Metodologia nauk społecznych WS-SO-MNS
Treści merytoryczne:
Pojęcie metody naukowej ogólnie (w nauce), w socjologii.
Nauka – sposoby opisu: socjologiczny – psychologiczny - organizacyjny / instytucjonalny – historyczny - metodologiczny.
Klasyfikacje nauk.
Charakterystyka nauk ze względu na metody uzasadniania
Podział nauk na dedukcyjne i empiryczne
Nauki nomotetyczne vs n. idiograficzne
Nauki empiryczne
Indukcjonizm - hipotetyzm.
Kanony indukcji
Struktura i dynamika teorii naukowej
Elementy logicznej teorii nauki.
Kryteria naukowości i rozwój nauk empirycznych
zasady uznawania twierdzeń - falsyfikowalność i jej odmiany
Paradygmaty – ich dynamika i rola w badaniach
Spory metodologiczne na terenie nauk społecznych
Pozytywizm – post/noe-pozytywizm – konstrukcjonizm – interpretatywizm - postmodernizm
Realizm - relatywizm poznawczy - inne
- naturalizm i antynaturalizm w teorii socjologicznej.
Socjologia w systemach klasyfikacji nauk.
- Redukcjonizm i antyredukcjonizm.
- Indywidualizm i holizm – poziomy analizy w socjologii.
Specyfika nauk społecznych i metodologii n. społecznych
Jedność nauki i jedność założeń metodologicznych
Język analiz metodologicznych: język pytań badawczych i hipotez naukowych, rozumienie i interpretacja
Twierdzenia i teorie w naukach społecznych.
Typy twierdzeń.
Prawa synchroniczne i diachroniczne.
Klasyfikacje i typologie – systematyzacje i taksonomie.
Zasady konstruowania - typ idealny.
Pojęcia obserwacyjne i pojęcia teoretyczne
Pojęcia oznaczające własności ukryte.
Definiowanie i postulat operacjonalizacji pojęć
funkcje definicji: sprawozdawcze - projektujące - regulujące.
definiowanie ‘minimalne’ i ‘typologiczno-idealne’ (minimaxowe)
Wskaźniki i zmienne – ‘reprezentowanie’ pojęć teoretycznych w badaniu
- wstęp do procedur ‘ wskaznikowania’ (wskaźników) w socjologii
Pomiar, pojęcie mierzenia i podstawy skalowania cech ukrytych
Rodzaje pomiarów i typy skal pomiarowych w badaniach społecznych
Przyczynowość w naukach społecznych
Praktyczne wykorzystanie metody analizy przyczynowej w socjologii
Wyjaśnianie i przewidywanie w naukach społecznych.
Logiczne schematy wyjaśniania / przewidywania
Modelowanie - modele formalne
Modelowanie zjawisk i procesów społecznych
Zastosowania wybranych teorii formalnych jako modeli (w socjologii)
Nauka z perspektywy „socjologii wiedzy”.
Nauki społeczne wobec wartości.
Przesłanki aksjologiczne w badaniach socjologicznych
Koncepcja „dwóch kultur”
Dyscyplina naukowa, do której odnoszą się efekty uczenia się
Grupa przedmiotów ogólnouczenianych
Poziom przedmiotu
Punkty ECTS
Symbol/Symbole kierunkowe efektów uczenia się
Typ przedmiotu
Wymagania wstępne
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
1. Efekty kształcenia
a) Wiedza:
- Student opisuje charakter nauk społecznych i ich miejsce w relacji do innych nauk
- Student wymienia główne elementy metodologii nauk społecznych (z punktu widzenia dostarczenia studentom podstaw dla działalności badawczej, ze szczególnym uwzględnieniem Socjologii);
- Student charakteryzuje w sposób pogłębiony metody i narzędzia, w tym także techniki pozyskiwania danych w naukach społecznych, ze szczególnym uwzględnieniem Socjologii;
- Student wyjaśnia wykorzystanie metod i narzędzi właściwych dla Socjologii do opisu instytucji i struktur społecznych (w tym relacji między nimi i procesów wewnętrznych);
