Metody i techniki badań społecznch - badania ilościowe WS-SO-MiTBI

Cele kształcenia / wykładu
 
Zgodnie z przyjętym w dokumencie MNiSzW, pn. „STANDARDY KSZTAŁCENIA dla kierunku SOCJOLOGIA (studia pierwszego stopnia)” założeniem ze [A]bsolwent socjologii to przede wszystkim analityk i badacz - celem ogólnym kształcenia jest przygotowanie studenta do samodzielnego prowadzenia badań naukowych.
 
W szczególności, zakłada się ze [Absolwent studiów pierwszego stopnia] Jest profesjonalnym realizatorem badań społecznych (…) umiejącym gromadzić i interpretować zastane informacje i dane empiryczne oraz formułować na ich podstawie diagnozy dotyczące wybranych obszarów rzeczywistości społecznej.

Zakres tematów (przykłady)

1. Badania socjologiczne:
- podstawowe – stosowane – ewaluacyjne
--> metodologia badań = typologie badań
- badania ilościowe & badania jakościowe
--> badania sondażowe
--> badania eksperymentalne
--> badania ‘mieszane’ --> eksperyment sondażowy
Struktura procesu badawczego
--> wyznaczanie badania
--> strategie badawcze i typy badań ilościowych
sondaż – rodzaje problemów dla badan sondażowych
eksperyment - rodzaje problemów dla badań
eksperymentalnych

2. Formułowanie problemu badawczego: pytania i hipotezy badawcze
-Pytania badawcze & rodzaje badań
--> deskryptywne – eksploracyjne – ewaluacyjne – predykcyjne
– eksplanacyjne – kontrolne
- Operacjonalizacja problemu - rodzaje hipotez badawczych
(‘ilościowych’)
--> wersje hipotez – h. umotywowana – h. statystyczna
(zerowa, alternatywna; nie/ukierunkowana)
- Decyzje dot. hipotez
--> rodzaje błędów (błąd I-go, bł. II-go rodzaju)

3. Język badań empirycznych:
- pojęcia – konstrukty – zmienne
--> zm. zależne – niezależne; interweniujące/pośredniczące;
mierzalne (niemierzalne), ukryte (latentne); kontrolne -
manipulowane

4. Operacjonalizacja pojęć - konstruowanie zmiennych
- rodzaje pomiaru - typy skal i wskaźników
--> skala nominalna – porządkowa – przedziałowa - stosunkowa
- ocena jakości pomiaru
--> rzetelność (składowa prawdziwa i składowa błędu pomiaru)
--> trafność (konstrukcyjna, wewnętrzna, zewnętrzna);
przykłady skal i klasyfikacji (np. status socjoekonomiczny
Duncan’a)

5. Wskaźniki – rodzaje i zastosowania
- funkcje wskaźników w bad. socjologicznych
wsk. definicyjne
empiryczne
inferencyjne

- wskaźniki społeczne
strukturalne (wewnętrzne) – czasowe – dziedzinowe (zewnętrzne);
informacyjne – predykcyjne – problemowe (zorientowane-na-problem)
– programowe (ewaluacyjne)

6. Badania ilościowe na próbach reprezentacyjnych – podejścia badawcze i logika próbkowania
- Rodzaje podejść w badaniach reprezentacyjnych
[przykłady]: opisowo-statystyczne, eksploracyjno-normatywne, predykcyjno-korelacyjne, eksplanacyjno-eksperymentalny, kontrolno-ex post facto

- Logika próbkowania–metoda reprezentacyjna: populacja-->próba
identyfikacja populacji celowej (target population), i dostępnej (frame population)
określenie / wybór jednostki badania i analizy – kryteria wyboru
operat losowania (badania)
ważniejsze operaty: przykłady operatów dostępnych w ramach statystyki publicznej: dane spisowe, REGON, PESEL, ZUS-rejestracje, itp.

- Próby losowe / reprezentacyjne - techniki wyboru losowego:
-->losowanie proste indywidualne - losowanie systematyczne -
losowanie zespołowe / klastrowe - losowanie warstwowe - -
proporcjonalna / nieproporcjonalna alokacja do warstw - -
schematy złożone / losowanie dwu-stopniowe.

7. SONDAŻ: Badania sondażowe – charakterystyka metody
- Typy badań sondażowych
(ze względu na cel) sondaże opisowe /statystyczne - analityczne - porównawcze; socjologiczne (vs. marketingowe i poolingi)
przykłady ważniejszych sondaży (w Polsce i UE):
s. systematyczne („Diagnoza społeczna’; Eurobarometr, sondażowe badania statystyki publicznej: Badania Budżetów Gospodarstw Domowych, EU-SILC, etc).;
cykliczne (Indeks nastrojów konsumenckich; Europejski Sondaż Społeczny/ESS, inne);
doraźne /sporadyczne / okazjonalne (przez instytuty badawcze, OBOP, CBOS, innne)

- Charakterystyka bad. sondażowego jako procesu zbierania danych
kluczowe pojęcia i role w sondażu:
respondent – ankieter/interviewer – superwizor;
narzędzia – kwestionariusz – ankieta – wywiad

8. Problemy jakości danych – zabezpieczenie przed możliwymi
błędami
--> Typy błędów w badaniach sondażowych – wstępna
specyfikacja:
pojecie błędu całkowitego: losowy i systematyczny składnik błędu
błędy próbkowe (sampling error)
błędy pomiarowe - błędy związane z narzędziem - błędy związane z badaczem /ankieterem – błędy związane z respondentem
błedy zwiazane z operatem badania / bł. pokrycia (coverage error)
braki odpowiedzi (nonresponse terror)
--> Problemy poufności danych i względy etyczne
zasada poinformowanej zgody /informed consent

9. Proces badania sondażowego – projektowanie i realizacja
Decyzje w ramach głównych stadiów procesu badawczego (w sondażu)
Stadium 1. Planowanie badania
określenie typu sondażu i wstępny plan badania
decyzje dotyczące próby – schemat wyboru i wielkość próby
przygotowanie kwestionariusza
ocena środków (budżetu) na badania
plan (przewidywanych) analiz danych i raportowania wyników
Stadium 2. Badanie pilotażowe – pre-testowanie narzędzi i procedur
wybór metody testowania w pilotażu
opracowanie kwestionariusza do badania ’właściwego’
rola ankieterów (debriefing etc.)
Stadium 3. Sporządzenie operacyjnego projektu badania
Stadium 4. Realizacja badania /Zbieranie danych
Stadium 5. Procesowanie danych – wprowadzanie danych konstruowanie ‘rekordów/plików danych’
Stadium 6. Analiza danych – opracowanie raportu z badania

10. Wybór metody zbierania danych – zalety i wady – metody mieszane
sondaż z wywiadem face-to-face – s. pocztowy – s. telefoniczny /CATI– s. internetowy / online/ CAWI – s. mieszane (kombinacja metod)
rodzaje wywiadów i technik ich realizacji (użyciem komputerów, handhelders, itp.)
rodzaje ankiet – techniki ‘ankietowania’

11. Wyznaczanie i implementacja próby
liczebność próby – kryteria: ‘dokładność’ i ‘ufność’ oszacowań vs. względy pragmatyczne badania (ekonomiczne i organizacyjne);
organizacja pracy ‘w terenie’ / fieldwork i aktualizacja (‘aktywacja’) operatu badania

12. Konstruowanie narzędzi – kwestionariusz wywiadu /
Questionnaire Design
- Pytania badawcze a pytania kwestionariusza – kryteria
formułowania pytań
- Pytanie-odpowiadanie jako proces poznawczy: problemy i
założenia dotyczące respondenta
kompetencje i skłonność do udzielania odpowiedzi – obciążenie respondenta - problemy sądów wartościujących
błędy odpowiedzi (zamierzone i niezamierzone)
problemy pytań wrażliwych / drażliwych dot. zachowań, opinii i postaw

13. Formatowanie kwestionariusza - struktura pytań i odpowiedzi - grupowanie pytań w sekcje / działy
- Błędy w konstrukcji kwestionariusza
- Testowanie kwestionariusza (wywiadu, samo-zwrotnego) – pilotaż
kwestionariusza – ewaluacja kwestionariusza
analiza pozycji - kodowanie zachowań respondenta – debriefing respondenta
kodowanie zachowań ankietera i post-interview debriefing
techniki ewaluacji kwestionariusza:
użycie ekspertów – grupy fokusowe – wywiady poznawcze

14. Konstruowanie skal: dobór pytań skalujących i analiza wzorów odpowiedzi
- Skale postaw (skalowanie jednowymiarowe):
-->skala Thurstone’a
--> skala Likerta
--> dyferencjał semantyczny
--> skalogram Guttmana
- Skalowanie wielowymiarowe i klasyfikacje - wprowadzenie
--> analiza klasterowa / analiza skupień (cluster analysis)
--> analiza czynnikowa

15. Badania eksplanacyjno-przyczynowe:
- Eksperyment – rodzaje badań eksperymentalnych:
--> Logika eksperymentowania - - wyznaczanie eksperymentów
- eksperyment klasyczny
zmienne (zależne – niezależne) i pomiar w eksperymencie
(test –post-test);
gr. eksperymentalne i gr. kontrolne - schematy doboru
obiektów do grup– kontrola w eksperymencie
- Quasi–eksperyment
eksperyment ‘naturalny’, terenowy – badanie ex post facto -
‘społeczeństwo eksperymentujące’
- Eksperyment sondażowy – analiza przyczynowa danych
obserwacyjnych

16. Analiza danych
- Analiza danych z badań sondażowych
-->kryteria wybory metody statystycznej analizy danych
-->prezentacja wyników- raporty z badań
-->dokumentacja badania - metadane

Analiza danych zastanych:
-->dane administracyjne, statystyki publicznej, z innych badań –
np. Diagnoza Społeczna
-->zasoby statystyki publicznej / GUS (BSGD, EU-SILC, BAEL etc.)
-->zasoby międzynarodowych baz danych (dla analiz
socjologicznych)
- Europejski Sondaż Społeczny,
- Luxembourg Income Study
- bazy centrów szkoleniowych (ICPSR)

17. Badania zjawisk w czasie i przestrzeni

- Badania longitudinalne dynamiki zjawisk
-->Badania trendów (trend study) – badanie szeregów czasowych
-->Badanie kohortowe (cohort study)
-->Badanie panelowe (panel study)
-Badania zależności przestrzennych – wstęp do socjologii geograficznej
-->Analiza danych przestrzennych/geo-statystycznych
zależności przestrzenne - efekt ‘miejsca’ i efekt ‘sąsiedztwa’
autokorelacja przestrzenna i autoregresja przestrzenna

18. Porównanie (zalety i ograniczenia) różnych typów badań ilościowych konstruowanie wieloźródłowych baz danych projektowanie ‘optymalnych’ strategii badań ilościowych
ewaluacja badania – kryteria i techniki