WHF: Kosmologiczne zmagania z pardoksem "ciemnego nieba" WF-FI-212-WHFSWIE23
Jednym z najbardziej znanych i długo dyskutowanych w historii nauki (astronomii, kosmologii i fizyki) problemów jest tzw. paradoks Olbersa (paradoks „ciemnego nieba”, paradoks fotometryczny). Bez wątpienia jest on paradoksem związanym z określonym paradygmatem naukowym nowożytnej kosmologii przed-relatywistycznej. Jednak historia prób jego przezwyciężenia oraz współczesne rozumienie istoty tego paradoksu pokazują, że nie da się go zaklasyfikować w sposób jednoznaczny do tych paradoksów, które znikają dopiero wtedy, gdy całkowitej zmianie ulega obowiązujący paradygmat naukowy. W przypadku tego rodzaju paradoksów, gdy doświadczenie przeczy obowiązującej teorii naukowej, zmiana przyjętej, istotnej zasady wyjaśniającej zmienia wyjaśnienie obserwowanego zjawiska, wskutek czego wyjaśnienie to przestaje być sprzeczne z danymi obserwacyjnymi. Współczesne badania istoty paradoksu Olbersa (oraz podejmowanych w historii prób jego zneutralizowania) prowadzą do wniosku, że jego paradoksalność jest paradoksalnością wynikającą przede wszystkim z uprzedniości ludzkiej myśli (idei, teorii) w stosunku do możliwości jej odpowiedniego zweryfikowania (skonfrontowania z wynikiem empirycznie zaawansowanego doświadczenia). Dlatego paradoks „ciemnego nieba” oraz próby jego przezwyciężenia mogą być pouczającym świadectwem tego, że coś tak zwykłego i oczywistego, jak dostępne każdemu spojrzenie na rozgwieżdżone nocne niebo, bywa, dla odpowiednio wnikliwego obserwatora, okazją do wybiegnięcia myślą znacznie dalej (i niekiedy także trafniej względem rzeczywistości) niż w danym momencie umożliwiają to badania empiryczne. W kontekście tego zagadnienia można także prześledzić główne przemiany, jakie zaszły w kosmologii nowożytnej i współczesnej oraz ich filozoficzny kontekst.
Grupa przedmiotów ogólnouczenianych
Opis nakładu pracy studenta w ECTS
Poziom przedmiotu
Symbol/Symbole kierunkowe efektów uczenia się
Typ przedmiotu
Wymagania wstępne
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Wiedza:
- zna rozwój problematyki kosmologii i filozofii kosmologii w ujęciu historycznym
- streszcza i charakteryzuje poglądy poszczególnych filozofów kosmologii
Umiejętności:
- samodzielnie interpretuje tekst filozoficzny oraz komentuje i konfrontuje tezy pochodzące z różnych źródeł
- rekonstruuje argumentację z perspektywy różnych stanowisk filozoficznych
Kryteria oceniania
Ocena 5:
- dogłębnie zna rozwój problematyki kosmologii i filozofii kosmologii w ujęciu historycznym
- w pełni prawidłowo streszcza i charakteryzuje poglądy poszczególnych filozofów kosmologii
- w pełni samodzielnie interpretuje tekst filozoficzny oraz całkowicie prawidłowo komentuje i konfrontuje tezy pochodzące z różnych źródeł
- całkowicie trafnie rekonstruuje argumentację z perspektywy różnych stanowisk filozoficznych
Ocena 4:
- częściowo, ale w zancznym stopniu zna rozwój problematyki kosmologii i filozofii kosmologii w ujęciu historycznym
- zasadniczoprawidłowo, choć z błędami streszcza i charakteryzuje poglądy poszczególnych filozofów kosmologii
- częściowo samodzielnie interpretuje tekst filozoficzny oraz zasadniczo prawidłowo komentuje i konfrontuje tezy pochodzące z różnych źródeł
- prawidłowo rekonstruuje argumentację z perspektywy różnych stanowisk filozoficznych
Ocena 3:
- zadowalająco zna rozwój problematyki kosmologii i filozofii kosmologii w ujęciu historycznym
- poprawnie streszcza i charakteryzuje poglądy poszczególnych filozofów kosmologii
- z pomocą interpretuje tekst filozoficzny oraz zadowalająco komentuje i konfrontuje tezy pochodzące z różnych źródeł
- poprawnie, ale nie całkiem samodzielnie rekonstruuje argumentację z perspektywy różnych stanowisk filozoficznych
Praktyki zawodowe
Nie dotyczy
Literatura
(1) S.L. Jaki, The Paradox of Olber’s Paradox, Herder and Herder, New York 1969 (nowe, rozszerzone wydanie: S. L. Jaki, The Paradox of Olber’s Paradox. A Case History of Scientific Thoughts, Real View Books, Pinckney 2000).
(2) E. Harrison, Darkness at Night. A Riddle of the Universe, Harvard University Press, Cambridge-London 1987.
(3) A. Stinner, Why is the Sky Dark at Night? Teaching the Evolution of Our Models of the Cosmos, Interchange 45(2014)3-4, s. 123-131.
(4) A. Świeżyński, Some remarks on the significance of paradox for science in the context of photometric paradox case, Studia Philosophiae Christianae 54(2018)4, s. 89-116.
(5) E.R. Harrison, Cosmology. The Science of the Universe, Cambridge University Press, Cambridge-London-New York-New Rochelle-Melbourne-Sydney 1981.
(6) P.S. Wesson, Olbers’ Paradox and the Spectral Intensity of the Extragalactic Background Light, The Astrophysical Journal 367(1991), s. 399-406.
(7) P.S. Wesson, The real reason the night sky is dark: Correcting a myth in astronomy teaching, Journal of the British Astronomical Association 99(1989)1, s. 10-13.
(8) J. Gribbin, Olbers’ Paradox: Why is the Sky Dark at Night?, Astronomy Now 2(1988)3, s. 9-12.13.
(9) M. Heller, Zagadnienia kosmologiczne przed Einsteinem, Zagadnienia Filozoficzne w Nauce 37(2005), s. 32-40.
(10) T. Pabjan, O Problemie autorstwa paradoksu ciemnego nieba, Zagadnienia Filozoficzne w Nauce 41(2007), s. 16-27.
(11) J. North, Historia astronomii i kosmologii, Książnica, Katowice 1997.
(12) T. Pabjan, Paradok grawitacyjny, Zagadnienia Filozoficzne w Nauce 48(2011), s. 111-126.
Uwagi
|
W cyklu 2023/24_L:
Zajęcia odbywają się online (MS Teams) |
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: