Wstęp do nauki o języku WH-FP-I-1-WstNauJez

Celem wykładu jest zapoznanie studentów z podstawowymi problemami językoznawstwa ogólnego oraz przygotowanie ich do studiowania kolejnych przedmiotów lingwistycznych.

Student poznaje strukturę języka jako systemu proporcjonalnych układów znaków oraz dowiaduje się, że istnieją reguły użycia tego systemu wspólne dla wszystkich jego użytkowników. Ma okazję samodzielnie zmierzyć się z lekturą tekstów lingwistycznych i opanować podstawową terminologię, z którą będzie się stykał w dalszym ciągu kształcenia filologicznego. W czasie wykładu student uczy się dyskusji na temat trudnych, abstrakcyjnych problemów języka naturalnego.

Problemy szczegółowe, przedstawiane i omawiane w czasie wykładu:
1. Przedmiot językoznawstwa i różne aspekty badań lingwistycznych
- językoznawstwo jako nauka interdyscyplinarna
- problem pochodzenia języka
2. Typologie języków
- rodziny i grupy językowe
- języki fleksyjne, pozycyjne, aglutynacyjne, izolowane
3. Koncepcja języka F. de Saussure’a (langage, langue, parole; diachronia i synchronia)
4. Teorie znaku językowego
- język wśród innych rodzajów znaków (językoznawstwo jako dział semiotyki)
- koncepcja znaku językowego de Saussure’a
- trójkąt semiotyczny Ogdena i Richardsa
- trójkąt semiotyczny Morrisa
- znaki językowe: fonemy, morfemy, leksemy, wypowiedzenia
5. Relacje semantyczne w systemie języka (antonimia, hiponimia, synonimia)
6. Relacje syntagmatyczne w systemie języka - podsystem składniowy języka polskiego
7. Problem części mowy - różne klasyfikacje (semantyczna, fleksyjna i składniowa)
8. Wyraz słownikowy - gramatyczny - graficzny; pojęcie jednostki języka A. Bogusławskiego
9. Frazeologizmy jako element systemu języka - wyrażenia, frazy i zwroty
9. Zróżnicowanie polszczyzny - środowiskowe, stylistyczne, terytorialne i temporalne
10. Teorie aktu komunikacji i funkcji języka
- schemat aktu komunikacji K. Bühlera
- schemat aktu komunikacji R. Jakobsona
11. Teoria aktów mowy J. Austina
- performatywy i konstatacje
- lokucja, illokucja i perlokucja
12. Implikatury konwersacyjne P. Grice'a
13. Język a kultura
- hipoteza Sapira-Whorfa
- teoria semów mowy A. Wierzbickiej