Prowadzony w cyklach: 2021/22_L, 2022/23_Z, 2023/24_Z, 2024/25_Z

Punkty ECTS: 2

Język: polski

Organizowany przez: Wydział Teologiczny

Dylematy zawodu dziennikarza w aspekcie prawnym WT-DKS-DMDD

W czasie zajęć zaprezentowane i omówione ze studentami zostaną dylematy i wyzwania prawne, z którymi w trakcie wykonywania zawodu muszą mierzyć się dziennikarze. Zajęcia mają na celu dostarczenie studentom wiedzy i umiejętności/ kompetencji, które pozwolą w przyszłości podjąć właściwą (optymalną) decyzję w sytuacji - na przykład - konfliktu dóbr (wolność słowa i ochrona dóbr osobistych; tajemnica dziennikarska i dobro wymiaru sprawiedliwości etc.).

Tematyka poszczególnych zajęć:
1. Wprowadzenie do przedmiotu i prezentacja podstawowych informacji istotnych dla studenta (warunki zaliczenia, efekty do osiągnięcia etc.);
2. Dziennikarstwo śledcze - czy istnieje obowiązek zawiadomienia o przestępstwie przed publikacją prasową? Czy dziennikarz dopuszcza się przestępstwa nie zawiadamiając organów ścigania o możliwości popełnienia przestępstwa przed publikacją prasową? Jak w takiej sytuacji postępować?
3. Prowokacja dziennikarska - cz. I.
Gdzie leży granica? Co grozi dziennikarzowi za prowokację dziennikarską? Czy istnieją podstawy do wyłączenia prawnej odpowiedzialności dziennikarzy za popełnienie przestępstwa w ramach prowokacji dziennikarskiej?
4. Sprawa Endy Gęsiny-Torresa jako przykład prowokacji dziennikarskiej (cz. II) i konsekwencji prawnych dla dziennikarza. Omówienie przestępstwa fałszywego zeznania (art. 233 kk), fałszywego zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa (art. 238 kk) i fałszu materialnego (dokumentów; art. 270 kk). Orzecznictwo sądów polskich i ETPCZ w sprawie Gęsiny-Torresa, w tym potencjalnych okoliczności przemawiających na rzecz dziennikarza; ;
5. Dziennikarz na granicy z Białorusią w trakcie kryzysu - służba państwu czy społeczeństwu? Ważniejsze jest bezpieczeństwo granic czy respektowanie praw człowieka? Jak powinien się w takiej sytuacji zachować dziennikarz? Czym się kierować?
6. Udział dziennikarza w zgromadzeniu publicznym - czy policja ma prawo usunięcia dziennikarza z protestu? Czy dziennikarz powinien spełnić żądanie policji? Orzecznictwo sądów polskich i ETPCZ;
7. Tajemnica dziennikarska - cz. I.
Istota i zakres, w tym co powinien zrobić dziennikarz w przypadku zwolnienia go przez sąd z tajemnicy dziennikarskiej? Prawo czy obowiązek? Czy można wydać informatora, który dopuścił się ciężkiego przestępstwa?
8. Sowa i Przyjaciele - taśmy Wprost. Co z możliwością podsłuchu dziennikarzy i przeszukania redakcji? Czy dziennikarz ma obowiązek wydać laptop, na którym zgromadzone są informacje objęte tajemnicą? Orzecznictwo sądów i ETPCZ.
9. Nadużycie prawa do anonimatu i tajemnicy dziennikarskiej (m.in. sprawa Katarzyny Włodkowskiej). Czy dziennikarz może korzystać z prawa do anonimatu, aby uniknąć odpowiedzialności prawnej?
10. Dostęp do informacji publicznej/ akt postepowania (sprawy), w tym czy dziennikarzom można ujawniać informacje zawarte w aktach śledztwa/ dochodzenia? Orzecznictwo sądów polskich i ETPCZ. Okoliczności istotne z punktu widzenia popełnienia przestępstwa z art. 241 kk;
11. Dziennikarz na sali sądowej – co zrobić, aby móc utrwalać przebieg rozprawy? Jak się zachować na sali sądowej? Jakie prawa ma sąd? Kogo dziennikarz może pokazywać w swoim materiale?
12. Przestępstwo naruszenia miru domowego w praktyce dziennikarskiej, w tym możliwość prowadzenia śledztwa dziennikarskiego w pomieszczeniach prywatnych;
13. Czy zakaz przedsądów ma sens? O prawie do obrony, zasadzie domniemanie niewinności i okolicznościach na korzyść oskarżonego jako podstawie wyroku;
14. Zaliczenie wykładu

Jak zostanie to ukazane w trakcie wykładu, codzienność pracy dziennikarskiej obfituje w sytuacje, w których dochodzi do konfliktu dóbr chronionych prawem (np. wolność słowa i ochrona dóbr osobistych; tajemnica dziennikarska/ prowokacja dziennikarska i dobro wymiaru sprawiedliwości etc.). W takich sytuacjach pojawia się oczywiście pytania - co zrobić i jak się zachować?

W cyklu 2021/22_L:

W czasie zajęć omówione zostaną podstawowe dylematy i wyzwania prawne, z którymi w trakcie wykonywania zawodu muszą mierzyć się dziennikarze. Przedstawiona zostanie także podstawowa wiedza z zakresu organizacji i funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości w Polsce, co też ułatwić ma dziennikarzom w przyszłości zajmowanie się sprawozdawczością sądową. W szczególności podjęte zostaną następujące zagadnienia:
1. Dziennikarstwo śledcze (m.in. obowiązek zawiadomienia o przestępstwie – czy istnieje po stronie dziennikarzy? czy dziennikarz dopuszcza się przestępstwa nie zawiadamiają organów ścigania o możliwości popełnienia przestępstwa?)
2. Prowokacja dziennikarska - gdzie leży granica? Co grozi dziennikarzowi za prowokację dziennikarską? Czy istnieją podstawy do wyłączenia prawnej odpowiedzialności dziennikarzy za prowokację dziennikarską?
3. Tajemnica dziennikarska - istota i zakres, w tym co powinien zrobić dziennikarz w przypadku zwolnienia go przez sąd z tajemnicy dziennikarskiej?
4. Dostęp do informacji/ akt postepowania (sprawy), w tym czy dziennikarzom można ujawniać informacje zawarte w aktach sprawy?
5. Wprowadzenie i umiejętność posługiwania się poprawną terminologią prawniczą, w tym podstawowe pojęcia wykorzystywane przez dziennikarzy w prasie (np. różnica między zeznaniem a przesłuchaniem; odszkodowaniem i zadośćuczynieniem etc.).
6. Podstawowe kwestie dotyczące organizacji sądownictwa w Polsce.
7. Dziennikarz na sali sądowej – co zrobić, aby móc utrwalać przebieg rozprawy? Jak się zachować na sali sądowej? Jakie prawa ma sąd?
8. Ujawniania danych osobowych i wizerunku oskarżonego i innych uczestników postępowania - kiedy i w jakich okolicznościach można?
9. Wypowiadanie opinii co do rozstrzygnięć sądowych przed wydaniem wyroku w I instancji (tzw. przedsądy).
10. Przestępstwo naruszenia miru domowego w praktyce dziennikarskiej, w tym możliwość prowadzenia śledztwa dziennikarskiego w pomieszczeniach prywatnych.

Jak zostanie to ukazane w trakcie wykładu, codzienność pracy dziennikarskiej obfituje w sytuacje, w których dochodzi do konfliktu dóbr chronionych prawem (np. wolność słowa i ochrona dóbr osobistych; tajemnica dziennikarska/ prowokacja dziennikarska i dobro wymiaru sprawiedliwości etc.). W takich sytuacjach pojawia się oczywiście pytania - co zrobić i jak się zachować? Co grozi za naruszenie przepisów prawa w takich sytuacjach "stykowych"?

W cyklu 2022/23_Z:

Jak zostanie to ukazane w trakcie wykładu, codzienność pracy dziennikarskiej obfituje w sytuacje, w których dochodzi do konfliktu dóbr chronionych prawem (np. wolność słowa i ochrona dóbr osobistych; tajemnica dziennikarska/ prowokacja dziennikarska i dobro wymiaru sprawiedliwości etc.). W takich sytuacjach pojawia się oczywiście pytania - co zrobić i jak się zachować? Co grozi za naruszenie przepisów prawa w takich sytuacjach "stykowych"?

W cyklu 2023/24_Z:

Dyscyplina naukowa, do której odnoszą się efekty uczenia się

nauki o komunikacji społecznej i mediach

Grupa przedmiotów ogólnouczenianych

nie dotyczy

Opis nakładu pracy studenta w ECTS

ECTS - 2 30 h - udział w wykładzie, w tym aktywność; 20 h - przygotowanie do egzaminu; 10 h - przygotowanie do zajęć.

Poziom przedmiotu

średnio-zaawansowany

Symbol/Symbole kierunkowe efektów uczenia się

DK2_W03 - w pogłębionym stopniu zna i rozumie praktyczne zastosowanie norm etycznych i regulacji prawnych w działalności zawodowej związanej z kierunkiem dziennikarstwo i komunikacja społeczna DK2_U13 - potrafi w pogłębionym stopniu stosować zasady etyki zawodowej w zakresie własności intelektualnej i prawa prasowego DK2_K01 - jest gotów do krytycznej oceny posiadanej wiedzy i odbieranych treści w zakresie norm prawnych, zasad etyki ogólnej i zawodowej DK2_K09 - odpowiedzialnie przygotowuje się do swojej pracy, projektuje i wykonuje działania związane z pracą w instytucjach medialnych

Typ przedmiotu

obowiązkowy

Wymagania wstępne

Student posiada podstawową wiedzę z prawa, nabytą choćby na zajęciach z WOSu, ewentualnie prawa prasowego/ wstępu do prawoznawstwa.

Koordynatorzy przedmiotu

Łukasz Goniak

Efekty kształcenia

DK2_W03 - w pogłębionym stopniu zna i rozumie praktyczne zastosowanie norm etycznych i regulacji prawnych w działalności zawodowej, w tym identyfikuję okoliczności obciążające i ewentualnie łagodzące (usprawiedliwiające) działanie dziennikarza (podjęte decyzje) wynikające z literatury przedmiotu oraz orzecznictwa sądów polskich i ETPCZ;

DK2_U13 - potrafi w pogłębionym stopniu stosować zasady etyki zawodowej w zakresie własności intelektualnej i prawa prasowego, w szczególności rozpoznaje zjawisko nadużycia praw przez dziennikarzy/ media, w identyfikuje (nazywa, wymienia) przykłady takich zachowań;

DK2_K01 - jest gotów do krytycznej oceny posiadanej wiedzy i odbieranych treści w zakresie norm prawnych, zasad etyki ogólnej i zawodowej, w szczególności zachowuje ostrożność w wyrażaniu jednoznacznych opinii dotyczących sytuacji "na pierwszy rzut oka" oczywistych i jednoznacznych - dyskutuje i zachowuje otwartość na odmienne oceny zachowania dziennikarza - wykazuje kreatywność w zakresie argumentów przemawiających za przypisaniem lub nie winy;

DK2_K09 - odpowiedzialnie przygotowuje się do swojej pracy, projektuje i wykonuje działania związane z pracą w instytucjach medialnych, w tym zachowuje ostrożność w swoich działaniach związanych z prowadzonym śledztwem dziennikarskim/ prowokacją dziennikarską - wykazuje kreatywność w zakresie pozyskiwania informacji, przede wszystkim bez wchodzenia w konflikt z prawem - dba o niewchodzenie w konflikt z prawem.

ECTS - 2
30 h - udział w wykładzie, w tym aktywność;
20 h - przygotowanie do egzaminu;
10 h - przygotowanie do zajęć.

Kryteria oceniania

Na ocenę składają się:
1. Aktywność na zajęciach (wykładzie) - 30%;
2. Wynik egzaminu – 70%

Egzamin składa się z trzech pytań otwartych, w tym co najmniej jednego kazusu do rozwiązania – 5 pkt każde, dziesięć pytań testowych (jednokrotnego wyboru) – 1 pkt za każdą poprawną odpowiedź na pytanie;

Ocena końcowa = 1 + 2 (j.w.).

Punktacja w ramach egzaminu:
25 - 23 – 5
22 – 21 – 4,5
20 – 18 – 4
17 – 16 – 3,5
15 – 13 – 3

Punktacja za aktywność na zajęciach:
9 - 10 - 5
7 - 8 - 4,5
5 - 6 - 4
3 - 4 - 3,5
1 - 2 - 3

W zakresie efektów W03, U13, K01, K09:

na ocenę bardzo dobrą
- student w pogłębionym stopniu zna i rozumie praktyczne zastosowanie norm etycznych i regulacji prawnych związanych z wykonywanym zawodem dziennikarza, w tym poprzez znajomość przesłanek zastosowania tych norm, ewentualnych od nich wyjątków oraz okoliczności łagodzących (przemawiających na korzyść dziennikarza), stosując w pogłębionym stopniu te normy, trafnie identyfikując odpowiedne orzecznictwo, wykazując postawę omijania (minimalizowania) konfliktu z prawem;

na ocenę dobrą
- student w większości zna i rozumie praktyczne zastosowanie norm etycznych i regulacji prawnych związanych z wykonywanym zawodem, w tym poprzez znajomość przeważającej liczby przesłanek zastosowania tych norm, ewentualnych od nich wyjątków oraz okoliczności łagodzących (przemawiających na korzyść dziennikarza), przy niewielkiej pomocy stosując te normy, trafnie identyfikując odpowiednie orzecznictwo w przeważającej liczbie przypadków, zachowując znaczną ostrożność w sytuacjach konfliktowych;

