Wielkie kultury świata WH-KUZ-I-3-WielKuSw

EK1: Student posiada ogólną widzę na temat specyfiki róznorodnych kultur na ziemi, potrafi odróżnić istotne cechy tych kultur od panujących wokól nich stereotupów.

EK2: Student potrafi zdobytę wiedzę historyczną i antropologczną wykorzystać do wyciągania właściwych wniosków na temat obcych kultur, a także rozumienia przyczyn niemożnościch pełnego zrozumienia.

EK3: Student dostrzega powiązania i zależności między róznorodnymi kulturami, a także ich podobieństwa na poziomie głębokich struktur antropologicznych.

EK4 i EK5: Student potrafi samodzielnie rozpoznać i ocenić rozmaite aspekty obcych kultur, docenić ich odrębność, zachowując obiektywizm w ich ocenie i dostrzec wartości, unikając przy tym stereotypów i uprzedzeń

EK6: Student ma świadomośc znaczenia czerpania wiedzy z wiarygodnych i obiektywnych źródeł oraz niebezpieczeństwa powielania powierzchownych opinii i sądów

6 pktów ECTS:

15 godz. - udział w wykładzie online

25 godz - lektury własne, uzupełniające

25 godz - przygotowanie do egzaminu

razem: ok. 65 godz.

Wykład informujący - wykład uczestniczący.
Podstawą oceny końcowej będzie samodzielnie napisana praca pisemna - w oparciu o podaną bibliografię, bądź ustaloną wspólnie wykładowcą, jeśli temat pracy wykracza poza zarysowane w programie ramy programu.

Nie dotyczy

1. Nasze spojrzenie. Jak możemy patrzeć na inne kultury (por. postawa Faryzeusza. Łk, 18, 10 - 15, geografia świata – „ruchoma” kula ziemska, oglądana z różnych miejsc, najdawniejsze mapy TO) Różnorodność to zło (zburzona Wieża Babel, Ks Rdz, 11, 1 - 8) czy dobro (synteza wschodniej mandali)? Nasi przewodnicy: święte teksty różnych kręgów cywilizacyjnych, współcześni lub nowocześni badacze kultury – antropolodzy, etnolodzy, psycholodzy historycy, historycy kulury, literarury, sztuki, (Frazer, Eliade, Jung, Malinowski, Citati…)., utwory literackie. Nie wolno też lekceważyć osobistych doświadczeń – spotkań z innymi kręgami kulturowymi. Czy spotkanie z każdą kulturą uczy nas czegoś innego? 2 godz.

LEKTURY:

R. Benedict, Relatywizm kulturowy, w: Antropologia kultury (podręcznik), Wyd UW, Warszawa 2005, s.631 – 634

G. Frazer, Złota gałąź, PIW, Warszawa 1978 (fragmenty do wyboru)

M. Eliade, do wyboru (Historia religii, Słownik religii, Złota liczba, Zapowiedź równonocy…)

C.G. Jung, O istocie snów, Wyd. KR, Warszawa 1993 (lub Symbole przemiany. Analiza preludium do schizofrenii, Wrota, Warszawa 1998)

E. Neumann, Wielka matka. Fenomenologia kobiecości. Kształtowanie nieświadomości, Wyd. KR, Warszawa 2008

G. Baudler, Bóg i kobieta, URAEUS, Gdynia 1991

B. Malinowski, Dziennik w ścisłym znaczeniu ego słowa, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2002

2. Zarysować ramy - najdalej – najbliżej. Neolit. Aborygeni australijscy (jedyna kultura pierwotna, która przetrwała do dzisiaj ). Szamanizm, „dzicy” Malinowskiego. 4 godz. 2 godz

LEKTURY:

W. Herzog, Jaskinia zapomnianych snów, film

M. Brezillon, Encyklopedia kultur pradziejowych, WaiF, Warszawa 1981

M. Eliade, Historia wierzeń i idei religijnych, Warszawa 1997 (wybrane fragmenty z t. 1)

M. Eliade, Religie australijskie. Wprowadzenie, Wyd. KR, Warszawa 2004, szczeg. ss. 11 – 22, 23 – 67, 111 -158, 159 – 198 (bogowie, inicjacje, uzdrawiacze)

A. Leroi-Gourhan, Religie prehistoryczne, PWN, Warszawa 1966

R. Girard, Sacrum i przemoc, Brama, Poznań 1993

Mudiooroo, Mitologia Aborygenów, Rebis, Poznań 1997 (posłowie, leksykon – fragmenty do wyboru + krótka bibliografia)

Aborygeni australijscy, seria: Mitologie świata, wyd. Rzeczpospolitej, ilustracje

M. Eliade, Szamanizm i archaiczne techniki ekstazy, PWN, Warszawa 1994, (wybrane 3 rozdziały)

E.S. Novik, Szamanizm syberyjski (obrzęd i folklor: próba porównania struktur). Wyd. –

NOMOS, Kraków 1993 (wybrane fragmenty)

Claude Lévi Strauss, Drogi masek. Człowiek i jego cywilizacja, Wyd. Łódzkie, Łódź 1995

B. Malinowski, Seks i stłumienie w społeczności dzikich oraz inne studia o płci, rodzinie i stosunkach pokrewieństwa, PWN, Warszawa 1987

P. H. Buck, Wikingowie Pacyfiku, PIW, Wrszawa 1983 (seria ceramowska)

C. M. Tumbull, Leśni ludzie, Muza, Warszawa 1996

W. Szturc, Człowiek paleolitu. Z jaskini do domu, w: Rytualne źródła teatru. Obrzęd, maska, święto, Wyd. PWST, Kraków 2013, s. 25-66

J. Hugo-Bader, Biała gorączka, Wyd. Czarne, Wołowiec 2009, ss. 137 – 189.

3. Kultura chrześcijańska – czy na pewno zachodnia? 2 godz

LEKTURY:

Nowy Testament: Kazanie na Górze (Mt 5, 1 – 11), Zesłanie Ducha Św. (Dz 2, 1 – 13), Apokalipsa św. Jana

Listy Św. Pawła (Żydzi – poganie – chrześcijanie, szczególnie Kol 3, 11)

P. Citati, Poganin czyta św Pawła, w: Światło w nocy,wielkie mity w historii ludzkości, Czytelnik, Warszawa 2003, s. 83 - 134

Dante, Boska komedia – Piekło – pieśń I i II, Raj, pieśń XXX, (tłumaczenie i wydanie do wyboru)

F. Petrarca, Drobne wiersze włoskie (tłumaczenie i wydanie do wyboru)

D. de Rougemont, Miłość świat kultury zachodniej, PAX, Warszawa 1968, 1999

D. de Rougemont, Mity o miłości, Czytelnik, Warszawa 2002

J. Le Goff, Apogeum chrześcijaństwa, Czytelnik, Warszawa 2003

M. Luter, Modlitwa przed snem (u progu nowoczesności?)

O. Freudenberg, Semiotyka kultury, Universitas, Kraków 2005, Krzyż w mogile, s. 57 – 62, Wjazd do Jerozolimy na ośle. O mitologii i Ewangelii, s. 1 – 42.

K. Katzenberger, Jeśli przychodzisz z Zachodu, URAEUS, Gdynia 1997

Wszystko później będziemy oglądać w w tej podwójnej perspektywie i szukać motywów, miejsc, które się ze sobą łączą, powtarzają, powracają…

4. Przeszłość umarła czy żywa: starożytność – Egipt, Grecja, Rzym – 2 godz. Pozostałości, przemiany motywów

LEKTURY:

A.Niwiński, Kulty i rytuały starożytnego Egiptu, Świat Książki, Warszawa 1993,

M. Nowicka, Twarze antyku, Czytelnik, Warszawa 2000

T. Zieliński, Szkice antyczne, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1971

P. Citati, Królowie Myken w: Światło w nocy, Czytelnik, Warszawa 2003

A. Świderkówna, Hellenika, wizerunek epoki od Aleksandra do Augusta, PIW, Warszawa 1974, s. 134 – 164, 215 – 240, 323 – 390 (Królewskie Muzy, W świątyni nauki, Ludzie i bogowie, Helleńska humanitas, Kiedy świat stał się rzymski, Dziedzictwo)

Jan Assmann, Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych, Wyd. UW, Warszawa 2008, s. 270 – 304 (Grecja i dyscyplina myślenia)

W. Szturc, Przekształcenia mitu Syren w literaturze i sztuce, Apollo i Marsjasz, Nierządnica babilońska – refutacja mitologiczna, w: Mitoznawstwo porównawcze, Wyd. UJ, Kraków 2006, s. 15 – 22, 30 – 38, 39 – 44

J. Bocheński, Antyk po antyku, Świat Książki, Warszwa 2010

O. Pamuk, Jak stać się „człowiekiem z kręgu lultury śródziemnomorskiej” – krótki kurs, w: Inne kolory, Wyd. Literackie, Kraków 2012, s. 283-288

5. Osobno czy razem: Judaizm. 2 godz.

LEKTURY:

Stary Testament: (Pieśń nad Pieśniami, Księga Judyty…)

Jan Assmann, Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych, Wyd. UW, Warszawa 2008, s. 210 – 242 (Izrael i wynalezienie religii)

Z mądrości talmudu, PIW, Warszawa 1988, s. 5 – 57 (wstęp i wybór tesktów)

Bramy Halachy, Stow. Pardes, Kraków, 2005, s. 21 – 27, 31 – 37, 473 – 494 (wstęp, czynności poranne, wybrane tematy)

E. Gal-Ed, Księga świąt żydowskich, Wyd. Cyklady, Warszawa 2005, s. 19 – 28, 199 – 222 + opisy świąt do wyboru + (ilustracje!)

T. Jelonek, Chasydzi. Radośni mistycy żydowscy, „Bratni zew”, Kraków 2005

Shmuel Boteach, Koszerny seks, Przepis na namiętnośc i bliskość, Pardes, Kraków 2009

Judaizm, seria religie świata, Biblioteka Gazety Wyborczej (ilustracje!)

P. Citati, Izrael i islam, Czytelnik, Warszawa 2006 (początki, antysemityzm), s. 7 – 41, 235 – 244

J. Tokarska – Bakir, Rzeczy mgliste, Pogranicze, Sejny 2004

M. Kornak, „Prawdziwi Słowianie a Żydzi”, Midrasz,nr 5, wrzesień – październik 2010

Piotr Kuncewicz, Goj ptrzy na Żyda. Dzieje braterstwa i nienawiści od Abrahama po współczesność, Iskry, Wrszawa 2010

6. Kuzyni czy wrogowie: Islam, 4 godz.

LEKTURY:

Koran: sura I (Wprowadzająca, s. 1), II (Krowa – frgmenty, s. 1 - 60), V (Stół zastawiony, s. 125 - 150), XXI (Prorocy, s. 385 - 396), tłum. P. Bielawski, PIW, Warszawa 1986, 1997

Ponadto do wyboru sury: XII (Józef, s. 278 - 294), XIV (Abraham, s. 303 - 310), XVI (Pszczoły, s. 317 - 333), XVII (Podróż nocna, s. 333 - 348), XIX (Marjam, s. 363 - 396)

J. i D. Sourdel, Cywilizacja islamu, PIW, Warszawa 1980 , s. 19 – 23, 27 – 62, 85 – 117, 121 – 151, 152 – 198 (ilustracje!)

A. Mez, Renesans islamu, PIW, Warszawa 1979, s. 58 – 79, 280 – 334, 335 – 357, 358 – 382

W Szturc, Matematyka gestów rytualnych islamu, w: Rytualne źródła teatru. Obrzęd, maska, święto, Wyd. PWST, Kraków 2013, s.207-218

M. Dż. Rumi, W mgnieniu słów. Poezje, wyd. Homini, Kraków 2008

P. Citati, Izrael i islam, w: Światło w nocy, Czytelnik, Warszawa 2006

C.K. Norwid, Do Emira Abdel-Kadera z Damaszku, Bema pamięci rapsod żałobny (wiersze z dowolnego zbioru pism poety)

J. Pietrzak-Thébault –artykuły z Przeglądu Powszechnego (2008 – 2009) –„Jak ziarnka piasku - rozmowa z Henri Teissier’em, arcybiskupem Algieru”, „Wszystkie drogi prowadzą do jedynego Boga – rozmowa z Mustafą Cherifem, algierskim filozofem i teologiem”, „Źródło wypływa z gór Atlasu”, „Najlepsze kasztany są na Istiklal Caddesi”

7. Różne perspektywy: Afryka, 3 godz.

LEKTURY:

John S. Mbili, Afrykańskie religie i filozofie, PAX, Warszawa 1980, s. 31 – 47, 71 – 83, 155 – 169, 189 – 208, 209 – 241, 358 – 359 (czas, Bóg i natura, inicjacja, śmierć, znachorzy, mapa i lista plemion)

D. Fraser, Sztuka prymitywna, WAiF, Warszawa 1976

A.Van Gennep, Obrzędy przejścia, PIW, Warszawa 2006

K. Damm, A. Mikusińska, Ludy i języki świata, PWN, Warszawa 2000 (fragmenty dot. Afryki)

Podręcznik do nauki języka Suahili, (ten angielskojęzyczny skrypt jest niedostępny w bibliotekach, udostępnię go, naturalnie, na zajęcia)

J.J. Pawlik, Źródła, symbolika i znaczenie tańca afrykańskiego, „Konteksty. Sztuka ludowa” 62(2008)

J.J. Pawlik, Śmierć w myśli afrykańskiej, „Przegląd humanistyczny” 1(2002)

A. Fiedler, Madagaskar okrutny czarodziej, Wyd. Poznańskie, Poznań 1969

K. Nowak, Rowerem i pieszo przez Czarny Ląd, Sorus, Poznań 2006 (lub 2008)

K. Blixen, Pożegnanie z Afryką,(dowolne wydanie – jest ich bardzo wiele)

R. Kapuściński, Heban, Czytelnik, Warszawa (dowolne, z lat 1998 – 2005)

J.J. Pawlik, Afryka u progu XXI wieku, ASPRA-JR, Warszawa 2009

Jakaś współczesna – reprezentatywna - książka (powieść) pisarza afkrykańskiego (do ustalenia)

8. Zapoznane korzenie: Indie. 3 godz.

LEKTURY:

Mahabharata (inscenizacja teatralna P. Brooka – projekcja)

Śri Śrimad, W stronę samopoznania, The Bhaktivedanta Book Trust International, 1996, wprowadzanie i 1 z 5 rozdziałów do wyboru

C. G. Jung, Mandala, symbolika człowieka doskonałego, Brama, Poznań 2003

C. G. Jung, Podróż na Wschód, Pusty obłok, Warszawa 1989

M. Eliade, Dziennik indyjski, KR, Warszawa 1999

M. Eliade, Joga nieśmiertelność i wolność, PWN, Warszawa 1984

M. Eliade, Alchemia azjatycka, KR, Warszawa 2000

R. Tagore, Dom i świat, (dowolny przekład)

9. W samym środku: Chiny 2 godz.

LEKTURY:

D. Snellgrove, H. Richarson, Tybet. Zarys historii kultury, PIW, Warszawa 1978, s. 25 – 124, 136 - 151

Krótki tekst definiujący Tao w Mandali C.G. Junga, s. 6, (patrz wyżej)

R. Nisbett, Geografia myślenia. Dlaczego ludzie Wschodu i Zachodu myślą inaczej, Smak słowa, Sopot 2009, s. 19 – 36

C.G. Jung (opr. L.Kolankiewicz), Podróż na Wschód, Pusty Obłok, Warszawa1989

P. Citati, Gry Tao, w: Światło w nocy, op. cit., s. 137 – 171

M. Polo, Opisanie świata, PIW, Warszawa 1975 (lub inne wydanie)

10. Wypełniona pustka: Japonia: 3 godz.

LEKTURY:

J.W. Hall, Japonia, PIW, Warszawa 1979, s. 15 – 29, 177 – 192

D.T. Suzuki, Wprowadzenie do buddyzmu Zen, Rebis, Poznań 1998

B. Szymańska, Kultury i porównanie, Universitas, Kraków 2003, s. 127 – 160, 161 - 191

Matsuo Basho, Z podróżnej sakwy czyli zapiski pielgrzyma + Dziennik podróży do Sarashina, Sen, Warszawa 1994

Haiku, Ossolineum, Wrocław 1983

Cz. Miłosz, Haiku, Biblioteka „Nagłosu”, Kraków 1992

Iwona Kordzińska – Nowacka, Japońska miłość dworska, Trio, Warszawa 2005

Ihara Saikaku, Żywot kobiety swawolnej, Wyd. UW, Warszawa 2011

11. Podsumowanie:

Nieobecni – czy zapomniani: Azja południowo-wschodnia: Indonezja, Wietnam, Kambodża, Korea, Ameryka Południowa i Meksyk: kultury prekolumbijskie, kultura współczesna – synkretyzm i „latinidad” (L. Kolankiewicz, Samba z Bogami, KR, Warszawa 1995), Indianie Północnej Ameryki, Kaukaz, Persja (P. Citati, Wiosna Chosrowa, Czytelnik, Warszawa 2008).

Miejsca spotkań: szczególne miasta, gdzie spotykają się różne kultury, miasta, które takie były (Lwów), były i jeszcze są (Stambuł), są i stają się (Hong Kong).

Dzisiaj – jutro: jak różne kultury zachowują się współcześnie: w kontekście tzw. „melting pot”, na pograniczu i styku różnych kultur, w sytuacji globalizacji (pozornej?) czy wreszcie dążenia do dominacji, supremacji jednej kultury wobec innej. 2 godz.

LEKTURY:

red. J. Danecki, A. Flis, Wartości Wschodu, wartości Zachodu. Spotkania cywilizacji, Universitas, Kraków 2005

Wizerunek Europejczyków i kultury zachodniej w Azji i Afryce, Trio, Warszawa 2005, s. 129 – 277

D. de Rougemont, List otwarty do Europejczyków, Wolumen, Warszawa 1995

J. Nowosielski, Ze Wschodu (ekumenizm czy coś więcej?). w: Inność prawosławia, Orthdruk, Białystok 1998, ss. 93 – 101.

O. Clément, Rzym inaczej, Wyd. Księży Marianów, Warszawa 1999, ss. 89 – 95.

Jan Assmann, Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych, Wyd. UW, Warszawa 2008, s. 304 – 33 (Pamięć kulturowa. Próba podsumowania)

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

• Strona przedmiotu WH-KUZ-I-3-WielKuSw w USOSweb