Seminarium z teologii praktycznej
WT-SST-STPII
Studenci poznają problematykę prac powstających oraz już powstałych na seminarium, przedstawiają także własną próbę recenzji przeczytanej pracy, co pomoże im zaprezentować konkretny zakres swoich zainteresowań. Studenci będą przygotowywać i referować na seminarium wyniki badań w zakresie wybranego tematu pracy. Na seminarium będą również dyskutowane plany prac dyplomowych i rozpraw doktorskich. Studenci sukcesywnie prezentować będą kolejne rozdziały i paragrafy swojej pracy, przy czym promotor udziela im konsultacji i konkretnych wskazówek oraz koryguje niedociągnięcia. Studenci poznają także zasady tworzenia indywidualnych i zespołowych projektów naukowych spełniających wymogi konkursów organizowanych przez MEiN, NCN i NCBiR.
Od strony merytorycznej na seminarium z teologii pastoralnej i nauk pomocniczych omawiane będą tematy związane z teorią i praktyką eklezjalną. Głównym celem badań z zakresu teologii pastoralnej jest wypracowanie zasad i kryteriów działalności duszpasterskiej Kościoła w kontekście historii. Eklezjologia pozwala określić model teologiczny Kościoła w oparciu o wyniki badań teologii systematycznej i wyników badań nauk świeckich. Oryginalność teologii pastoralnej wynika z jej ukierunkowania na praktykę kościelną. Model pastoralny Kościoła, łącząc w sobie teorię z praktyką eklezjalną, pozwala ukazać codzienne życie i posłannictwo Kościoła w aspekcie nadprzyrodzonym i ludzkim.
Refleksja teologicznopastoralna, której celem jest stworzenie eklezjologii pastoralnej, ma do spełnienia trzy cele. Pierwszym jest poznanie Kościoła, który w różnych formach działalności (praktyki pastoralnej) realizowanej indywidualnie lub zespołowo na różnym stopniu zorganizowania strukturalnego (parafia, diecezja, Kościół episkopalny - Kościół w państwie, Kościół powszechny) wypełnia pośrednictwo zbawcze. Drugim celem jest badanie człowieka, którego powołuje Chrystus do uczestnictwa w zbawieniu i budowaniu królestwa Bożego w świecie. Wiedza o Kościele i o człowieku jest podstawą tworzenia modeli teoretycznych i praktycznych, co stanowi trzeci cel teologii pastoralnej. Ma ona status pełnoprawnej dyscypliny teologicznej, ponieważ czerpie z wiary zasady i kryteria działalności duszpasterskiej Kościoła w historii.
W teologii pastoralnej w centrum badań znajduje się Kościół, który wypełnia misję zbawczą w kontekście zewnątrz i wewnątrzkościelnych uwarunkowań. Natomiast Jan Paweł II uściślił cel misji Kościoła, a raczej wskazał na człowieka, który jest drogą Kościoła, ponieważ każdy bez wyjątku został odkupiony przez Chrystusa i z każdym człowiekiem Chrystus jest w jakiś sposób zjednoczony, nawet gdyby człowiek nie zdawał sobie z tego sprawy. Papież stawia też jasno sprecyzowanie zadanie badawcze teologii, gdyż działalność Kościoła współczesnego wobec człowieka będzie tylko wtedy adekwatna, jeśli Kościół będzie miał wiedzę na temat jego aktualnej „sytuacji”. Jest to świadomość ciągle nowych możliwości rozwoju człowieka, ale jest to równocześnie związane koniecznością posiadania wiedzy na temat zagrożeń, które przeszkadzają temu, aby „życie ludzkie stawało się coraz bardziej ludzkie” i odpowiadało prawdziwej godności człowieka. W tym obszarze sytuuje się nowy problem badawczy teologii pastoralnej. Jest nim człowiek jako indywidulna, niepowtarzalna jednostka, która jednak może się prawidłowo rozwijać i realizować swoje powołanie osobowe, egzystencjalne, ale i chrześcijańskie w relacjach społecznych, w tym przede wszystkim w rodzinie, ale też we wspólnocie kościelnej.
Uwzględniając to nowe spojrzenie na Kościół, który ma służyć człowiekowi, można również na nowo zdefiniować teologię pastoralną z uwzględnieniem antropologii katolickiej; dzięki Papieżowi Franciszkowi została ona bardzo treściwie ubogacona elementami ekologicznymi. Obok tradycyjnej teologii pastoralnej, która powinna pozostać w służbie Kościołowi, jawi się potrzeba prowadzenia badań z teologii pastoralnej skupionych na człowieku jako istocie społecznej, której istnienie ma pełny sens jeśli uwzględni się jej eschatologiczne ukierunkowanie. Teologia pastoralna zajmuje się więc Kościołem z perspektywy człowieka powołanego do zbawienia, ale żyjącego w świecie. Nowym celem teologii pastoralnej jest zatem zdobywanie teoretycznej i praktycznej wiedzy o człowieku, która będzie mogła być wykorzystana do rozwiązywania nowych (aktualnych), ciekawych (interesujących) problemów dotyczących jego godności, praw osobowych, a także wartości, relacji, celu i sensu życia. W tak określony obszar badań teologii wpisuje się seminarium z teologii pastoralnej i nauk pomocniczych.
|
W cyklu 2025/26_Z:
W intuicji autorów Konstytucji duszpasterskiej pojawiła się zapowiedź nowej jakości badań teologicznych w ścisłej współpracy z naukami świeckimi. „Sobór, podejmując to, czego uczył Sobór Watykański I, głosi, że «istnieje dwojaki, różny porządek poznania», mianowicie wiary i rozumu, i że Kościół nie wzbrania, «żeby w uprawianiu ludzkich umiejętności i nauk stosowano we własnym ich zakresie właściwe dla nich zasady i metody»; przeto «uznając ową słuszną wolność», potwierdza Kościół prawowitą autonomię kultury ludzkiej, a zwłaszcza nauk. To wszystko też wymaga, by człowiek, zachowawszy porządek moralny i wzgląd na powszechny pożytek, swobodnie mógł szukać prawdy i opinie swoją głosić i rozpowszechniać oraz uprawiać jakąkolwiek umiejętność, a wreszcie wymaga, żeby zgodnie z prawdą był informowany o wydarzeniach publicznych” (KDK 59). Jest to wyraźna zachęta do poszukiwania przez tradycyjną teologię pastoralną nowych celów i metod badawczych.
Tradycyjnie życiem i działalnością Kościoła zajmuje się teologia pastoralna, która w historii miała różne przedmioty materialne i formalne. Natomiast współczesną, syntetycznie ujętą definicję posoborowej teologii pastoralnej, sformułował Jan Paweł II. Według niego teologia pastoralna jest naukową refleksją o codziennym wzrastaniu Kościoła, w mocy Ducha Świętego, w kontekście historii. Papież podkreślił, że ma ona status pełnoprawnej dyscypliny teologicznej, ponieważ czerpie z wiary zasady i kryteria działalności duszpasterskiej Kościoła w historii. Wśród tych zasad i kryteriów szczególnie ważne miejsce zajmuje ewangeliczne rozeznanie sytuacji społeczno-kulturalnej i kościelnej, w której prowadzona jest działalność duszpasterska (Jan Paweł II, Adhortacja Pastores dabo vobis, 57). Celem badań teologii pastoralnej jest zdobycie i upowszechnienie wiedzy, którą można wykorzystywać w zastosowaniach praktycznych (posługa duszpasterska).
W teologii pastoralnej w centrum badań znajduje się zatem Kościół, który wypełnia misję zbawczą w kontekście „historii”, czyli zewnątrz i wewnątrzkościelnych uwarunkowań. Pojawiła się zatem konieczność zbadania świata, w którym Kościół zawsze przyczyniał się do postępu kultury, choć wiadomo z doświadczenia, „że z powodów przygodnych uzgadnianie kultury z nauką chrześcijańską nie zawsze szło bez trudności. Trudności te niekoniecznie przynoszą szkodę życiu wiary, lecz nawet pobudzać mogą umysł do dokładniejszego i głębszego jej rozumienia. Nowsze bowiem badania i odkrycia w dziedzinie nauk ścisłych oraz historii i filozofii nasuwają nowe zagadnienia, które niosą ze sobą życiowe konsekwencje, a także domagają się nowych dociekań od teologów. Poza tym zachęca się teologów, żeby przy zachowaniu metod i wymogów właściwych nauce teologicznej, wciąż szukali coraz to bardziej odpowiedniego sposobu podawania doktryny ludziom sobie współczesnym; bo czym innym jest sam depozyt wiary, czyli jej prawdy, a czym innym sposób jej wyrażania przy zachowaniu jednak tego samego sensu i znaczenia. W duszpasterstwie należy uznawać i stosować w dostatecznej mierze nie tylko zasady teologiczne, lecz także zdobycze nauk świeckich, zwłaszcza psychologii i socjologii, tak żeby również i wiernych prowadzić do rzetelnego i dojrzalszego życia wiary” (KDK 62).
Istota, kontekst („historia”), szybkość i natężenie, a także przyczyny i skutki przemian cywilizacyjnych (społeczno-kulturowych, religijno-moralnych, obyczajowych, polityczno-ekonomicznych, technologicznych) coraz bardziej oddziałują na życie religijne współczesnych ludzi. Zauważył to już Sobór, według którego „w takim stanie rzeczy świat dzisiejszy okazuje się zarazem mocny i słaby, zdolny do najlepszego i do najgorszego; stoi bowiem przed nim otworem droga do wolności i do niewolnictwa, do postępu i cofania się, do braterstwa i nienawiści. Poza tym człowiek staje się świadomy tego, że jego zadaniem jest pokierować należycie siłami, które sam wzbudził, a które mogą go zmiażdżyć lub też służyć mu” (KDK 9).
Współczesny świat niesie więc z jednej strony trudności i zagrożenia dla zwyczajnego funkcjonowania ludzi, ale z drugiej strony generuje wiele nowych, pozytywnych wyzwań związanych życiem codziennym. Zaznaczają się one w życiu społecznym, ale jednocześnie ujawniają się w życiu i działalności Kościoła, dlatego dla ich zrozumienia, w aspekcie teoretycznym i poszukiwaniu rozwiązań problemów współczesnych ludzi w ujęciu praktycznym, należy podjąć badania naukowe w zakresie teologii stosowanej.
|
Grupa przedmiotów ogólnouczenianych
nie dotyczy
Opis nakładu pracy studenta w ECTS
ECTS - 5 punktów, nakład pracy studenta - 150 godzin.
Podstawą uznania nakładu pracy studenta jest najpierw udział w zajęciach i aktywne włączanie się w dyskusję na tematy omawiane w wykładzie. Pod uwagę brane są również osobiste zainteresowania studenta przedstawianej problematyki wykładu prezentowane w czasie zajęć w wybranej przez studenta formie (przygotowany materiał pisemny, prezentacja, głos w dyskusji). Student ma prawo prosić też o osobiste konsultacje z wykładowcą i proponować alternatywne do stawianych wymagań sposoby wykazania znajomości tematu wykładu. W ocenie będzie również uwzględniana praca własna studenta i czas poświęcony na przygotowanie do zajęć, czytanie literatury, zwłaszcza osiągnięcia w realizowaniu praktyk, projektów i autorskich pomysłów związanych z tematyką wykładu. Do oceny końcowej zaliczane będzie także samokształcenie i wyniki osobistej kwerendy naukowej studenta na temat wykładu. Obowiązkowym zadaniem studenta będzie przygotowanie eseju na temat wybrany z listy zaproponowanej przez wykładowcę, jednak z możliwością przygotowania eseju na zaproponowany przez studenta, oryginalny temat mieszczący się w tematyce wykładu.
Udział w zajęciach dydaktycznych, prezentacje własnych wyników badań: 30 – 1
Kwerenda naukowa: 60 - 2
Praca własna z lekturą przedmiotową: 30 - 1
Przygotowanie eseju jako pracy pisemnej zaliczeniowej: 30 - 1
Nakład pracy studenta w godz.: 150
Liczba punktów ECTS: 5
Poziom przedmiotu
podstawowy
Punkty ECTS
(brak danych)
Symbol/Symbole kierunkowe efektów uczenia się
STL_W03; STL_W07;
STL_U03; STL_K01
Typ przedmiotu
obowiązkowy
Wymagania wstępne
Teologia wypracowuje teorię, która pomaga Kościołowi prowadzić dialog ze światem i musi szukać odpowiedzi na najważniejsze pytania, jakie stawia współczesny człowiek, zarówno wierzący, jak również poszukujący swojej drogi do Boga. Teologia pastoralna korzysta więc z osiągnięć nauk humanistycznych, a także nauk przyrodniczych, ścisłych i społecznych, takich jak: biologia, psychologia, socjologia, nauki pedagogiczne, nauki prawne. W teologicznopastoralnych badaniach sięga się również do filozofii, psychologii religii, socjologii religii, medycyny pastoralnej, a także teorii komunikacji, cybernetyki społecznej, teorii i praktyki medialnej, gdyż każda z tych gałęzi wiedzy pomaga zrozumieć człowieka i do jego potrzeb dostosować metody i środki działalności pastoralnej Kościoła. Są to jednak tylko pomocnicze nauki, dlatego cały ciężar badań nad opracowaniem teorii i praktyki eklezjalnej w zakresie funkcji wychowawczej Kościoła spoczywa na teologii pastoralnej.
Współczesna teologia pastoralna pozwala zinterpretować teologicznie całą rzeczywistość, z jej blaskami i cieniami. Głównym zadaniem teologii pastoralnej jest kształtowanie eklezjologii pastoralnej, której celem jest tworzenie obrazu Kościoła żyjącego i działającego w świecie. którego cechą jest nie tylko „zmienność”, ale również „trwałość i ciągłość”. Nowe ujęcie eklezjologii domaga się, między innymi, uwzględnienia zasady względnej autonomii rzeczywistości ziemskiej, a także związanej z tym humanizacji świata, której źródłem jest godność człowieka odkupionego przez Chrystusa. O tej godności człowiek dowiaduje się z Ewangelii głoszonej przez Kościół.
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
STL_W03: ma uporządkowaną i pogłębioną wiedzę, obejmującą teorie i metody studiowanej specjalizacji teologicznej;
STL_W07: ma pogłębioną wiedzę o powiązaniach teologii z innymi dziedzinami nauki, zwłaszcza z naukami humanistycznymi i społecznymi;
STL_U03: posiada umiejętność interpretowania źródeł istotnych dla badań
biblijnych i teologicznych, z wykorzystaniem tekstów obcojęzycznych;
STL_K01: ma krytyczną świadomość poziomu własnej dojrzałości osobowej,
nabytej wiedzy i umiejętności;
Kryteria oceniania
Obowiązkowym zadaniem studenta będzie przygotowanie eseju na temat wybrany z listy zaproponowanej przez wykładowcę, jednak z możliwością przygotowania eseju na zaproponowany przez studenta, oryginalny temat mieszczący się w tematyce zajęć.
W trakcie zajęć inicjowana jest również dyskusja na tematy zaczerpnięte z literatury przedmiotowej, a także w oparciu o bieżące wydarzenia w Kościele i w świecie. Na ocenę końcową składają się następujące elementy: ocena przygotowanego eseju, ocena aktywności na zajęciach, obecność na zajęciach, dodatkowe inicjatywy studentów.
Literatura
Apanowicz J. , Metodologiczne uwarunkowania pracy naukowej: prace doktorskie, prace habilitacyjne, Warszawa, 2005.
M. Chmielewski, Poradnik doktoranta Wydziału Teologii KUL, Lublin 2007.
J. Myśków, Elementy metodyki pracy naukowej, "Studia Theologica Varsaviensia", 21(1983) nr 1, s. 221-259.
C. Napiórkowski, Jak uprawiać teologię, Wrocław 1996.
M. Ozorowski, Przewodnik pisania pracy naukowe, Warszawa 1997
H. Seweryniak, Metodyka uczenia się i pisania prac dyplomowych, Płock 2000.
R. Kamiński, Wprowadzenie do teologii pastoralnej, Lublin 1992.
R. Kamiński, Ujęcia teologii pastoralnej na Zachodzie w okresie posoborowym, „Zeszyty Naukowe KUL” 26(1983)3, s. 3-29.
Teologia pastoralna, pr. zb. pod red. R. Kamińskiego, tom 1 - Lublin 2000; tom 2 – Lublin 2002.
Teologia jest praktyczna, „Ateneum Kapłańskie” 82(1974)390 i 391.
A. Misiaszek, Teologia pastoralna, Gdańsk 1994.
F. WoronowskI, Zarys teologii pastoralnej, tom 1-3, Warszawa 1984-87.
F. Woronowski, Wprowadzenie do teologii pastoralnej, Lublin 1972.
D. Bourgeios, Duszpasterstwo Kościoła, Poznań 2001, s. 7-102.
F. Blachnicki, Teologia pastoralna ogólna, tom 1-2, Lublin 1970-71.
A. Zuberbier, Materiały do teorii teologii praktycznej, Warszawa 1974.
|
W cyklu 2025/26_Z:
Bibliografia
R. Kamiński, Wprowadzenie do teologii pastoralnej, Lublin 1992.
R. Kamiński, Ujęcia teologii pastoralnej na Zachodzie w okresie posoborowym, „Zeszyty Naukowe KUL” 26(1983)3, s. 3-29.
Teologia pastoralna, pr. zb. pod red. R. Kamińskiego, tom 1 - Lublin 2000; tom 2 – Lublin 2002.
Teologia jest praktyczna, „Ateneum Kapłańskie” 82(1974)390 i 391.
J. Przybyłowski:
Duszpasterstwo Kościoła w perspektywie ludzkiej. Studium z teologii stosowanej, w: Homo viator. Człowiek – Duszpasterstwo-Kościół. Od pielgrzymki do ekologii, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II, Kraków 2022
Kościół a polityka. Refleksja w świetle katolickiej nauki społecznej, s. 245-258, w: Człowiek wobec problemów współczesności, Wydawnictwo Muzeum Niepodległości, Warszawa 2022
Budowanie parafii jako wspólnoty. Formacja wiernych świeckich do tworzenia wspólnoty parafialnej, Studia Łowickie 9(2007), s. 225-234.
Organizm Kościoła Chrystusowego, Warszawskie Studia Pastoralne 10(2009), s. 194-206.
Mechanizm Kościoła. Refleksja społeczno-pastoralna, Warszawskie Studia Pastoralne 12(2010), s. 7-14.
Model dynamiczny Kościoła, Warszawskie Studia Pastoralne 13(2011), s. 231-246.
Nauczanie i władza w Kościele, Warszawskie Studia Pastoralne 14(2011), s. 57-68.
Wierzę w Kościół... (Artykuł dyskusyjny), w: Duszpasterstwo wobec kryzysu wiary, red. W. Przygoda, Lublin 2013, s. 371-382.
Koordynacja działań w duszpasterstwie, Warszawskie Studia Pastoralne 18(2013), s. 201-214.
Planowanie w działalności pastoralnej Kościoła, Warszawskie Studia Pastoralne 19(2013), s. 133-154.
Teoretyczne modele Kościoła i jego działalności, Warszawskie Studia Pastoralne 20(2013), s. 231-248.
Duszpasterstwo jako działalność ludzka, Warszawskie Studia Pastoralne 24(2014), s. 73-84.
„Zawodowe” uwarunkowania pracy duszpasterskiej kapłanów, w: Etos pracy ludzkiej w przestrzeni społeczno-pastoralnej, red. I. Celary, G. Polok, Katowice 2015, s. 412-430.
Ochrona danych osobowych w Kościele katolickim w Polsce, Studia Włocławskie 14(2012), s. 423-437
Współczesne przemiany Kościoła w perspektywie pastoralnej. Od Pawła VI do Benedykta XVI, Studia Włocławskie 21(2019), s. 243-256. ISSN 1506-5316 Teologiczne Towarzystwo Naukowe Wyższego Seminarium Duchownego we Włocławku, Włocławek 2019
Religia chrześcijańska a nowa kultura. Trudności w dialogu, Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie
Koncepcja antropologiczna teologii pastoralnej, Ateneum Kapłańskie 144(2005)576, s. 234-251
Działalność Kościoła w świetle teologii pastoralnej i nauk społecznych, Kaliskie Studia Teologiczne 4(2005), s. 245-266.
Ecclesiality and human socialization in the aspect of applied theology, Seminare 43(2022)4
Subjective and personal dimension of healthcare in pastoral theological reflection, Seminare 40(2019) 4
Pastoral communication in the communal aspect, Seminare 38(2017)4
|
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i
terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: