Historia dramatu polskiego w XX i XXI wieku WH-FP-II-2-HisDram-Z
Wykład z historii dramatu polskiego XX i XXI wieku pozwoli zapoznać się studentom z nowoczesną odmianą tej wyjątkowej formy literackiej, która od wieków funkcjonuje na wiele różnych sposobów – jako partytura do głośnego wykonania na głosy śpiewaków, podzielony na role scenariusz spektaklu teatralnego, tekst do czytania, a współcześnie także jako słuchowisko, spektakl telewizyjny, performans. Dialektyczne napięcie między tożsamością literacką a performatywną dramatu decyduje o jego oryginalności i odróżnia od innych rodzajów literackich. Żeby uchwycić jego fenomen, posłużymy się trzema komplementarnymi metodologiami analizy tekstu: 1) filologiczną, w świecie anglosaskim znaną jako „close reading”, a wypracowaną na gruncie Nowej Krytyki, 2) perfotmatywną, opartą na teorii performansu Richarda Schechnera i 3) antropologiczną, podjętą za Viktorem Turnerem i jego koncepcją dramatu jako zwierciadła ukrytych konfliktów społecznych. Badanie dramatu zakłada bowiem wgląd zarówno w semantyczną, jak i sprawczą tkankę tekstu, który jest zawsze artystycznym przetworzeniem konfliktów społecznych. Idąc tym tropem należy stwierdzić, że dramat europejski - a wiec także polski - może być postrzegany jako fundament kultury rozumianej jako akt publicznego „uruchamiania” kolejnych reprezentacji rzeczywistości. Następuje to za sprawą rytualnej, a następnie estetycznej kreacji bohatera działającego w świecie według dostępnych mu reguł, o których decydują światopogląd epoki, wiedza powszechna, ustrój społeczny i polityczny. Naszym celem będzie odczytanie dramatu jako scenariusza działań bohatera, który polscy pisarze współcześni uruchamiali na różne sposoby, ale zawsze po to, by dowiedzieć się kim są i w jakim świecie żyją. Drogę od początku XX wieku do początku wieku XXI wyznaczy interpretacja tekstów zarówno kanonicznych, jak i nieco zapomnianych, a bardzo interesujących. Pytając o bohatera, jego czyn oraz stan świata, w którym przyszło mu działać, zaobserwujemy przemiany, jakie zaszły nie tylko w świecie dramatu i teatru, ale także w kulturze polskiej. Wyjątkowy status dramatu sprawia, że bywa on zaniedbywany zarówno przez historyków literatury, jak i teatru. Wykład ma ukazać rangę dramatu w polskiej literaturze. Stanie się on komplementarny zarówno wobec wykładów poświęconych historii literatury, jak i historii teatru.
E-Learning
W cyklu 2020/21_Z: E-Learning (pełny kurs) z podziałem na grupy | W cyklu 2021/22_Z: E-Learning (pełny kurs) |
Grupa przedmiotów ogólnouczenianych
Poziom przedmiotu
Symbol/Symbole kierunkowe efektów uczenia się
Typ przedmiotu
Wymagania wstępne
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Student:
- ma pogłębioną wiedzę o zakresie i miejscu filologii polskiej
w obszarze nauk humanistycznych i w systemie kultury
narodowej, zna jej aksjologiczny horyzont
- ma uporządkowaną wiedzę o kryteriach periodyzacji
literatury polskiej, kanonicznych dziełach literackich
z poszczególnych epok oraz ich kontekstach kulturowych
- zna współczesne metody analizy i interpretacji
przedmiotowego dzieła, zgodnie ze studiowanymi
specjalnościami
- potrafi wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować i
poprawnie przekazywać informacje pochodzące z mediów
tradycyjnych i elektronicznych, a także na ich podstawie
formułować sądy krytyczne
- posiada umiejętność referowania literatury przedmiotu,
merytorycznego argumentowania, formułowania wniosków
i ich syntetyzowania
- posiada umiejętność formułowania opinii krytycznych – w
różnych formach i mediach – o zróżnicowanych wytworach
kultury, z zachowaniem norm wysokiego stylu i etyki
- systematycznie uczestniczy w życiu kulturalnym,
odpowiedzialnie korzystając z mediów tradycyjnych
i elektronicznych ze świadomością wartości tradycji
literackiej i językowej jako dobra wspólnego i nieustannej
ewolucji całego obszaru kulturowego
Punktacja ECTS - 6 punktów;
60 godzin - udział w zajęciach;
100 godzin - przygotowywanie się do zajęć i egzaminu;
20 godzin - udział w przedstawieniach teatralnych.