na ocenę dostateczną
- student w podstawowym zakresie zna i rozumie praktyczne zastosowanie norm etycznych i regulacji prawnych związanych z wykonywanym zawodem, w tym poprzez podstawową znajomość przesłanek zastosowania tych norm, ewentualnych od nich wyjątków oraz okoliczności łagodzących (przemawiających na korzyść dziennikarza), stosując te normy przy wsparciu i pomocy, identyfikując orzecznictwo w podstawowym zakresie, wykazując w sposób minimalny postawę omijania (minimalizowania) konfliktu z prawem;

Powyższa ocena jest dokonywana na podstawie oceny uzyskanej z egzaminu, w ramach którego sprawdzana jest nie tylko wiedza, ale i praktyczna umiejętność jej wykorzystania (do rozwiązania kazus prezentujący problematyczną sytuację), a także oceny za zaangażowanie (aktywność) w trakcie zajęć (merytoryczny głos w dyskusji - plus na koniec zajęć).

Literatura

Literatura podstawowa:
E. Kowalewska-Borys, Prawnokarne aspekty śledztwa dziennikarskiego;
Orzecznictwo sądów polskich i ETPCZ;
Literatura uzupełniająca:
J. Sieńczyło-Chlabicz (red.) – Prawo mediów
J. Sobczak – Prawo prasowe. Komentarz;
M. Brzozowska-Pasieka, M. Olszyński, J. Pasieka – Prawo prasowe. Komentarz;
M. Zaremba – Prawo prasowe. Komentarz;
A. Chajewska, A. Cichońska, I. Matusiak, K. Orlik – Prawo prasowe. Postępowania sądowe w sprawach prasowych;
E. Ferenc-Szydełko – Prawo prasowe. Komentarz.
USTAWA – PRAWO PRASOWE
USTAWA O PRAWIE AUTORSKIM I PRAWACH POKREWNYCH
Ł. Goniak, Żołnierze w służbie państwa w wojnie informacyjnej? Rola mediów i dziennikarzy na tle kryzysu migracyjnego na granicy z Białorusią w roku 2021 w świetle obowiązującego prawa. Przykład tygodników „Sieci” i „Gazeta Polska”, W: Kryzys w przekazach medialnych / Leśniczak Rafał, Stępniak Krzysztof (red.), 2023, Warszawa, Oficyna Wydawnicza ASPRA, s.47-72;
Ł. Goniak, Nadużycie (prawa do) anonimatu przez dziennikarzy. Wymiar praktyczno-prawny, Roczniki Nauk Społecznych, 2023, vol. 51, nr 3, s.119-142;
T. Patora, Łowcy skór. Tajemnica zbrodni w łódzkim pogotowiu, Otwarte, Kraków 2023.

W cyklu 2021/22_L:

1. J. Sieńczyło-Chlabicz (red.) – Prawo mediów
2. J. Sobczak – Prawo prasowe. Komentarz;
3. M. Brzozowska-Pasieka, M. Olszyński, J. Pasieka – Prawo prasowe. Komentarz;
4. M. Zaremba – Prawo prasowe. Komentarz;
5. A. Chajewska, A. Cichońska, I. Matusiak, K. Orlik – Prawo prasowe. Postępowania sądowe w sprawach prasowych;
6. E. Ferenc-Szydełko – Prawo prasowe. Komentarz.
7. USTAWA – PRAWO PRASOWE
8. USTAWA O PRAWIE AUTORSKIM I PRAWACH POKREWNYCH
9. E. Kowalewska-Borys, Prawnokarne aspekty śledztwa dziennikarskiego.

W cyklu 2022/23_Z:

1. J. Sieńczyło-Chlabicz (red.) – Prawo mediów

2. J. Sobczak – Prawo prasowe. Komentarz;

3. M. Brzozowska-Pasieka, M. Olszyński, J. Pasieka – Prawo prasowe. Komentarz;

4. M. Zaremba – Prawo prasowe. Komentarz;

5. A. Chajewska, A. Cichońska, I. Matusiak, K. Orlik – Prawo prasowe. Postępowania sądowe w sprawach prasowych;

6. E. Ferenc-Szydełko – Prawo prasowe. Komentarz.

7. USTAWA – PRAWO PRASOWE

8. USTAWA O PRAWIE AUTORSKIM I PRAWACH POKREWNYCH