Zarys ikonografii chrześcijanskiej WT-R-ZIKC

Wiedza:
Student zna i rozumie terminologię w dziedzinie ikonografii chrześcijańskiej; posiada podstawową wiedzę o miejscu ikonografii chrześcijańskiej w systemie nauk teologicznych i historycznych, a także zdaje sobie sprawę z jej przedmiotowej oraz metodologicznej specyfiki tej dziedziny; ma wiedzę o znaczeniu badań ikonograficznych dla teologii i historii sztuki oraz pojmuje ich specyfikę przedmiotową i metodologiczną. Student ma wiedzę o związkach ikonografii chrześcijańskiej z innymi dziedzinami nauk, w t6m w szczególności teologii.
Student ma podstawową wiedzę o aktualnych osiągnięciach naukowych z zakresu ikonografii i ikonologii, orientuje się w głównych kierunkach badań nad sztuką chrześcijańską. Potrafi łączyć wiedzę teologiczną z ikonograficzną. Rozpoznaje postaci i wydarzenia Biblii i Tradycji utrwalone w dziełach sztuki.
Student ma świadomość specyfiki języka ikonograficznego (symbole, alegorie, prefiguracje) oraz jego złożoności i historycznej zmienności jego znaczeń. Student orientuje się w literaturze przedmiotowej oraz strukturze istniejących i działających instytucji naukowych, które podejmują badania nad sztuką chrześcijańską.

Umiejętności:
Student zna metody samodzielnego wyszukiwania, oceniania, analizowania i selekcjonowania informacji w odniesieniu do źródeł ikonograficznych, które potrafi wykorzystać w swojej pracy.
Student potrafi posługiwać się podstawowymi ujęciami teoretycznymi, paradygmatami badawczymi i pojęciami właściwymi dla studiowanej dyscypliny w zakresie nauk teologicznych, historycznych oraz o sztuce w typowych sytuacjach profesjonalnych; radzi sobie z krytycznym podejściem do źródeł wizualnych, ze szczególnym uwzględnieniem dzieł sztuki chrześcijańskiej.
Student potrafi rozpoznać różne rodzaje dzieł sztuki chrześcijańskiej oraz przeprowadzić ich krytyczną analizę formalną i interpretację z zastosowaniem metod ikonograficzno-ikonologicznych, w celu określenia ich znaczeń, oddziaływania społecznego, miejsca w procesie historyczno-kulturowym.

Kompetencje społeczne:
Student jest świadomy konieczności sukcesywnego podnoszenia swoich kwalifikacji oraz doskonalenia poziomu swojej wiedzy w zakresie sztuki; potrafi współdziałać i pracować w grupie, przyjmując w niej różne role. Ma świadomość złożoności rzeczywistości wizualnej i rozumie potrzebę interdyscyplinarnego podejścia do rozwiązywanych problemów, w tym implementacji ikonografii do teologii i innych dyscyplin. Student ma świadomość doniosłej roli sztuki chrześcijańskiej w rozumieniu i kształtowaniu się korzeni cywilizacji europejskiej; ma świadomość odpowiedzialności za zachowanie chrześcijańskiego dziedzictwa kulturowego materialnego i duchowego.

Metody i kryteria oceniania:
Wiedza:
- ndst: - Student nie potrafi definiować pojęć z zakresu ikonografii chrześcijańskiej; nie potrafi określić fundamentalnych związków między treścią przedstawień ikonografii a Pismem Świętym, Tradycją i teologią;
- dst: wyraża zdobytą wiedzę omawiając poruszane na wykładach zagadnienia;
- db: wyraża zdobytą wiedzę poprzez znajomość i samodzielną analizę treści wykładowych;
- bdb: potrafi samodzielnie i swobodnie prezentować, analizować, dyskutować na podstawie zdobytej wiedzy i literatury przedmiotu.

Umiejętności:
- ndst - Nie potrafi wyszukiwać i prezentować wiedzy z zakresu ikonografii chrześcijańskiej w powiązaniu z wiarą i teologią;
- dst - potrafi wyszukiwać i prezentować wiedzę z zakresu ikonografii chrześcijańskiej w powiązaniu z wiarą i teologią;
- db - potrafi samodzielnie prezentować wiedzę z zakresu ikonografii chrześcijańskiej w powiązaniu z wiarą i teologią oraz samodzielnie dokonuje selekcji i ewaluacji zdobytej wiedzy w zakresie treści wykładowych;
bdb - samodzielnie wyszukuje i prezentuje wiedzę z zakresu ikonografii chrześcijańskiej w powiązaniu z wiarą i teologią oraz oraz krytycznie dokonuje selekcji informacji z zakresu ikonografii chrześcijańskiej.

Kompetencje społeczne:
- ndst - nie umie wskazać rozwiązań praktycznych w zakresie projektów ikonograficznych w zakresie historii i teologii;
- dst - umie wskazać na rozwiązania praktyczne w zakresie projektów ikonograficznych w zakresie historii i teologii, ale czyni to w sposób szablonowy i nieoryginalny;
- db - umie wskazać na rozwiązania praktyczne w zakresie projektów ikonograficznych w zakresie historii i teologii, czyni to w sposób interesujący i nieszablonowy;
- bdb - umie wskazać na rozwiązania praktyczne w zakresie projektów ikonograficznych w zakresie historii i teologii, czyni to w sposób oryginalny oraz umie świadomie wpływać na percepcję i zachowania odbiorców.

Wykład w oparciu o bogato ilustrowany materiał, z wykorzystaniem
zasobów biblioteki IS PAN, bibliotek cyfrowych i intermediów; konsultacje zespołowe i indywidualne.

Egzamin pisemny w formie testu weryfikujący zdobytą wiedzę w zakresie przedstawionej literatury podstawowej.

Warunkiem podejścia do egzaminu jest zaliczenie ćwiczeń - referatu (prezentacji multimedialnej) na zadany temat (Prezentacje studentów w oparciu o prowadzone przez nich badania).

Warunkiem zaliczenia jest udział w zajęciach - nie mniej niż w połowie zajęć (dotyczy wykładu i ćwiczeń).
Czynny udział w zajęciach (m.in. udział w dyskusji na tematy bieżące oraz zaleconych lektur) rzutuje na ocenę końcową.

Nakład pracy studenta (ECTS):
udział w wykładach: 30 godz. - 1 ECTS
samodzielna praca oraz przygotowanie do zaliczenia przedmiotu: 30 godz. - 1 ECTS.
razem - 2 ECTS

Literatura podstawowa:
- K. Moisan-Jabłońska, Obrazowanie walki dobra ze złem, Kraków 2002.
- Ch. de Capoa, Stary Testament. Postacie i epizody, przeł. E. Morka, Warszawa 2007.
- S. Zuffi, Nowy Testament. Postacie i epizody, przeł. E. Maciszewska, Warszawa 2007.
-A. Tradigo, Ikony i święci prawosławni, Warszawa 2011.

Literatura uzupełniająca:
- Alciatus A., Emblematum libellus. Książeczka emblematów, wstęp i opracowanie R. Krzywy, Warszawa 2002.
- M. Biernacka, Ikonografia publicznej działalności Chrystusa w polskiej sztuce nowożytnej, Warszawa 2003.
- M. Biernacka, T. Dziubecki, H. Graczyk, J. S. Pasierb, Maryja Matka Chrystusa, w: Ikonografia nowożytnej sztuki kościelnej w Polsce, red. J. S. Pasierb, Nowy Testament, t. I, Warszawa 1987.
- H. de Borchgrave, Chrześcijaństwo w sztuce, Warszawa 2002.
- R. Debray, Nowy Testament w arcydziełach malarstwa, Warszawa 2008.
- R. Debray, Stary Testament w arcydziełach malarstwa, Warszawa 2008.
- F. W. Deichmann, Archeologia chrześcijańska, przeł. E. Jastrzębowska, Warszawa 1994,
- J. Duquesne, F. Lebrette, Żywoty świętych w arcydziełach malarstwa, Warszawa 2009.
- T. Dobrzeniecki, Treści dzieła sztuki. Materiały sesji historyków sztuki, Warszawa 1969.
- T. Dobrzeniecki, U źródeł przedstawień „Tron Łaski” i „Pietas Domini”. „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie”, 15 (1971), t. 1, s. 221-312.
- T. Dobrzeniecki, Wybrane zagadnienia ikonografii pasyjnej w sztuce polskiej, w: Męka Chrystusa wczoraj i dziś, red. Henryk Damian Wojtyska, Józef Jerzy Kopeć, Warszawa 1981, s. 131-151.
- T. Dziubecki, Ikonografia Męki Chrystusa w nowożytnym malarstwie kościelnym w Polsce, Warszawa 1996.
- M. Dzielska, Porządek anielski w Hierarchii Niebiańskiej Pseudo – Dionizego Areopagity, w: Księga o aniołach, red. H. Oleschko, Kraków 2002, s. 122 – 130.
- Ewangelie apokryficzne, red. Antoni Fetkowski (Apokryfy Nowego Testamentu, t.3), Lublin 1986.
- M. Gębarowicz, Mater misericordiae Pokrow-Pokrowa w sztuce i legendzie środkowo-wschodniej Europy, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1986
- B. Filarska, Archeologia chrześcijańska zachodniej części imperium rzymskiego, Warszawa 1999.
- J. Harasimowicz, Katechizm obrazowy pastora Holsteina w kościele w Klępsku, w: Nobile claret opus. Studia z dziejów sztuki dedykowane Mieczysławowi Zlatowi, red. Lech Kalinowski, Stanisław Mossakowski, Zofia Ostrowska-Kębłowska, Wrocław 1998, s. 318-328.
- B. Iwaszkiewicz-Wronikowska, Picturae sacrae. Motywy ikonograficzne malowideł przedkonstantyńskich w chrześcijańskich katakumbach Rzymu, Lublin 1990.
- J. Jagla, Boska medycyna i Niebiescy uzdrowiciele wobec kalectwa i chorób człowieka. Ikonografia „Patronów od Chorób” i „Świętych Miłujących Żebraków” w sztuce polskiej XIV – XVII wieku, Warszawa 2004.
- M. Janocha, Missa in arte polona. Ikonografia mszy świętej w średniowiecznej i nowożytnej sztuce polskiej, Warszawa 1998.
- M. Janocha, Ukraińskie i białoruskie ikony świąteczne w dawnej Rzeczypospolitej. Problem kanonu, Warszawa 2001.
- E. Jastrzębowska, Sztuka wczesnochrześcijańska, Warszawa 1988.
- G. Jurkowlaniec, Chrystus Umęczony. Ikonografia w Polsce od XIII do XVI wieku, Warszawa 2001.
- J. Kaliszuk, Mędrcy ze Wschodu. Legenda i kult Trzech Króli w średniowiecznej Polsce, Warszawa 2005.
- A. Karłowska-Kamzowa, Funkcje wyobrażeń Sądu Ostatecznego w późnym średniowieczu. Na marginesie odkrycia malowideł ściennych w kościele św. Elżbiety we Wrocławiu, w: Z dziejów wielkomiejskiej fary. Wrocławski kościół św. Elżbiety w świetle historii i zabytków sztuki, red. Mieczysław Zlat (Acta Universitatis Wratislaviensis nr 1826, Historia sztuki 10), Wrocław, s. 103-111.
- A. Karłowska-Kamzowa, Włoskie źródła ikonograficzne malowidła „Koronacji NMP” z pofranciszkańskiego kościoła w Toruniu, w: Nobile claret opus. Studia z dziejów sztuki dedykowane Mieczysławowi Zlatowi, red. Lech Kalinowski, Stanisław Mossakowski, Zofia Ostrowska-Kębłowska, Wrocław 1998, s. 123-132.
- J. Kębłowski, Kilka uwag na temat ikonografii „Prezentacji Marii w Świątyni” Albrechta Dürera, w: Nobile claret opus. Studia z dziejów sztuki dedykowane Mieczysławowi Zlatowi, red. Lech Kalinowski, Stanisław Mossakowski, Zofia Ostrowska-Kębłowska, Wrocław 1998, s. 165-173.
- Z. Kliś, Temat Bożego Narodzenia w polskiej sztuce średniowiecznej, Kraków 1994.
- J. Kłosińska, Sztuka bizantyńska, Warszawa 1975.
- M. Kochanowska-Reiche, Ikonografia kanonizacyjna św. Stanisława biskupa. „Biuletyn Historii Sztuki” 49 (1987) nr 1-2, s. 73-85.
- M. Kochanowska-Reiche, Najstarsze cykle narracyjne z legendą św. Stanisława biskupa, „Ikonotheka” 3 (1991) s. 27-48.
- R. Knapiński, Biblia pauperum – rzecz o dialogu słowa i obrazu, „Nauka” 4 (2004), s. 133-164.
- R. Knapiński, Credo Apostolorum w romańskich Drzwiach Płockich, Płock 1992.
- R. Knapiński (red.), Symbol Apostolski w nauczaniu i sztuce Kościoła do Soboru Trydenckiego, Lublin 1997.
- R. Knapiński, Różaniec w ikonografii, w: Różaniec – skarb, który trzeba odkryć, red. J. Królikowski, Kraków 2004, s. 145 – 183.
- S. Kobielus, Bestiarium chrześcijańskie. Zwierzęta w symbolice i interpretacji. Starożytność-średniowiecze, Warszawa 2002.
- S. Kobielus, Blask ciemności i ciemność niewiedzy, Ząbki 2005.
S. Kobielus, Dzieło sztuki. Dzieło wiary. Przez widzialne do niewidzialnego, Ząbki 2002.
- S. Kobielus, Ikonografia zdrady i śmierci Judasza. Starożytność chrześcijańska i średniowiecze, Ząbki 2005.
- S. Kobielus, Krzyż Chrystusa. Od znaku i figury do symbolu i metafory, Warszawa 2000.
- S. Kobielus, Dzieło sztuki, dzieło wiary. Przez widzialne do niewidzialnego, Ząbki 2002.
- S. Kobielus, Niebiańska Jerozolima. Od sacrum miejsca do sacrum modelu, Ząbki 2004.
- J. Kostowski, Wrocławski tryptyk z legendą św. Jadwigi. Pochodzenie i ikonografia, w: Księga Jadwiżańska. Międzynarodowe sympozjum naukowe święta Jadwigą w dziejach i kulturze Śląska. Wrocław-Trzebnica 21-23 września 1993 roku, red. Michał Kaczmarek, Marek L. Wójcik, Wrocław 1995, 297-319.
- A. Kramiszewska, Ikonografia Niepokalanego Poczęcia jako wyraz kultu Maryi Imakulaty, w: Święty wyjątek. Niepokalane Poczęcie Maryi, red. J. Królikowski, Kraków 2004, s. 127 – 155.
- A. Kramiszewska: Visio religiosa w polskiej sztuce barokowej, Lublin 2003
- L. Kwiatkowska-Frejlich, Sztuka w służbie kontrreformacji, Lublin 1998.
- R. Markowska, Ikonografia cnót i przywar na kolumnach w Strzelnie, „Studia Źródłoznawcze”, 26 (1981), s. 79-111.
- R. Mazurkiewicz, Deesis. Idea wstawiennictwa Bogarodzicy i Jana Chrzciciela w kulturze średniowiecznej, Kraków 2002.
- J. Miziołek, Sol Verus. Studia nad ikonografią Chrystusa w sztuce pierwszego tysiąclecia, Wrocław 1991.
- K. Moisan-Jabłońska, Obraz czyśćca w sztuce polskiego baroku. Studium ikonograficzno-ikonologiczne, Warszawa 1995.
- S. Mossakowski, Program ideowy obrazu Rafaela Święta Cecylia, w: Tegoż: Sztuka jako świadectwo czasu, Warszawa 1980, s. 69-93.
- T. Mroczko, Pierwotny program cyklu Dawida na drzwiach S. Ambrogio w Mediolanie, w: Ars auro prior. Studia Iohanni Białostocki sexagonario dicata, red. Juliusz A. Chrościcki i in., Warszawa 1981, s. 95-104.
- C. Nardini, (red.), Życie Matki Boskiej w sztuce, Poznań-Warszawa 1982.
- Ornamenta Ecclesiae Poloniae. Skarby sztuki sakralnej, wiek X-XVIII (katalog wystawy), Warszawa 1999.
- E. Panofsky, Ikonografia i ikonologia, w: Tegoż: Studia z historii sztuki, wybór, oprac. i posł. J. Białostocki, Warszawa 1971, s. 11-32.
- M. Pastoureau, Średniowieczna gra symboli, Warszawa 2006.
- J. Pelc, Słowo i obraz na pograniczu literatury i sztuk plastycznych, Kraków 2002.
- M. Pielas, Matka Boska Bolesna, Kraków 2000.
- H. Podgórska, Zmartwychwstanie Chrystusa w polskiej sztuce nowożytnej, Warszawa 1997.
- C. Ripa, Ikonologia, Kraków 1998.
- M. Rożek, Idee i symbole sztuki chrześcijańskiej, Kraków 2010.
- A. Różycka-Bryzek, Bizantyńsko-ruskie malowidła w kaplicy zamku lubelskiego, Warszawa 1983.
- A. Różycka-Bryzek, J. Gadomski, Obraz Matki Boskiej Częstochowskiej w świetle badań historii sztuki, Studia Claromontana nr 5, 1984, s. 27-52. Za: Malarstwo gotyckie w Polsce, t. II, Warszawa 2005, s. 154-155.
- P. de Rynck, Jak czytać opowieści biblijne i mitologiczne w sztuce, przeł. P. Nowakowski, Kraków 2009
- P. de Rynck, Jak czytać malarstwo, przeł. P. Nowakowski, Kraków 2005
J.-C. Schmitt, Gest w średniowiecznej Europie, Warszawa 2006.
- K. Secomska, Ołtarz Św. Jana Jałmużnika, „Studia renesansowe” 4 (1964), s. 244-330.
- Siedem grzechów głównych, Kraków 2004.
- P. Skarga, Żywoty świętych Starego i Nowego Zakonu na każdy dzień przez cały rok […], Warszawa 1997.
- R. Słoma, Sybille, Kraków 2000.
- Z. Sroka, Romańskie kolumny figuralne w Strzelnie (ikonografia), Gniezno 2000.
- B. Steinborn, Historia syna marnotrawnego malowana przez Stefana Kesslera, w: Ars auro prior. Studia Ioanni Białostocki sexigenario dicata, Warszawa 1981, s. 517-522.
- B. Szafraniec, Maryja Orędowniczka wiernych. Wizerunki Maryi w płaszczu opiekuńczym, MB Różańcowej, MB Szkaplerznej, MB Pocieszenia i MB Łaskawej, w: Ikonografia nowożytnej sztuki kościelnej w Polsce, red. J. S. Pasierb, Nowy Testament, t. II, Warszawa 1987
- B. Szczepanowicz, Zwierzęta i rośliny w życiu świętych oraz jako ich atrybuty, Kraków 2007.
- J. de Voragine, Złota legenda, przeł. J. Pleziowa, Warszawa 1983.
- M. Walczak, Alter Christus, Kraków 2001.
- M. Włodarski, Obraz i słowo. O powiązaniach w sztuce i literaturze XV-XVI wieku na przykładzie „ars moriendi”, Kraków 1991.
- K. Zalewska, Modlitwa i obraz. Średniowieczna ikonografia różańcowa, Warszawa 1999.
- E. Zapolska, Cnoty teologalne i kardynalne, Kraków 2000.

Słowniki ikonograficzne w języku polskim:
- J. Seibert, Leksykon sztuki chrześcijańskiej. Tematy - postacie - symbole, Kielce 2007.
- Nowy leksykon sztuki chrześcijańskiej, red. nauk. L. Castelfranchi, M.A. Crippa; red. nacz. wyd. pol. Marta Pieniążek-Samek; przekł. z jęz. wł. Olga Bobrowska-Braccini i in., Kielce 2013.
- J. Marecki, L. Rotter, Jak czytać wizerunki świętych? Leksykon atrybutów i symboli hagiograficznych, Kraków 2013.
- J. J. Pilch, Słownik kultury biblijnej, Częstochowa 2004.
- J. Tresidder, Słownik symboli, przeł. B. Stokłosa, Warszawa 2001.
- S. Carr-Gomm, Słownik symboli w sztuce, przeł. B. Stokłosa, Warszawa 2001.
- M. Battistini, Symbole i alegorie, Warszawa 2005 (oraz kolejne tomy w serii historia-sztuka-ikonografia, „Arkady”).
- D. Forstner, Świat symboliki chrześcijańskiej. Leksykon, Warszawa 2001.
- C. Ripa, Ikonologia, przeł. I. Kania, Kraków 1998.
- M. Lurker, Słownik obrazów i symboli biblijnych, przeł. K. Romaniuk, Poznań 1989.
- J. E. Cirlot, Słownik symboli, przeł. I. Kania, Kraków 2000.
- H. Fros, F. Sowa, Księga imion i świętych, t. 1-6, Kraków 1997-2007.
- M. Battistini, Symbole i alegorie, Warszawa 2005.
- R. Giorgi, Aniołowie i demony, Warszawa 2005.
Słowniki ikonograficzne w językach obcych:
- Allgemeines Lexikon der bildenden Künstler von der Antike bis zur Gegenwart, red. U. Thieme, F. Becker i in., t. I-XXXVII, Leipzig 1907-1950.
- Bibliotheca Sanctorum, t. I-XII, red. F. Caraffa, Roma 1961-1969.
- J. Braun, Tracht und Attribute der heiligen in der deutschen Kunst, Stuttgart 1943.
- G. de Tervarent, Attributs et symboles dans l'art profane 1450-1600. Dictionnaire d'un langage perdu, t. 1-3, Geneve 1958-1964.
- J. B. Knipping, Iconography of the Counter Reformation in the Netherlands. Heaven on earth, t. I-II, Nieuwkoop-Leiden 1974.
- Lexikon der christlichen Ikonographie, red. E. Kirschbaum, t. I-VIII, Rom-Freiburg-Basel-Wien 1968-1976.
- Lexikon für Theologie und Kirche, red. M. Buchberger, t. I-XII, Freiburg im Breisgau 1957-2004.
- E. Mâle, L'art religieux de la fin du XVIe siècle du XVIIe siècle et du XVIIIe siècle. Etude sur l'iconographie après le concile de Trente. Italie-France-Espagne-Flandres, t. 1-4, Paris 1972.
- A. Pigler, Barockthemen. Einem Auswahl von verzeichnissen zur Ikonographie des 17. und 18. Jahrhunderts, t. I-III, Budapest 1974.
- Reallexikon zur deutschen Kunstgeschichte, red. O. Schmitt i inni, Stuttgart 1937-1987.
- L. Réau, L'iconographie de l’art chrétien, t. I – III, Paris 1955-1958.
- G. Schiller, Ikonographie der christlichen Kunst, t. 1-5, Gütersloh 1966-1991.

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

• Strona przedmiotu WT-R-ZIKC w USOSweb