Psychologia edukacji i wychowania WNP-PPW-PEW-JS
Celem wykładu jest zapoznanie się z podstawowymi zagadnieniami z zakresu psychologii edukacji i wychowania oraz nabycie wiedzy stosowanej i umiejętności do ich adekwatnego wykorzystania w koncepcyjno-metodycznym warsztacie pedagoga. Wykład pozwala na poznanie podstawowych założeń z zakresu psychologii uczenia się i nauczania na użytek psychologii wychowawczo-edukacyjnej, jak i powiązania ich z psychologią różnic indywidualnych, oraz uwarunkowań rozwojowych i społecznych. Zakreślone zostaną funkcje psychologii wychowawczo-edukacyjnej, zgodnie z potrzebami edukacyjnymi, typu przygotowanie do diagnozowania problemów i wyzwań wychowawczych oraz planowania oddziaływań edukacyjno-wychowawczych w placówkach oświatowych i wychowawczych, czy też interwencji psychopedagogicznej, zgodnie z potrzebami edukacyjnymi uczniów (np. w zakresie innowacji cyfrowych). Pogłębione zostaną wybrane zagadnienia, jak doskonalenie metod nauczania, ocena społeczno-oświatowych uwarunkowań środowiska lokalnego w procesach formalnego i nieformalnego inicjowania uczenia się przez całe życie, analiza funkcji związanych z doradztwem pro (pomoc w rozwijaniu kompetencji uczniów; wsparcie w zarządzaniu osobistymi i zawodowymi celami oraz profesjonalnymi umiejętnościami edukatorów itp.).
Bliższe określenie czynników wpływających na efekty wychowania i wyniki kształcenia oraz zrozumienie procesów leżących u ich podstaw należy do istotnym zadań psychologii edukacyjnej i wychowawczej. Dotyczy to zarówno wiedzy o różnicach indywidualnych, jak i o procesach rozwojowych w życiu jednostki, ujawniających się podczas poszczególnych etapów życia oraz współzależności wynikających z kontekstów społeczno-kulturowych i instytucjonalnych. Między innymi zagadnienia takie jak kompetencje i indykatory określające efekty kształcenia, procesy przepływu z jednego poziomu edukacyjnego do następnego (np. przygotowanie do przejścia z sytemu rodziny do przedszkola…, czy też później na rynek pracy), związane z nimi wyzwania i potrzeby adaptacyjne oraz strategie radzenia sobie, zakreślają tu charakterystyczne ramy tematyczne. Poznanie naukowo potwierdzonej psychologicznej wiedzy na temat procesów uczenia się i nauczania, jak i ich diagnostyki oraz możliwości koncypowania i ewaluacji działań edukacyjno-wychowawczych ma za zadanie przysposobienie koncepcyjno-metodycznego studiujących, zarówno do indywidualnych potrzeb, jak i organizacyjno-systemowych wymogów wychowania i edukacji.
Poznanie głównych teorii psychopedagogicznego oddziaływania w odniesieniu do wychowania i edukacji, oraz zastosowanie ich przy analizie uwarunkowań skutecznego uczenia się i nauczania, pozwoli na bliższe poznanie jednostkowych zasobów adaptacyjnych wychowanków i uczniów, czy też studiujących, ale też na systemowo podyktowane ramy organizacyjno-instytucjonalne (klimat społeczny, zarządzanie zespołami edukacyjnymi). Omówienie możliwości praktycznego wykorzystania wiedzy na temat aktywizacji umiejętności w procesach edukacyjno-wychowawczych, inicjowania mechanizmów samoregulacji w uczeniu się oraz motywacji, czy też samo-sprawczości pozwoli na transfer wiedzy teoretycznej do jej stosowanych formatów. Metoda wykładu oparta o zasady warsztatowe umożliwi studentom na samopoznanie i aktywizację efektów uczenia się przez doświadczenie oraz syntezę tradycyjnych modeli z alternatywnymi, czy też innowacyjnymi koncepcjami psychologicznie wspieranej edukacji i wychowania. Ważnym punktem odniesienia są też aspekty zagrożeń i trudnościami, jakie mogą pojawić się w edukacji oraz sposoby oddziaływania w sytuacjach problemowych.
Treści programowe
1. Zagadnienia wprowadzające oraz omówienie zawartości treściowej wykładu: przedmiot zainteresowań psychologii edukacji i wychowania oraz zakres merytoryczny podejmowanych zagadnień.
2. Rola emocji w wychowaniu i edukacji oraz więzi psychologicznej dla rozwoju dziecka i jego funkcjonowania w późniejszym życiu.
3. Struktura potrzeb dzieci i młodzieży oraz ich adekwatne zaspokajanie a nauczanie i wychowanie osób z zaburzeniami w funkcjonowaniu psychospołecznym: farmakoterapia, psychoterapia, socjoterapia itd.
4. Edukacja i wychowanie oraz procesy uczenia się w pryzmacie podstawowych teorii: od neurobiologii do innowacyjnych koncepcji promowania uczenia się i kształcenia na poszczególnych etapach rozwojowych oraz w kontekstach społecznych.
5. Poznawczo-emocjonalne wymiary procesów uczenia się, przegląd nowoczesnych metod aktywizujących wychowanków i uczniów.
6. Modele i determinanty procesu nauczania, motywacja do uczenia się w toku nauczania.
7. Trudności w wychowaniu i edukacji ze szczególnym uwzględnieniem wyrównania szans edukacyjnych oraz wymogów inkluzji.
8. Analiza relacji wychowawczych w środowisku rodzinnym i szkolnym: różnice indywidualne a zagadnienia inteligencji w procesach edukacyjno-wychowawczych.
9. Edukacja jako samorozwój jednostki: wspieranie rozwoju społecznego i duchowo-egzystencjalnego dzieci i młodzieży.
10. Psychologiczne podstawy uczenia się formalnego i nieformalnego w ramach tzw. edukacji przestrzennej, czy też „społeczności edukacyjnej”
11. Psychologia pozytywna w instytucjach edukacyjno-wychowawczych. Przegląd badań. Jak przełożyć teorię na praktykę.
12. Psychologiczne wyzwania kształcenia i nauczania: „Idealny wychowawca, nauczyciel, czy też tutor” – perspektywa psychologiczna.
13. Podstawy diagnostyki i pomiar oraz ocena osiągnięć
14. Budowanie koncepcji edukacyjno-wychowawczych opartych na wynikach badań naukowych
15. Podstawy zagadnień ewaluacji psychologicznej metod i programów edukacyjno-wychowawczych.
E-Learning
Grupa przedmiotów ogólnouczenianych
Poziom przedmiotu
Symbol/Symbole kierunkowe efektów uczenia się
Typ przedmiotu
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Student w ramach wykładu uzyska następujące kompetencje:
1. Posługuje się pojęciami psychologicznymi dotyczącymi wychowania, kształcenia oraz uczenia się.
2. Ma podstawową wiedzę na temat funkcjonalności i dysfunkcjonalności systemów wychowawczo-edukacyjnych.
3. Krytycznie analizuje i ocenia teorie i koncepcje wychowawczo-edukacyjne, odnosząc je zarówno do refleksji naukowej, jak i własnych działań praktycznych
4. Potrafi diagnozować i oceniać złożone sytuacje wychowawcze i edukacyjne oraz inicjować procesy motywacyjne
5. Umie zastosować swoje umiejętności do zróżnicowanych wyzwań i problemów wychowawczych, edukacyjnych, opiekuńczych oraz profilaktycznych.
6. Jest w stanie bazując na wiedzy naukowej opracować oryginalne rozwiązania koncepcyjno-metodyczne w różnych relacjach: rodzice-dzieci, nauczyciele-uczniowie oraz ocenić ich skuteczność w procesie ewaluacji.
7.Ma świadomość odpowiedzialności i możliwości ingerencji wychowawczej, szanując jednocześnie podmiotowość wychowanków i wychowawców.
Obciążenie pracą studenta: średnia liczba godzin w ramach 3 ECTS
udział w zajęciach: 30 godz.
przygotowanie do zajęć: 15 godz.
przygotowanie ćwiczenia praktycznego: 15 godz.
przygotowanie do egzaminu: 25 godz.
Sumaryczna liczba punktów ECTS : 85 godz.
Kryteria oceniania
Metody dydaktyczne
- wykład informujący i konwersatoryjny
- praca w grupach - metoda stolików eksperckich
- Cwiczeniowo – praktyczne
Warunki zaliczenia wykładu:
Kryterium oceny studenta stanowi wynik uzyskany z egzaminu pisemnego w skład którego wchodzą:
- Pytania testowe w formie wielkokrotnych wyborów
- Pytania otwarte (2 pytania) mają na celu weryfikację wiedzy zdobytej przez studenta oraz umiejętności w zakresie analizy problemu i wyciągania logicznych wniosków.
Obowiązuje materiał przedstawiony na wykładzie, uzupełniony - w miarę indywidualnego zapotrzebowania - wskazaną lekturą.
Ogólna suma punktów 100
100-90 – bardzo dobry
89,5-80 – dobry plus
79,5-70 – dobry
69,5-60 – dostateczny plus
59,5-50 – dostateczny
49,5 i poniżej - niedostateczny
Literatura
Bakiera, L. (2019). Wychowanie i rodzicielstwo, styl wychowania i styl rodzicielski. Analiza terminologiczna. Psychologia Wychowawcza, 58, 60-72.