- Student wskazuje i definiuje kategorie pojęciowe i teoretyczne konstytutywne dla metodologii nauk społecznych, w tym dla metodologii badań socjologicznych jako dyscypliny naukowej;
- Student wymienia i opisuje najważniejsze orientacje metodologiczne i ich konsekwencje dla pojmowania zadań (przedmiotów i procedur poznawczych) socjologii;
b) Umiejętności
- Student wykorzystuje zdobytą wiedzę teoretyczną (znając interakcję teorii i metody w badaniach) i pozyskuje dane za pomocą wybranej metody [znając konsekwencje przyjmowanych założeń badawczych i modeli teoretycznych ( w tym, wybranych modeli formalnych) dla wyboru strategii postępowania badawczego];
- Student posługuje się wiedzą socjologiczną w praktyce (diagnozuje problemy społeczne, interpretuje i wyjaśnia zjawiska społeczne i relacje między nimi);
- Student analizuje konkretne zjawiska społeczne, w obszarze Socjologii (posiada umiejętność rozumienia i analizowania konkretnych problemów społecznych);
c) Kompetencje społeczne
- Student ma świadomość istnienia i ważności przestrzegania Zasad Etycznych w badaniach społecznych;
- Student jest wrażliwy na zapewnienie jakości zbieranych danych i poprawności procedur analitycznych i wnioskowania;
- Student pracuje w Zespole, potrafi odpowiednio określić priorytety, umożliwiające realizację wytyczonego zadania.
Kryteria oceniania
Metody oceny: Egzamin testowy
5 - 85-100%
4 - 65-84%
3 - 50-64%
2 - poniżej 49%
Literatura
Literatura obowiązkowa:
S. Nowak, Metodologia badań społecznych, PWN, Warszawa 2007 (1985)
R.A. Podgórski, Metodologia badań socjologicznych O W Branta, Bydgoszcz 2007.
K. Popper Logika odkrycia naukowego, Rozdział 1 (Przegląd niektórych problemów podstawowych), PWN Warszawa 1977
E. Babbie, Badania społeczne w praktyce, PWN, Warszawa; Rozdz 1-2-3.
S. Ossowski, Wzory nauk przyrodniczych wobec osobliwości zjawisk społecznych, [w] Sztompka, P. i J. Kuć (red.) Socjologia. Lektury, Wyd. Znak, Kraków; s. 28-34.
Nachmias Ch. F., Nachmias D., 2001, Metody badawcze w naukach społecznych, Zysk i S-ka, Poznań, Cz. I.
P. Kawalec, Przyczyna i wyjaśnianie, UL 2006; Wprowadzenie, Rozdz. 1 i Zakończenie.
M. Kuszyk-Bytniewska, Zagadnienia teoriopoznawcze w socjologii, [w] Hetmański, M. Hetmański, Epistemologia współcześnie, UNIVERSITAS Kraków, 2007; s. 193-238
A. Giddens, Czym zajmują się socjologowie [w] Sztompka, P. i J. Kuć (red.) Socjologia. Lektury, Wyd. Znak, Kraków; s. 17-27.
Literatura uzupełniająca:
K. Ajdukiewicz, Logika Pragmatyczna, PWN, Warszawa 1965.
E. Durkheim, Co to jest fakt społeczny, [w] Sztompka, P. i J. Kuć (red.) Socjologia. Lektury, Wyd. Znak, Kraków; s. 266-71
J. H. Turner, Struktura teorii socjologicznej, Warszawa 2004, s.1-5 oraz Rozdz. 44
W. Marciszewski, Metodologia nauk empirycznych [w:] Mała encyklopedia logiki, wyd. 2, Ossolineum 1988.
A. Jabłoński, Budowanie społeczeństwa wiedzy. Z teorii społecznej K. R. Poppera, Teoria wiedzy jako metodologiczna analiza reguł uzasadniania naukowego, s. 40-79; oraz Socjologiczny wymiar badań Poppera nad wiedza, s. 224-348
A. Giddens, Nowe zasady metody socjologicznej, ’NOMOS’ Kraków, 2001
M. Zemło, Pragmatyczny model socjologii wiedzy, [w] Bytniewski, P., , i M. Chałubiński (red.) Teoretyczne podstawy socjologii wiedzy, UMCS, 2006. s. 24-37
W. Outhwaite, Turner S. P., The SAGE Handbook of Social Science Methodology, SAGE Publication, London
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: