WMSF: Filozofia języka WF-FI-1123-WMPIL23

Zadaniem kursu jest wprowadzenie do współczesnej filozofii języka. Na tę subdyscyplinę filozoficzną składają się dociekania związane z różnymi filozoficznymi celami i metodologiami. Dociekania te czerpią z kilku obszarów badań języka: 1) lingwistyka (gramatyki generatywne, gramatyki kognitywne, semantyka, pragmatyka, psycholingwistyka, teorie pochodzenia języków); 2) badanie języka w kontekście ogólnej teorii znaku (semiotyka); 3) badanie procesów poznawczych stojących u podłoża języka i mowy, oraz uniwersaliów językowych; 4) hermeneutyka, teoria rozumienia; 5) badania komunikacji językowej na tle szerszego kontekstu komunikacji ludzi i zwierząt; 6) badanie czynności mowy; 7) badanie języków nienaturalnych, sformalizowanych (logika i metalogika).
Wymienione badania wchodzą w różnych proporcjach w rozwiązywanie takich problemów jak: 1) Czy natura kompetencji gramatycznej jest wrodzona czy nabyta? 2) Jaki typ i zakres poznania świata trzeba założyć, by wyjaśnić zdolność posługiwania się językiem?; 3) Czy badając język można przyczynić się do rozwiązywania problemów filozoficznych? 4) Jaka jest różnica pomiędzy znaczeniami językowymi i pojęciami? 5) Czy ewentualne odkrycie uniwersaliów językowych będzie argumentem na rzecz ogólnoludzkich intuicji normatywnych? 6) Czy składnik metaforyczny języka zachowuje się w racjonalnych modelach świata i czy należy dążyć do jego eliminacji na rzecz ścisłych rzeczowych odniesień?
W sensie historycznym obecny kurs zasadniczo drugą połowę XX wieku, z jednym wprowadzającym wykładem o semantyce Fregego, na której, lub w kontraście do której wyrosło wiele późniejszych koncepcji. W dalszym ciągu kursu mowa będzie o koncepcja filozoficznych Ludwiga Wittgensteina, Johna L. Austina, Michela Dummetta, Willarda v. O. Quine’a, Kazimierza Ajdukiewicza, Donalda Davidsona, Johna Searle’a, a także o problematyce filozoficznej związanej z teoriami językoznawczymi Noama Chomsky’ego, Raya Jackeddoffa, Davida Katza, George’a Lakoffa, Anny Wierzbickiej.

Plan kursu

1. Semantyka Gottloba Fregego
2. Odejście od logicznej rekonstrukcji języka w „Dociekaniach filozoficznych” Ludwiga Wittgensteina
3. Program fenomenologii lingwistycznej Johna L. Austina.
4. Filozofia jako badanie języka według Michela Dummetta
5. Radykalny naturalizm u W. v O. Quine’a i pojęcie niezdeterminowania przekładu;
6. Relacja znaczenia do prawdy w koncepcji Donalda Davidsona
7. Gramatyka kategorialna i semantyka Kazimierza Ajdukiewicza
8. Teoria czynności mowy Johna Searle’a
9. Hipoteza Noama Chomsky’ego o wrodzoności gramatyki, spór z Jeanem Piagetem
10. Relacja pomiędzy językiem i pojęciami w teorii Davida Katza i Raya Jackendoffa
11. Metaforyczny składnik pojęć według George’a Lakoffa
12. Analiza języka jako instrument krytyki politycznej: Herbert Marcuse, Judith Butler
13. Analiza języka i dekonstrukcja w twórczości Jacquesa Derridy
14. Program poszukiwań uniwersaliów językowych Anny Wierzbickiej
15. Podsumowanie: Osiągnięcia i ograniczenia językowego zwrotu w filozofii