Bandura, A. (2007). Teoria społecznego uczenia się. Warszawa: WN PWN.
Bowlby, J. (2007). Przywiązanie. Warszawa: WN PWN.
Brzezińska, A.I. (2000). Psychologia wy¬chowania. W: J. Strelau (red.), Psycholo¬ gia. Podręcznik akademicki (s. 227–257). Gdańsk: GWP.
Brzezińska, A. I., Kaczan, R. (2008). Wychowanie do samodzielności: kluczowy czynnik sukcesu zawodowego osób z ograniczeniem sprawności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SWPS Academica.
Chojak, M. (2020). Neuropedagogika wśród dyscyplin naukowych–próba doprecyzowania nazewnictwa. Studia Edukacyjne, (56), 369-384.
Covington, M.V., Manheim Teel, K. (2004). Motywacja do nauki [tłum. S. Pikiel]. Gdańsk: GWP.
Dołęga, Z. (2010). Psychologiczne podstawy i społeczny aspekt wychowania integrującego. Oficyna Wydawnicza AFM.
Dzierzgowska, I. (2011). Jak uczyć metodami aktywnymi. Warszawa: Wydawnictwo Fraszka Edukacyjna.
Hall C.S., Lindzey G., Campbell J.B. (2010). Psychologia osobowości, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Jerzak, M (red) (2017). Zaburzenia psychiczne i rozwojowe dzieci a szkolna rzeczywistość. Warszawa. Wydawnictwo PWN.
Katra, G., Soko¬łowska, E. (red.), (2010). Rola i zadania psychologa we współczesnej szkole. War¬szawa: Wolters Kluwer.
Kowalik S. (red.) (2011). Psychologia ucznia i nauczyciela. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kadzikowska-Wrzosek, R. (2010). Wolna wola w świetle bada” współczesnej psy¬chologii nad procesami samoregulacji i samokontroli. Psychologia Społeczna, 54, 330–344.
Lubiewska, K. (2019). Przywiązanie. W kon¬tekście wrażliwości rodzicielskiej, socjali¬zacji oraz wpływów kulturowych. War¬szawa: WN PWN.
Limont,, W. Cieślikowska, J. (red.), (2005). Wybrane zagadnienia edukacji uczniów zdolnych. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Łukaszewski, W. (2004). Motywacja w najważniejszych systemach teoretycznych. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki, t. 2 (s. 426-440). Gdańsk: GWP.
Martowska, K., Knopp, K. (2018). Sposoby pomiaru inteligencji emocjonalnej (s. 171-219). W H. Gasiul (red.), Metody badania emocji i motywacji. Warszawa: Difin.
Mietzel G. (2002). Psychologia kształcenia. Gdańsk: GWP.
Niemierko,B., Szmigel, M.K. (red.), (2017). Diagnozowanie umiejętności praktycznych w toku kształcenia i egzaminowania, Krakow: Polskie Towarzystwo Diagnostyki Edukacyjnej.
Plopa, M. (2008). Kwestionariusz Postaw Rodziców (KPR-Roc). Podręcznik. Warszawa: Vizja Press&IT.
Przetacznik-Gierowska, M., Włodarski, Z. (2002). Psychologia wychowawcza. T.2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Rybicka K., Plebański S. (red.) (2017). Sterowanie uczącym się mózgiem, Kalisz: Wydawnictwo KTPN.
Schier, K. (2014). Dorosłe dzieci. Psycholo¬giczna problematyka odwrócenia ról w ro¬dzinie. Warszawa: Wydawnictwo Na¬ukowe Scholar
Sokołowska, E., Katra, G., Cierpka, A., & Turska, D. (2017). Psycholog jako współkreator środowiska i procesu edukacyjno-wychowawczego. Psychologia Rozwojowa, 2017(Numer 2), 33-42.
Strelau, J. (2007). Psychologia. T. 1. (rozdz. 12). Gdańsk: GWP.
Szmidt, K.J., Modrzejewska-Śmigulska, M. (red.), (2005). Psy¬chopedagogika działań twórczych. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Trzebińska E. (2008). Psychologia pozytywna, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa
Zimbardo P.G., Johnson R.L., McCann V. (2010). Psychologia: Kluczowe koncepcje, t. 2 Motywacja i uczenie się. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zimbardo P.G., Johnson R.L., McCann V. (2010) Psychologia: Kluczowe koncepcje, t. 5 Człowiek i jego środowisko. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Żylińska, M. (2013). Neurodydaktyka. Na¬uczanie i uczenie się przyjazne mózgowi. Toruń: Wydawnictwo UMK.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: