Psychologia społeczna WNP-PS-PS-SPOŁ

Tematyka kursu obejmuje elementarne zagadnienia z zakresu psychologii społecznej i jej recepcji w celach wychowaczo-edukacyjnych. Z jednej strony studiujący poznają wybrane zagadnienia odnoszące się do głównych koncepcji społecznego funkcjonowania człowieka w różnych interakcjach społecznych. Omawia się tu m.in takie zagadnienia, jak postrzeganie społeczne i przetwarzanie informacji społecznych oraz korzyści i zagrożenia wynikające z automatyzacji tych procesów; analiza wpływu obecności innych na sferę poznawczo-emocjonalną i behawioralną człowieka; postawy i wartości społeczne oraz możliwości ich kształtowania; zjawiska zachodzące w grupie społecznej; zaangażowanie prospołeczne; i inne wybrane tematy typu konfliktowość; doskonalenie umiejętności obserwacji i analizy zjawisk psychospołecznych, jak i autoanalizy.
Z drugiej strony oprócz wskazania możliwości recepcji wiedzy z zakresu psychologii społecznej w pedagogice, np. na rzecz promowania pozytywnych postaw społecznych, czy też w przeciwdziałania manipulacji i uprzedzeniom w ramach pedagogiki antydyskryminacyjnej, czy też włączającej, przekazane zostaną również główne zagadnienia psychologii wychowawczej. Elementarna tematyka, to: koncepcje kształcenia (nauczania i uczenia się) oraz wychowania, funkcje i struktura działalności wychowawczej w różnych środowiskach wychowawczo-socjalizacyjnych; uwzględnienie uwarunkowań indywidualno-osobowościowych; poznanie i wykorzystanie najnowszych badań z zakresu funkcjonowania mózgu w koncepcjach wychowawczych; motywacja i system wzmocnień oraz ich konsekwencje dla planu i programu nauczania w formalnych i nieformalnych środowiskach wychowawczych, ze szczególnym uwzględnieniem rodziny; nauczania przygotowawczego w powiązaniu z edukacją permanentną; poza tym wybrane tematy dotyczą zagadnień dojrzałości szkolnej, uczenia (się) dorosłych; omówione zostaną m.in. zagadnienia doboru treści, procesu uczenia się (nabywania pojęć, zainteresowań), nauki czytania i pisania, rozwijania zdolności i kreatywności. Z zakresu psychologii wychowawczej stosowanej omówione zostaną zagadnienia wybranych problemów wychowawczych dzieciństwa i dorastania, podstawy poradnictwa wychowawczego, wykorzystanie koncepcji poznawczo-behawioralnych i konstruktywistycznych oraz problematyki samoregulacji w profilaktyce i koncypowaniu metod i programów psychopedagogicznych. Wykład ten obok umiejętności merytoryczno-metodycznych rozwija również kompetencje interpersonalne u przyszłych pedagogów. Nacisk położony jest na aktywne kształcenie, czyli dobór treści i metod oddziaływań psychopedagogicznych (zajęcia warsztatowe, kreowanie i kształtowanie relacji personalnych jako podstawy pracy pedagoga).

Zakresy tematyczne
1. Wprowadzenie w zakres pojęć i podstaw związanych z psychologią społeczną i wychowawczą: obszary zainteresowań, wzajemne relacje, podstawowe pojęcia i paradygmaty teoretyczne oraz metody badań. Wyjaśnienie celów i sposobów psychologicznych działań wychowawczych, ze szczególnym uwzględnieniem przygotowanie do diagnozy środowisk wychowawczych i określania ich wpływu na funkcjonowanie społeczne jednostki i grupy.
2. Poznanie społeczne, procesy przetwarzania informacji społecznych i oszczędność poznawcza oraz interpretowanie zachowań ludzi: schematy, procesy atrybucji, podstawowe prawidłowości i zniekształcenia samowiedzy. Zastosowanie w teorii i praktyce wychowawczej, uwrażliwienie na rozumienie i znaczenie procesów przetwarzania informacji społecznych w wychowaniu, w diagnozie i profilaktyce psychopedagogicznej oraz w poradnictwie.
3. Stereotypy, uprzedzenia, etykietowanie i dyskryminacja w postrzeganiu ludzi: poznawczo-emocjonalne i społeczne funkcjonowanie człowieka w świecie społecznej odmienności i różnorodności.
4. Rola stereotypów i uprzedzeń a cele i oddziaływania społeczno-wychowawcze i edukacyjno-polityczne, ich znaczenie dla tzw. antydyskryminacyjnej i włączającej pedagogiki.
5. Postawy a zachowanie człowieka: źródła i funkcje postaw; kształtowanie i aktywacja postaw, wywieranie wpływu na zmianę nastawień i wartości społecznych oraz problematyka poznawczego dysonansu. Zastosowanie powyższej tematyki w pedagogicznych dziedzinach wiedzy i praktyki.
6. Wpływ społeczny i komunikat perswazyjny oraz problematyka manipulacji społecznej: rodzaje wpływu; powody konformizmu i opieranie się wpływowi społecznemu; skuteczność komunikatów perswazyjnych. Pedagogiczna wymowa i zastosowanie tego typu wiedzy w wychowaniu i poradnictwie.
7. Prospołeczność i gotowość do pomagania: główne teorie prospołeczności, znaczenie empatii, model decyzyjny, koncepcje pobudzenia; podstawowe wyznaczniki prospołeczności. Wychowanie i wspieranie zachowań prospołecznych, rozwijanie empatii w różnych obszarach życia społecznego.
8. Grupy społeczne i procesy grupowe: struktura grupy i jej rodzaje; cele i normy grupowe; procesy tożsamości i identyfikacji z grupą, znaczenie tzw. płci społecznej; interakcje i komunikacja w grupach nieformalnych i formalnych oraz klimat społeczny; funkcjonowanie jednostek w grupie. Pedagogiczna wymowa wiedzy i badań o grupie w odniesieniu do kształtowania procesów interakcyjnych w grupie, regulowaniu wpływu grupy na zachowania jej członków, możliwości diagnozy pedagogicznej i profilaktyki społecznej.
9. Psychologiczne teorie uczenia się i związane z nimi procesy: nabywanie pojęć; czytanie i liczenie oraz związane z nimi zaburzenia; zainteresowania i rozwijanie zdolności; koncepcje poznawczo-behawioralne uczenia ze szczególnym uwzględnieniem uczenia się społeczno-poznawczego (uczenie się na modelu i modelowanie społeczne); zorientowanie na cel i poczucie własnej skuteczności. Obszary zastosowania powyższej wiedzy w różnych dziedzinach wiedzy pedagogicznej.
10. Koncepcje wychowania i socjalizacji: funkcje i struktura działalności wychowawczej w różnych kontekstach edukacyjno-wychowawczych ze szczególnym uwzględnieniem środowiska rodzinnego, struktury rodziny, jej psychologicznych funkcji, stylów i klimatu wychowawczego. Uwzględnienie wybranych obszarów pedagogicznego oddziaływania.
11. Inteligencja i rozwojowo-osobowościowe uwarunkowania wychowania: rodzaje inteligencji; związki zachodzące pomiędzy wychowaniem, rozwojowymi jednostki, jej cechami osobowości wzgl. charakteru; oraz znaczenie wpływu uwarunkowań indywidualnych i środowiskowych na kształtowaniem się materialnego podłoża procesów psychicznych i percepcji; uwzględnienie neurobiologii – tzw. neuroplastyczność mózgu.
12. Rola emocji w wychowaniu i zasady budowania więzi międzyludzkich oraz przeciwdziałanie ich zaburzeniom: znaczenie i funkcja emocji w różnych ujęciach teoretycznych oraz konstruktywne reagowanie dorosłych na emocje dziecka (sygnały potrzeb); style przywiązania oraz profilaktyka zaburzeń i traumy pochodzących z zaburzonego stylu przywiązania.
13. Kary i nagrody w wychowaniu oraz procesy motywacyjne: wyznaczniki skuteczności; rola wzorców.
14. Specyfika oddziaływań wychowawczych wobec dzieci i młodzieży ze szczególnymi potrzebami , m.in. z upośledzeniami umysłowymi, podlegającym resocjalizacji: najczęściej spotykane zagadnienia wychowawcze w pracy pedagoga, jak np. wymogi zdolności do adaptacji, zjawisko samoregulacji; problematyka zaburzeń typu konfliktowość i agresja; kształtowanie kompetencji społecznych.
15. Wybór aktualnego zagadnienia jako przykład wiedzy stosowanej z obszaru psychologii wychowania