Kryteria oceniania
Niedostateczną ocenę uzyskuje student, który nie opanował efektów kształcenia;
Dostateczną ocenę otrzymuje student, który wybiórczo:
- ma wiedzę o zakresie i miejscu filologii polskiej
w obszarze nauk humanistycznych i w systemie kultury
narodowej, zna jej aksjologiczny horyzont
- ma wiedzę o kryteriach periodyzacji
literatury polskiej, kanonicznych dziełach literackich
z poszczególnych epok oraz ich kontekstach kulturowych
- zna współczesne metody analizy i interpretacji
przedmiotowego dzieła, zgodnie ze studiowanymi
specjalnościami
- potrafi wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować i
poprawnie przekazywać informacje pochodzące z mediów
tradycyjnych i elektronicznych, a także na ich podstawie
formułować sądy krytyczne
- posiada umiejętność referowania literatury przedmiotu,
merytorycznego argumentowania, formułowania wniosków
i ich syntetyzowania.
Dobrą ocenę otrzymuje student, który:
- ma pogłębioną wiedzę o zakresie i miejscu filologii polskiej
w obszarze nauk humanistycznych i w systemie kultury
narodowej, zna jej aksjologiczny horyzont
- ma uporządkowaną wiedzę o kryteriach periodyzacji
literatury polskiej, kanonicznych dziełach literackich
z poszczególnych epok oraz ich kontekstach kulturowych
- zna współczesne metody analizy i interpretacji
przedmiotowego dzieła, zgodnie ze studiowanymi
specjalnościami
- potrafi wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować i
poprawnie przekazywać informacje pochodzące z mediów
tradycyjnych i elektronicznych, a także na ich podstawie
formułować sądy krytyczne
- posiada umiejętność referowania literatury przedmiotu,
merytorycznego argumentowania, formułowania wniosków
i ich syntetyzowania
- posiada umiejętność formułowania opinii krytycznych – w
różnych formach i mediach – o zróżnicowanych wytworach
kultury, z zachowaniem norm wysokiego stylu i etyki
- systematycznie uczestniczy w życiu kulturalnym,
odpowiedzialnie korzystając z mediów tradycyjnych
i elektronicznych ze świadomością wartości tradycji
literackiej i językowej jako dobra wspólnego i nieustannej
ewolucji całego obszaru kulturowego
Bardzo dobrą ocenę otrzymuje student, który w pełni:
- ma pogłębioną wiedzę o zakresie i miejscu filologii polskiej
w obszarze nauk humanistycznych i w systemie kultury
narodowej, zna jej aksjologiczny horyzont
- ma uporządkowaną wiedzę o kryteriach periodyzacji
literatury polskiej, kanonicznych dziełach literackich
z poszczególnych epok oraz ich kontekstach kulturowych
- zna współczesne metody analizy i interpretacji
przedmiotowego dzieła, zgodnie ze studiowanymi
specjalnościami
- potrafi wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować i
poprawnie przekazywać informacje pochodzące z mediów
tradycyjnych i elektronicznych, a także na ich podstawie
formułować sądy krytyczne
- posiada umiejętność referowania literatury przedmiotu,
merytorycznego argumentowania, formułowania wniosków
i ich syntetyzowania
- posiada umiejętność formułowania opinii krytycznych – w
różnych formach i mediach – o zróżnicowanych wytworach
kultury, z zachowaniem norm wysokiego stylu i etyki
- systematycznie uczestniczy w życiu kulturalnym,
odpowiedzialnie korzystając z mediów tradycyjnych
i elektronicznych ze świadomością wartości tradycji
literackiej i językowej jako dobra wspólnego i nieustannej
ewolucji całego obszaru kulturowego
Warunki szczegółowe:
Studenci przystąpią do egzaminu ustnego, na którym otrzymają trzy pytania dotyczące historii dramatu polskiego. Prawidłowa odpowiedź na jedno pytanie zalicza egzamin (ocena dostateczna) , odpowiedź na dwa pytania daje ocenę dobrą, a na trzy – bardzo dobrą. Pytania dotyczyć będą dzieł, ich budowy, tematyki, kontekstu społecznego i wymowy filozoficznej, a także głównych nurtów, szkół i stylów dramatycznych danej epoki, oraz estetyki teatralnej, w jakiej realizowany był dramat.
Zasady udziału w wykładzie online:
1. Obowiązkowa obecność (będzie sprawdzana lista)
2. Obowiązkowe włączenie kamery i mikrofonu
3. Aktywność na wykładzie (odpowiedzi na pytania)
Literatura
Bibliografia podstawowa:
M. Bartosiak, M. Leyko (red), Kulturowe konteksty dramatu współczesnego, Kraków 2008
M. Babecki, Strategie medialne w tekstach najnowszej dramaturgii polskiej, Olsztyn 2010.
W. Baluch (red), Dramat made (in) Poland : współczesny dramat polski we współczesnej polskiej rzeczywistości, Kraków 2006
J. Błoński, Forma, śmiech i rzeczy ostateczne : studia o Gombrowiczu, Kraków 1994.
J. Błoński, Wszystkie sztuki Sławomira Mrożka, Kraków 1995.
Jan Błoński, Witkacy. Sztukmistrz, filozof, estetyk, Kraków 2001.
M. Borowski, W poszukiwaniu realności : przemiany formy dramatycznej końca XX wieku a nowe mimesis, Kraków 2006.
Dialog w dramacie / pod red. W. Balucha, L. Czartoryskiej-Górskiej, M. Żółkoś, Kraków 2004
Dramat Polski. Reaktywacja, seria t. 1-10, redakcja naukowa A. Grabowski, J. Kopciński, Warszawa 2013 i później [Piotrowski, Grochowiak, Krasiński, Świrszczyńska, Iredyński, Schaeffer, Brandstaetter, Rymkiewicz, Pankowski, Łubieński]
Dylematy dramatu i teatru u progu XXI wieku, red. Anna Podstawka, Agnieszka Jarosz, Lublin 2001..
H. Filipowicz, Laboratorium form nieczystych, Dramaturgia Tadeusza Różewicza, przekład T. Kunz, Kraków 2000.
E. Guderian-Czaplińska, Szara strefa awangardy, Poznań 1997.
M. Karasińska, Ja, miasto : szkice o (nie tylko polskiej) dramaturgii lat ostatnich, Poznań 2011
J. Kopciński, Transformacja. Dramat polski po 1998 roku. Antologia t. I-II, Warszawa 2012,13. Wstępy do tomu I i II.
J. Kopciński, Wybudzanie. Dramat polski. Interpretacje. Warszawa 2018.
J. Kopciński, Gramatyka i mistyka. Wprowadzenie w teatralna "osobność" Mirona Białoszewskiego, Warszawa 1998.
J. Kopciński, Nasłuchiwanie. Sztuki na głosy Zbigniewa Herberta, Warszawa 2008.
D. Kosiński, Sceny z życia dramatu, Kraków 2004
D. Kosiński, Teatra polskie. Historie, Warszawa 2010
D. Kosiński, Słownik postaci dramatycznych, Kraków 1999
A. Krajewska, Dramat i teatr absurdu w Polsce, Poznań 1996.
K. Latawiec, Dramat poetycki po 1956 roku, Kraków 2007.
G. Matuszek, Naturalistyczne dramaty, Kraków 2001
G. Niziołek, Polski teatr Zagłady, Warszawa 2013.
J. Popiel, Dramat a teatr polski dwudziestolecia międzywojennego, Kraków 1995.
M. Prussak, "Po ogniu szum wiatru cichego" : Wyspiański i mesjanizm, Warszawa 1993.
E. Wąchocka, Autor i dramat, Katowice 1999.
M. Wojtak, O języku i stylu polskiego dramatu : studia i szkice, Lublin 2014.
Żydzi w lustrze dramatu, teatru i krytyki teatralnej / pod red. Eleonory Udalskiej ; przy współpr. Anny Tytkowskiej. Kartowice 2004
Bibliografia uzupełniająca:
H. U. Von Balthasar, Teodramatyka. 1. Prolegomena, Kraków 2003
Jean Beaudillard, Symulakry i symulacja, Warszawa 2005
R. Callilois Gry i ludzie, Warszawa 1997
Cambirdge Companion to Performance Studies ed.bBy Tracy C. Davis, Cambridge University Press 2008
G. Debord, Społeczeństwo Spektaklu, Warszawa 2007
J. Duvignaud, Teatr w społeczeństwie, społeczeństwo w teatrze, „Dialog” 1990 nr 9, s. 102-106.
E. Fischer-Lichte, Estetyka performatywności, Kraków 2008
E. Goffman, Człowiek w teatrze życia codziennego (wydanie dowolne)
Iskier Leksykon Dramatu, red. Hanna Baltyn-Karpińska, Warszawa 2008.
H. Plessner, Pytanie o conditio humana, Warszawa 1988
Z. Raszewski, Teatr w świecie widowisk, Warszawa 1991
Jean-Pierre Sarrazac ; współpr. Catherine Naugrette, Słownik dramatu nowoczesnego i najnowszego, tł.M. Borowski, M. Sugiera, Kraków 2007
A. Skórzyńska, Teatr jako źródło ponowoczesnych spektakli społecznych, Poznań 2007
J. L. Styan , Współczesny dramat w teorii i scenicznej praktyce; z przedmową Jana Błońskiego; przekł. oprac. i uzupełnienia Małgorzata Sugiera, Wrocław 1997.
V. Turner, Gry społeczne, pola i metafory, Kraków 2005
W.B. Whorten, Między literaturą a przedstawieniem, tłum. M. Borowski, M. Sugiera, Kraków 2013.
|
W cyklu 2021/22_Z:
Historia dramatu polskiego (XX i XXI w.) 1. Dramat symbolistyczno-poetycki 2. Próba tragedii współczesnej: dramat chłopski 3. Realizm społeczny i psychologiczny w dramacie 4. Dramat groteskowy w dwudziestoleciu międzywojennym 5. Dramat historyczny i groteskowy o rewolucji 6. Dramat wojenny 7. Powojenny dramat religijny 8. Powojenny dramat poetycki 9.Dramat transgresji i profanacji 10. Dramat emigracyjny 11. Dramat o Zagładzie 12. Powojenny dramat groteskowy 13. Dramat awangardowy 1 14. Dramat awangardowy 2 16. Dramat historyczny 17. Dramat polskiej transformacji 1 18. Dramat polskiej transformacji 2 19. Dramat polityczny w XXI wieku 20. Dramat kobiecego doświadczenia |
Uwagi
|
W cyklu 2021/22_Z:
Zaleca się zapoznanie ze wskazanymi tekstami dramatycznymi przed wykładem. |
Więcej informacji
Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: