Eklezjologia praktyczna (PA) WT-SST-EPR

Ogólność teoretycznej wiedzy teologicznej o Kościele w sposób naturalny domaga się określenia konkretnych wymiarów praktyki kościelnej. Poznanie teoretyczne Kościoła oparte jest na wiedzy teologicznej, która dostarcza podstawowych pojęć, terminów i tworzy język kościelny. Dzięki temu można Kościół opisać, scharakteryzować jego strukturę i formy jego urzeczywistniania się. Teoria teologiczna pozwala też Kościołowi uzyskać pogłębioną świadomość samego siebie. Wiedza o Kościele nie jest jednak oderwana od rzeczywistości Kościoła, dlatego jej rozwój coraz bardziej zbliża eklezjologię do praktyki kościelnej. Prawda o tajemnicy Kościoła nie zamyka się w ramach wiedzy teologicznej, ale powinna wejść w samą praktykę życia, aby wierni, zanim jeszcze wyrobią sobie jasne pojęcie o tej prawdzie, mogli ją poznać niejako doświadczalnie, w sposób odpowiadający ich naturze. Rozwój wiedzy teologicznej o Kościele oznacza zatem przechodzenie od teoretycznego poziomu ogólności w stronę szczegółowo i konkretnie określonych praktycznych aspektów samourzeczywistniania się Kościoła.
Ogólność wiedzy teologicznej jest zatem punktem wyjścia do poznania misterium Kościoła. Kościół prawdziwy można dopiero wtedy poznać, kiedy aktywnie uczestniczy się w jego życiu. Jeżeli zatem człowiek spoza Kościoła poznaje wiedzę teologiczną na jego temat, może w sposób poprawny opanować eklezjologię, poznać język kościelny, potrzebny do opisania jego tajemnicy, ale będzie to jedynie czysta teoria, która nie odpowiada rzeczywistości Kościoła.
Widzenie Kościoła od środka, w wymiarze indywidualnego uczestnictwa w życiu wspólnoty zbawczej, daje możliwość dialogu, porozumienia i współpracy wszystkim jej członkom. Doświadczenie, płynące z praktyki kościelnej, pozwala każdemu członkowi Kościoła wniknąć w jego życie i wtopić w jego rzeczywistość swoją indywidualną naturę, nie naruszając jego wspólnotowo-zbawczej istoty. Kościół nie jest jednak sumą jednostkowego uczestnictwa jego członków, ale stanowi Mistyczne Ciało Chrystusa.
Tajemnica Kościoła objawia się więc w poszczególnych jego członkach, ale do opisania jego prawdziwego obrazu potrzebny jest najpierw zmysł Kościoła, a dopiero potem wiedza o nim i umiejętności posługiwania się językiem kościelnym. Ludzie spoza Kościoła, znając język kościelny, nie mają prawdziwej wiedzy o Kościele, dlatego dyskusja na tym poziomie jest bezprzedmiotowa. Wiedza teoretyczna o Kościele jest potrzebna i może mieć charakter naukowy (teologia), albo zdroworozsądkowy (mądrość życiowa). Naukowa wiedza upoważnia do stawiania tez poznawczych i weryfikowania hipotez badawczych. Wypowiedzi zdroworozsądkowe o Kościele mogą mieć wartość poznawczą, jeżeli oparte są na zmyśle Kościoła. Natomiast opinie, formułowane przy pomocy metody indukcyjnej (sprowadzanie indywidualnych przypadków do tez uogólniających), najczęściej nie mają wiele wspólnego ani z teoretyczną, ani z praktyczną wiedzą o Kościele.
Eklezjologia ma zatem dwa wymiary: teoretyczny i praktyczny. Poznawanie tak jednej, jak i drugiej eklezjologii ma znaczenie w odniesieniu do tajemnicy Kościoła tylko na poziomie zmysłu Kościoła. Eklezjologia zarówno w wymiarze teoretycznym, jak i praktycznym jest wiedzą, która spełnia wszystkie standardy naukowości. Nie można jednak wiedzy o Kościele utożsamiać z tajemnicą Kościoła. Członkowie Kościoła mają prawo do przywileju wypowiadania się o Kościele, którego są częścią. Taka wypowiedź o tyle jednak jest zgodna z prawdą, o ile płynie ze zmysłu wiary. Członkowie Kościoła mogą jednak wypowiadać też błędne opinie na jego temat.
Błędnemu myśleniu o Kościele ulegają ci, co częściowo tylko znają Kościół i jego posłannictwo, nie biorą natomiast pod uwagę Bożego Objawienia i ustanowionego przez Chrystusa Nauczycielskiego Urzędu Kościoła. Prawdziwa eklezjologia wymaga osobistego przemyślenia poznanej już prawdy, by się jej przyjrzeć we własnej duszy, jak gdyby w wewnętrznym zwierciadle. Trzeba podkreślić, że charakter i umysłowość współczesnych ludzi skłania ich do poszukiwania prawdziwej wiedzy o Kościele. Badają oni chętnie wnętrze własnej duszy, a ich myśli wtedy znajdują spokój w pewności prawdy, gdy świadomość rzuca niejako na nią światło. Trzeba przyznać, że ten sposób poszukiwania prawdy nie jest jednak wolny od poważnych niebezpieczeństw. Wybitni przecież filozofowie badali tę aktywność umysłu ludzkiego i uznali ją za najdoskonalszą i najwyższą formę działania, a nawet za miarę i źródło całej rzeczywistości i przez to posunęli się do wyciągania zawiłych, pesymistycznych, niedorzecznych i wręcz fałszywych wniosków. Niemniej jednak nie stoi to wcale na przeszkodzie w wysokiej ocenie wychowania myśli do poszukiwania prawdy, przebłyskującej w głębinach świadomości i w uznaniu go za najwyższy wyraz współczesnej kultury duchowej. Co więcej, jeżeli to wychowanie jest umiejętnie połączone z taką formacją umysłową, dzięki której człowiek odkrywa prawdę, tkwiącą naprawdę w samych rzeczach, to na podstawie umiejętności nabytych w takim wnikaniu we własną świadomość, istnieje również możliwość coraz lepszego poznania samego siebie, swojej godności jako człowieka oraz swoich sił duchowych i zdolności działania.