
Kryteria oceniania (Określenie poziomu osiągniecia - wg skali ocen - założonych dla
przedmiotu efektów kształcenia; opis składowych oceny końcowej):
Stopnień 5:
student sprawnie operuje podstawowymi pojęciami, dogłębnie rozumie teorie przemian społecznych oraz zna podstawowe tendencje przemian społecznych dotyczących duszpasterstwa
student potrafi zastosować pojęcia oraz teorie zmiany społecznej do wybranych zjawisk społecznych, nazywać wskazane procesy przemian dotyczących duszpasterstwa
student potrafi krytycznie ocenić z perspektywy teologicznej zachodzące zmiany społeczne
Stopnień 4:
Student dobrze zna podstawowe pojęcia, rozumie teorie przemian społecznych, orientuje się w podstawowych tendencjach przemian społecznych dotyczących duszpasterstwa
Student potrafi odnieść pojęcia i teorie zmiany społecznego do wybranych zjawisk społecznych
Student dostrzega związek pomiędzy duszpasterstwem rozumianym teologicznie i społecznym ujęciem zmian społecznych
Stopień 3:
Student przynajmniej w niewielkim zakresie zna podstawowe pojęcia i teorie przemian społecznych
Student potrafi dostrzec związek pomiędzy teorią przemian społecznych a zjawiskami społecznymi
Literatura
Adamczuk L., Zdaniewicz W. (red.). Kościół katolicki w Polsce 1918-1990.Rocznik statystyczny (s. 102-127). Warszawa:, Główny Urząd Statystyczny, Zakład Socjologii Religii SAC.
Archer M., Człowieczeństwa. Problem sprawstwa, Kraków: Nomos 2013.
Bujak F. (1903). Żmiąca. Wieś powiatu limanowskiego. Stosunki gospodarcze i społeczne. Kraków: G. Gebethner i Spółka
Bukraba-Rylska I. Religijność ludowa - Zjawisko i związane z nim kontrowersje. Wieś i rolnictwo 138/2008, 50-73
Bulkowski K., Nowotny S., Sadłoń W., Statystyczny obraz religijności społeczeństwa polskiej i szkolnej edukacji religijnej, w: A. Rayzacher-Majewska, R. Bednarczyk (red.), Nauczanie religii w szkole w latach 1990-2015 wobec zadań katechezy, Wydawnictwa UKSW, Warszawa 2016.
Chaves M. (2004). Congregations In America. Harvard University Press
Firlit E. (1998). Parafia rzymsko-katolicka w Polsce w okresie transformacji systemowej: studium socjologiczne. Warszawa: Elipsa
Majka J. (1969). Socjologia parafii. Zarys problematyki. Skrypt dla studentów Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Lublin: KUL
Sadłoń W. (2014). Religijny kapitał społeczny: Kapitał społeczny a Kościół katolicki w społecznościach lokalnych w Polsce. Saabrucken: Bezkresy Wiedzy
Sadłoń W. (opr.)(2017), Annuarium Statisticum Ecclesiae in Polonia AD 2017. Warszawa; ISKK
Sadłoń W., 2016, Differentiation, Polarization and Religious Change in Poland, The Religious Studies Review 4/262, p. 25-42.
Sadłoń W., 2016, Społeczne podstawy wolności religijnej, [w:] M. Such-Prygiel, K. Novikova (red.), Społeczeństwo polskie w drugiej dekadzie XXI wieku: wymiary, problemy, idee, Wyższa Szkoła Gospodarki Euroregionalnej w Józefowie, Józefów, s. 269-286.
Sadłoń W., 2016, Zwischen Volksreligiosität und Gemeinnütziger Tätigkeit. Die Aktuelle Diskussion um die Finanzierung der Kirche in Polen, [w:] K. Abmeier (Hg.) Geld, Gott und Glaubwürdigkeit, Ferdinand Schöningh Verlag, s. 155-164.
Sadłoń W., Działalność społeczna Kościoła w Polsce, [w:] P. Ciecieląg i in., 1050 lat chrześcijaństwa w Polsce, GUS i ISKK, Warszawa s.239-256.
Sadłoń W., Edukacja religijna w kontekście przemian religijności. Dwie perspektywy badawcze, Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne, 17(4)2016, s. 58-66
Sadłoń W., Faith-based charities in Poland in quantitative perspective, Studia Wesprimiensia 12/2016, s. 171-185.
Sadłoń W., Kazanecka M., Podmioty wyznaniowe prowadzące działalność o charakterze pożytku publicznego, w: K. Goś-Wójcicka (red.), Sektor non-profit w 2014 r., GUS, Warszawa 2016, s. 149-162.
Sadłoń W., M. Tutak, T. Wielebski, J. Zowczak (red.) (2017). Postawy katolików praktykujących i odbiór duszpasterstwa parafialnego w diecezji siedleckiej. Diagnoza socjologiczna i postulaty pastoralne. Warszawa-Siedlce: Wydawnictwo Unitas.
Sadłoń W., Mandes S., Religion In The Globalized Culture. Institutional Innovation And Continuity Of Catholicism On The Example Of World Youth Day, Annual Review of Sociology of Religion 9/2018, p. 202-221.
Sadłoń W., Pomiędzy instytucjonalizacją Kościoła a indywidualizacją religijności. Kościół katolicki wobec przemian religijnych w Polsce na przełomie XX i XXI wieku, w: M. Nowak, W. Przyczyna, Nowa ewangelizacja. Język – teologia – kultura, Biblos, Tarnów 2017, s. 365-388.
Sadłoń W., Religia a społeczeństwo obywatelskie w Polsce na początku XXI wieku, Społeczeństwo obywatelskie nr 4 (2017), s. 35-50.
Sadłoń W., Zakony w Polsce, [w:] P. Ciecieląg i in., 1050 lat chrześcijaństwa w Polsce, GUS i ISKK, Warszawa s. 189-212.
Sadłoń W., Życie religijne Polaków na przestrzeni wieków, [w:] P. Ciecieląg i in., 1050 lat chrześcijaństwa w Polsce, GUS i ISKK, Warszawa s. 213-228.
Sadoń W., 2016, Kult Matki Bożej i nabożeństwo fatimskie w parafiach katolickich w Polsce, ISKK, Warszawa 2016.
Thomas W., Znaniecki F. (1976). Chłop polski w Europie i Ameryce. Tom 1: Organizacja grupy pierwotnej. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: