Wstęp do nauki o języku WH-FW-I-1-WsteNauLit
Celem wykładu jest zapoznanie studentów z podstawowymi problemami językoznawstwa ogólnego oraz przygotowanie ich do studiowania kolejnych przedmiotów lingwistycznych.
Student poznaje strukturę języka jako systemu proporcjonalnych układów znaków oraz dowiaduje się, że istnieją reguły użycia tego systemu wspólne dla wszystkich jego użytkowników. Ma okazję samodzielnie zmierzyć się z lekturą tekstów lingwistycznych i opanować podstawową terminologię, z którą będzie się stykał w dalszym ciągu kształcenia filologicznego. W czasie wykładu student uczy się dyskusji na temat trudnych, abstrakcyjnych problemów języka naturalnego.
Problemy szczegółowe, przedstawiane i omawiane w czasie wykładu:
1. Przedmiot językoznawstwa i różne aspekty badań lingwistycznych
- językoznawstwo jako nauka interdyscyplinarna
- problem pochodzenia języka
2. Typologie języków
- rodziny i grupy językowe
- języki fleksyjne, pozycyjne, aglutynacyjne, izolowane
3. Koncepcja języka F. de Saussure’a (langage, langue, parole; diachronia i synchronia)
4. Teorie znaku językowego
- język wśród innych rodzajów znaków (językoznawstwo jako dział semiotyki)
- koncepcja znaku językowego de Saussure’a
- trójkąt semiotyczny Ogdena i Richardsa
- trójkąt semiotyczny Morrisa
- znaki językowe: fonemy, morfemy, leksemy, wypowiedzenia
5. Relacje semantyczne w systemie języka (antonimia, hiponimia, synonimia)
6. Relacje syntagmatyczne w systemie języka - podsystem składniowy języka polskiego
7. Problem części mowy - różne klasyfikacje (semantyczna, fleksyjna i składniowa)
8. Wyraz słownikowy - gramatyczny - graficzny; pojęcie jednostki języka A. Bogusławskiego
9. Frazeologizmy jako element systemu języka - wyrażenia, frazy i zwroty
9. Zróżnicowanie polszczyzny - środowiskowe, stylistyczne, terytorialne i temporalne
10. Teorie aktu komunikacji i funkcji języka
- schemat aktu komunikacji K. Bühlera
- schemat aktu komunikacji R. Jakobsona
11. Teoria aktów mowy J. Austina
- performatywy i konstatacje
- lokucja, illokucja i perlokucja
12. Implikatury konwersacyjne P. Grice'a
13. Język a kultura
- hipoteza Sapira-Whorfa
- teoria semów mowy A. Wierzbickiej
E-Learning
Grupa przedmiotów ogólnouczenianych
Opis nakładu pracy studenta w ECTS
Poziom przedmiotu
Symbol/Symbole kierunkowe efektów uczenia się
Typ przedmiotu
Koordynatorzy przedmiotu
W cyklu 2020/21_Z: | W cyklu 2019/20_Z: |
Efekty kształcenia
Po cyklu wykładów student:
FP1_W02 - zna podstawową terminologię, teorie i nurty metodologiczne z
zakresu językoznawstwa;
FP1_U04 - potrafi posługiwać się podstawowymi terminami i narzędziami
badawczymi z zakresu językoznawstwa oraz samodzielnie
przeprowadzić analizę zjawisk językowych;
FP1_K02 - jest gotów do krytycznej oceny posiadanej wiedzy
językoznawczej i konfrontowania jej z najnowszymi
ustaleniami oraz zasięgania opinii ekspertów, a także ciągłego
podnoszenia jej poziomu.
Opis ECTS:
Udział w wykładzie 30 godz. - 1 punkt ECTS
Opracowanie lektur uzupełniających 30 godzin - 1 punkt ECTS
Przygotowanie do egzaminu 30 godzin - 1 punkt ECTS
Łącznie: 90 godzin - 3 punkty ECTS
Kryteria oceniania
Cykl wykładów zakończony jest egzaminem ustnym, do którego studenci dopuszczani są na podstawie obecności na zajęciach. Zestawy egzaminacyjne zawierają zarówno zadania szczegółowe (wskazywanie jednostek języka oraz wyjaśnianie omawianych zjawisk lingwistycznych na konkretnych przykładach), jak i bardziej ogólne (omawianie zagadnień i przeczytanych tekstów).
Ponadto:
Student uzyskuje ocenę niedostateczną, jeżeli nie opanował efektów kształcenia.
Student uzyskuje ocenę dostateczną, jeżeli:
- po części zna podstawową terminologię z dziedziny językoznawstwa, wymienia działy tej nauki i umie uzasadnić jej interdyscyplinarny charakter;
- w dostatecznym stopniu ma uporządkowaną wiedzę, obejmującą wybrane teorie i nurty metodologiczne, wypracowane w obszarze językoznawstwa; ma dostateczną wiedzę o dwudziestowiecznych osiągnięciach w tym zakresie i kierunkach ich rozwoju z zakresu wybranych zagadnień, które będą mu potrzebne w dalszym studiowaniu przedmiotów językoznawczych;
- w dostatecznym stopniu ma uporządkowaną wiedzę na temat języka jako systemu znaków, a także świadomość jego złożoności oraz problematyki związanej z użyciem systemu;
- po części potrafi posługiwać się podstawowymi narzędziami językoznawczymi, m.in. dokonywać uproszczonej analizy morfologicznej i składniowej; wskazywać elementy aktów mowy, rozpoznawać funkcje języka;
Dobrą ocenę uzyskuje Student, który:
- dobrze zna podstawową terminologię z dziedziny językoznawstwa, wymienia działy tej nauki i umie uzasadnić jej interdyscyplinarny charakter;
- w dobrym stopniu ma uporządkowaną wiedzę, obejmującą wybrane teorie i nurty metodologiczne, wypracowane w obszarze językoznawstwa; ma dobrą wiedzę o dwudziestowiecznych osiągnięciach w tym zakresie i kierunkach ich rozwojuz zakresu wybranych zagadnień, które będą mu potrzebne w dalszym studiowaniu przedmiotów językoznawczych;
- w dobrym stopniu ma uporządkowaną wiedzę na temat języka jako systemu znaków, a także świadomość jego złożoności oraz problematyki związanej z użyciem systemu;
- dobrze potrafi posługiwać się podstawowymi narzędziami językoznawczymi, m.in. dokonywać uproszczonej analizy morfologicznej i składniowej; wskazywać elementy aktów mowy, rozpoznawać funkcje języka;
Bardzo dobrą ocenę uzyskuje Student, który:
- bardzo dobrze zna podstawową terminologię z dziedziny językoznawstwa, wymienia działy tej nauki i umie uzasadnić jej interdyscyplinarny charakter;
- w bardzo dobrym stopniu ma uporządkowaną wiedzę, obejmującą wybrane teorie i nurty metodologiczne, wypracowane w obszarze językoznawstwa; ma bardzo dobrą wiedzę o dwudziestowiecznych osiągnięciach w tym zakresie i kierunkach ich rozwojuz zakresu wybranych zagadnień, które będą mu potrzebne w dalszym studiowaniu przedmiotów językoznawczych;
- w bardzo dobrym stopniu ma uporządkowaną wiedzę na temat języka jako systemu znaków, a także świadomość jego złożoności oraz problematyki związanej z użyciem systemu;
- bardzo dobrze potrafi posługiwać się podstawowymi narzędziami językoznawczymi, m.in. dokonywać uproszczonej analizy morfologicznej i składniowej; wskazywać elementy aktów mowy, rozpoznawać funkcje języka;
Literatura
Austin J.L., 1958, Wypowiedzi performatywne [w:] tegoż: Mówienie i poznawanie, przeł. B. Chwedeńczuk, Warszawa 1993: PWN, s. 311-334.
Bachtin M.,1986, Problem gatunków mowy, [w:] tegoż, Estetyka twórczości słownej, Warszawa 1986, s. 348-402.
Bartmiński J. (red.), 2001, Współczesny język polski, Lublin: Wyd. UMCS.
Bogusławski A., 1976, O zasadach rejestracji jednostek języka, "Poradnik Językowy" 1976 / 8, s. 356-364.
Bühler K., 1934, Teoria języka, przeł. J. Koźbiał, Uniwersitas, Kraków 2004, s. 25-34, 72-81.
Danielewiczowa M., 2004, Przedmowa do wydania polskiego [w:] Szkice z językoznawstwa ogólnego, przekł. M. Danielewiczowa, Warszawa: Wyd. Dialog.
Grice H. P., 1968, Logika i konwersacja, przeł. J. Wajszczuk, [w:] „Przegląd Humanistyczny” 1977, nr 6, s. 85-99.
Grzegorczykowa R., 2012, Wstęp do językoznawstwa, Warszawa: PWN.
Jakobson R., 1960, Poetyka w świetle językoznawstwa, przeł. K. Pomorska, [w:] tegoż: W poszukiwaniu istoty języka, t. 2, PIW, Warszawa 1989, s. 23-36.
Lyons J., 1983, Semantyka, t. 1, PWN, Warszawa, s. 176-223.
Markowski A., 2012, Wykłady z leksykologii, Warszawa: PWN.
Martinet A., 1960, Podwójne rozczłonkowanie języka [w:] Semiotyka dziś i wczoraj, red. L. Koj, J. Pelc, Ossolineum, Wrocław 1991.
Milewski T., 2004, Językoznawstwo, Warszawa, s. 5-21, 37-90.
Polański K. red., 1999, Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, Wrocław: Ossolineum.
de Saussure F., 1991, Kurs językoznawstwa ogólnego, przeł. K. Kasprzyk, Warszawa: PWN, cz. I (Zasady ogólne): rozdz. 1-3.
de Saussure F., 2004, Szkice z językoznawstwa ogólnego, przekł. M. Danielewiczowa, Warszawa: Wyd. Dialog, z cz. „Dokumenty dawne”: drugi wykład genewski i „Cechy mowy ludzkiej”.
Tokarski R., 2014, Światy za słowami. Wykłady z semantyki leksykalnej, Lublin: Wyd. UMCS.
Ullmann S., 1962, Pojęcie znaczenia [w:] Semiotyka dziś i wczoraj, red. L. Koj, J. Pelc, Ossolineum, Wrocław 1991.
Wierzbicka A., 1967, O języku dla wszystkich, Warszawa.
Więcej informacji
Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: