Logopedia kliniczna i szkolna z przygotowaniem dydaktyczno-metodycznym V WNP-P-MET-V
Przedmiotem zajęć jest omówienie wybranych zaburzeń mowy i języka (dyzartria, afazja, pragnozja, schizofazja) oraz dysfagii u osób dorosłych o charakterze nabytym na tle neurogennym lub psychogennym.
Celem zajęć jest:
1) zapoznanie słuchaczy z holistycznym podejściem diagnostyczno-terapeutycznym logopedy wobec wymienionych zaburzeń,
2) przedstawienie różnicowania poszczególnych zaburzeń na podstawie dotychczasowych ustaleń teoretycznych i praktyki klinicznej (z wykorzystaniem nagrań filmowych przypadków chorych).
Dyscyplina naukowa, do której odnoszą się efekty uczenia się
E-Learning
Grupa przedmiotów ogólnouczenianych
Poziom przedmiotu
Symbol/Symbole kierunkowe efektów uczenia się
Typ przedmiotu
Wymagania wstępne
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Słuchacz stosuje procedury w zakresie diagnozy, terapii i rehabilitacji w przypadku afazji, dysartrii, zaburzeń mowy towarzyszących chorobom neurodegeneracyjnym i zaburzeń połykania.
Kryteria oceniania
Do oceny z przedmiotu wliczane są:
- obecność,
- aktywność na ćwiczeniach,
- indywidualna prezentacja ustna dotycząca przygotowanego opracowania konspektu zajęć logopedycznych dla wybranego przypadku chorego spośród przypadków pokazywanych, analizowanych i omawianych na ćwiczeniach.
Literatura
V. Abusamra, H. Côté, Y. Joanette, A. Ferreres, 2009, Communication Impairments in Patients with Right Hemisphere Damage, „Life Span and Disability”, XII (1), s. 69–84.
A. Andrzejczak-Sobocińska, J. Kochanowski, 2014, Ośrodkowy układ nerwowy [w:] A. Stępień (red.), Neurologia, t. 1, Warszawa.
E. Binkuńska, 2018, Dysfonia w zaburzeniach neurologicznych, „Forum logopedy”, nr 27, s. 13–16.
M. Bitniok, 1998, Przesiewowy Test Badania Afazji Frenchay (FAST) — polska wersja. Maszynopis udostępniony przez autora do użytku klinicznego.
A. Bolewska, 2008. Rola czynników psychospołecznych w rehabilitacji
neuropsychologicznej [w:] E. Łojek, A. Bolewska (red.), Wybrane zagadnienia
rehabilitacji neuropsychologicznej, Warszawa, s. 26–55.
D.S. Chow, A. Lignelli, 2017, Tomografia komputerowa [w:] E.D. Louis, L.P. Rowland, T.A. Pedley (red.), W. Turaj (red. pol.) Merritt Neurologia, Wrocław, s. 185–189.
B.M. Czeisler, S.A. Mayer, 2017, Ostry udar mózgu: pierwsza godzina [w:] E.D. Louis, L.P. Rowland, T.A. Pedley (red.), W. Turaj (red. pol.), Merritt Neurologia, Wrocław, s.
127–276.
F.L. Darley, A.E. Aronson, J.R. Brown, 1969a, Differential diagnostic patterns of
dysarthria, „Journal of Speech and Hearing Research”, nr 12, s. 246–269.
F.L. Darley, A.E. Aronson, J.R. Brown, 1969b, Clusters of deviant speech dimensions in the dysarthrias, „Journal of Speech and Hearing Research”, nr 12, s. 262–496.
F.L. Darley, A.E. Aronson, J.R. Brown, 1975, Motor Speech Disorders, Philadelphia.
J.R. Duffy, 2020, Motor Speech Disorders: Substrates, Differential Diagnosis, and
Management, St. Louis, Missouri.
P. Enderby, 1996, Frenchay Aphasia Screening Test: Validity and comparability,
„Disability and Rehabilitation”, 18(5), s. 238–240.
P. Enderby, R. Palmer, 2008, Frenchay Dysarthria Assessment — Second Edition.
P. Enderby, V. Wood, O. Wade, 1987, The Frenchay Aphasia Screening Test: a short,
simple test for aphasia appropriate for non-specialists, „International Journal of
Rehabilitation Medicine”, nr 8, s. 166–170.
G. Epstein, 2002, Podstawowe zasady badania pisma starczego [w:] Z. Kegel (red.), Problematyka dowodu z ekspertyzy dokumentów, t.1 , Wrocław, s. 192–195.
C.C. Esenwa, B.M. Czeisler, S.A. Mayer, 2017, Ostry udar niedokrwienny [w:] E.D. Louis, L.P. Rowland, T.A. Pedley (red.), W. Turaj (red. pol.), Merritt Neurologia, Wrocław, s.
296–315.
I. Gatkowska, 2012, Diagnoza dyzartrii u dorosłych w neurologii klinicznej, Kraków.
S. Grabias, 2019, Język w zachowaniach społecznych. Podstawy socjolingwistyki i
logopedii, Lublin.
S. Grabias, J. Panasiuk, T. Woźniak (red. nauk.), 2015, Logopedia. Standardy
postępowania logopedycznego, Lublin.
K. Gustaw, U. Mirecka, 2000, Dyzartria w chorobach neurodegeneracyjnych. Skala
dyzartrii w diagnozie pacjenta ze zwyrodnieniem móżdżkowo-oliwkowym „Logopedia”, t. 27, s. 131–138.
K. Gustaw, U. Mirecka, 2001, Dyzartria jako objaw kliniczny boreliozy, „Logopedia”, t. 29, Lublin, s. 153–160.
A. Herzyk, 1997, Taksonomia afazji. Kryteria klasyfikacji i rodzaje zespołów zaburzeń, „Audiofonologia”, 10, s. 83–101.
A. Herzyk, 2005, Wprowadzenie do neuropsychologii klinicznej, Warszawa.
K. Ichikawa, Y. Kageyama, 1991, Clinical anatomic study of pure dysarthria, „Stroke”, nr 22, s. 809–812.
O. Jauer-Niworowska, 2007a, Badania osób z dyzartrią w przebiegu choroby Wilsona (wnioski z badań), „Logopedia”, t. 36, s. 267–274.
O. Jauer-Niworowska, 2007b, Zaburzenia mowy w chorobie Wilsona, „Poradnik
Językowy”, z. 8, s. 66–79.
O. Jauer-Niworowska, 2009, Dyzartria nabyta. Diagnoza logopedyczna i terapia osób dorosłych, Warszawa.
O. Jauer-Niworowska, 2012, Diagnoza osób z dyzartrią oparta na holistycznym podejściu do pacjenta — nowe spojrzenie na problematykę, „Nowa Logopedia”, t. 3: Diagnoza różnicowa zaburzeń komunikacji językowej, Kraków, s. 365–382.
O. Jauer-Niworowska, 2015, Kompleksowa, interdyscyplinarna diagnoza i terapia osób z dyzartriami uzasadnienie podejścia holistycznego [w:] M. Kurowska, E. Wolańska (red.), Metody i narzędzia diagnostyczne w logopedii, Warszawa.
O. Jauer-Niworowska, 2016, Zaburzenia mowy u osób z chorobą Parkinsona — nie tylko dyzartria. Złożoność uwarunkowań trudności w komunikacji werbalnej, Warszawa.
O. Jauer-Niworowska, 2018, Terapia osób z dyzartrią w dwóch ujęciach: terapia
uniwersalna psychologiczno-motoryczna oraz terapia uwzględniająca patomechanizm zaburzeń [w:] A. Domagała, U. Mirecka (red.), Metody terapii logopedycznej, Lublin.
O. Jauer-Niworowska, 2021a, Psychologiczno-motoryczne podejście do diagnozy i terapii osób z dyzartrią [w:] Z. Tarkowski (red.), Afazjologia, Warszawa, s. 281–316.
O. Jauer-Niworowska, 2021b, Diagnoza różnicowa afazji i dyzartrii [w:] Z. Tarkowski (red.), Afazjologia, Warszawa, s. 265–280.
O. Jauer-Niworowska, J. Kwasiborska, 2009, Dyzartria. Wskazówki do diagnozy
różnicowej poszczególnych typów dyzartrii, Gliwice.
O. Jauer-Niworowska, A. Lis, 2017, Zastosowanie metod komunikacji wspomagającej i/lub alternatywnej (AAC − Augmentative & Alternative Communication) w kontaktach z najciężej uszkodzonymi neurologicznie, niemówiącymi osobami dorosłymi, „Studia Pragmalingwistyczne”, r. IX, s. 263–276.
O. Jauer-Niworowska, I. Więcek-Poborczyk, D. Lipiec, J. Kwasiborska-Dudek, M.
Golanowska, 2015, Znaki fonetyczne do zapisu zdeformowanych realizacji fonemów. Alfabet międzynarodowy i slawistyczny [w:] M. Kurowska, E. Wolańska (red.), Metody i narzędzia diagnostyczne w logopedii, Warszawa, s. 79–92.
D. Kądzielawa, 1997, Zaburzenia językowe po uszkodzeniach podkorowych mózgu [w:] A. Herzyk, D. Kądzielawa (red.), Związek mózg-zachowanie w ujęciu neuropsychologii klinicznej, Lublin, s. 111–155.
A. Kertesz, 1985, Aphasia [w:] P.J. Vinken, G.W. Bruyn, H.L. Klawans (red.), Handbook of Clinical Neurology: Clinical Neuropsychology, Amsterdam, s. 287–331.
M. Kossut, 2018, Neuroplastyczność, Warszawa.
W. Kozubski, P. Liberski (red), 2006, Neurologia. Podręcznik dla studentów, Warszawa.
P. Kraft (red.), 2020, Udar mózgu, Wrocław.
M. Krajewska, 2016/2017, Dynamika i obraz afazji we wczesnej fazie udaru
niedokrwiennego. Opis przypadku, „Biuletyn logopedyczny Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Logopedycznego”, nr 1–2 (30–31), s. 97–118.
J. Kuczkowski, J. Cieszyńska, 2018, Głos i słuch w starczym wieku [w:] W. Tłokińki, S. Milewski, K. Kaczorowska-Bray (red.) Gerontologopedia, „Logopedia XXI wieku”, Gdańsk, s. 293–306.
T. Lewicka, E. Krzystanek, 2017, Dysfagia po udarach mózgu — wskazówki diagnostyczne i terapeutyczne, „Aktualności Neurologiczne”, nr 4 (17), Warszawa, s. 208–212.
A. Lis, 2017, Neurologopedyczne stadium przypadku pacjentki z dyzartrią wiotko-
spastyczną i dysfagią w przebiegu stwardnienia bocznego zanikowego (ALS) [w:] E. Stecko (red.), Neurologopedyczne studia przypadków, t. IV, Warszawa, s. 129–141.
A. Lis, M.I. Furmanek, 2019, Dyzartria w fazie podostrej pierwszego udaru
niedokrwiennego z lokalizacją ogniska w obrębie lewego jądra soczewkowatego — opis przypadku, „Aktualności Neurologiczne”, nr (1) 19, s. 39–44.
M. Litwin, 2020, Narzędzia diagnostyczne w neurologopedii dorosłych, „Forum Logopedy”, nr 35: www.forumlogopedy.pl/artykul/narzedzia-diagnostyczne-w-
neurologopedii-doroslych [dostęp: 15.11.2020].
T. Litwin, A. Członkowska, 2014, Ostre niedokrwienie mózgu — udar niedokrwienny i przemijające niedokrwienie mózgu [w:] A. Stępień (red.), Neurologia, t. 2, Warszawa.
E. Łojek, 2007, Bateria Testów do Oceny Funkcji Językowych i Komunikacyjnych Prawej Półkuli Mózgu (RHLB-PL), Warszawa.
E. Łojek-Osiejuk, 1996, Knowledge of Scripts Reflected in Discourse of Aphasics and Right-Brain-Damage Patients, „Brain and Language”, 53, s. 58–80.
W. Łucki, 1955 (i wydania kolejne), Zestaw prób do badania procesów poznawczych u pacjentów z uszkodzeniami mózgu, Warszawa.
E. Łuczyński, 2019, Dyslekt jako swoista odmiana biolektu, „Poradnik Językowy”, z. 2, s. 83–91.
A.R. Łuria, 1976, Problemy neuropsychologii i neurolingwistyki, Warszawa.
M. Maruszewski, 1974, Chory z afazją i jego usprawnianie, Warszawa.
J. Mazurek, A. Blaszkowska, J. Rymaszewska, 2013, Rehabilitacja po udarze mózgu — aktualne wytyczne, „Nowiny Lekarskie”, nr 82 (1), s. 83–88.
H. Mierzejewska, 1977, Afatyczna dezintegracja fonetycznej postaci wyrazów, Wrocław.
H. Mierzejewska, 1982, Badania porównawcze afazji, Wrocław.
S. Milewski, K. Kaczorowska-Bray, B. Kamińska, 2016, Późna dorosłość z perspektywy logopedii, „Pogranicze. Studia Społeczne”, t. XXVIII, s. 165–182.
V.S. Miloushev, A. Lignelli, 2017, Obrazowanie za pomocą rezonansu magnetycznego [w:] E.D. Louis, L.P. Rowland, T.A. Pedley (red.), W. Turaj (red. pol.) Merritt Neurologia, Wrocław, s. 190–203.
M. Nishio, S. Niimi, 2001, Speaking rate and its components in dysarthric speakers, „Clinical Linguistics and. Phonetics”, 15, s. 309–317.
H. Olszewski, 2018, Wprowadzenie do psychologii rozwoju — okres później dorosłości [w:] W. Tłokiński, S. Milewski, K. Kaczorowska-Bray (red.), Gerontologopedia, „Logopedia XXI wieku”, Gdańsk, s. 78–107.
M. Osowicka-Kondratowicz, J. Białkowska, P. Białkowski, 2018, Specyfika pracy oraz rola logopedy w interdyscyplinarnym modelu opieki nad chorym po udarze mózgu, „Prace Językoznawcze”, nr XX/4, s. 181–196.
J. Panasiuk, 2012 , Różnicowanie zaburzeń mowy po uszkodzeniach mózgu. Aplikacje diagnostyczno-terapeutyczne, „Nowa Logopedia”, t. 3: Diagnoza różnicowa zaburzeń komunikacji językowej, Kraków, s. 313–344.
J. Panasiuk, 2013, Afazja a interakcja. Tekst — metatekst — kontekst, Lublin.
J. Panasiuk, 2015, Postępowanie logopedyczne w przypadku pragnozji [w:] S. Grabias, J. Panasiuk, T. Woźniak (red.), Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego, Lublin, s. 919–951.
J. Panasiuk, 2017, Neurobiologiczne podstawy mowy [w:] S. Milewski, J. Kuczkowski, K. Kaczorowska-Bray (red.), Biomedyczne podstawy logopedii, „Logopedia XXI wieku”, Gdańsk, s. 359–409.
J. Panasiuk, 2018, Zaburzenia mowy u osób w wieku senioralnym — diagnoza i terapia logopedyczna [w:] W. Tłokiński, S. Milewski, K. Kaczorowska-Bray (red.),
Gerontologopedia, „Logopedia XXI wieku”, Gdańsk, s. 367–423.
M. Pąchalska, 2007, Neuropsychologia kliniczna. Urazy mózgu, t. 2, Warszawa.
M. Pąchalska, 2011, Afazjologia, Warszawa.
M. Pąchalska, B.L.J. Kaczmarek, J.D. Kropotov, 2014, Neuropsychologia kliniczna. Od teorii do praktyki, Warszawa.
M. Pąchalska, B.D. MacQueen, 2002, Teoretyczne podstawy rehabilitacji pacjentów pourazach mózgu i pnia mózgu [w:] J. Talar (red.), Urazy pnia mózgu. Kompleksowa diagnostyka i terapia, Bydgoszcz, s. 164–204.
I. Pietrzyk, M. Litwin, 2016, Dać rzeczy słowo. Apraksja mowy, z. 1–6, Gliwice.
K. Polanowska, 2017, Nabyta apraksja mowy — obraz kliniczny i diagnostyka różnicowa, „Neurologia po Dyplomie”, nr 2, s. 23–36.
K. E. Polanowska, I. Pietrzyk-Krawczyk, 2016, Post-stroke pure apraxia of speech—A rare experience, „Neurologia i Neurochirurgia Polska”, s. 497–503.
„Polski Przegląd Neurologiczny”, 2019, Wytyczne postępowania w udarze mózgu, t. 15, suplement A.
K. Potocka-Pirosz, 2019, Zaburzenia mowy we wczesnej fazie choroby Alzheimera. Studium przypadków, Warszawa.
K. Pożoga, 2016, Zastosowanie Testu FAST w diagnostyce i monitorowaniu przebiegu afazji w ostrej fazie udaru (na podstawie badań własnych), „Studia Pragmalingwistyczne”, r. VIII, s. 139–158.
K. Pożoga, 2018, Diagnozowanie i ocena logopedyczna przebiegu afazji w ostrej fazie niedokrwiennego udaru mózgu, rozprawa doktorska dostępna w Repozytorium Uniwersytetu Warszawskiego.
M. Przybysz-Piwko, 1978a, Realizacja nagłosowych grup spółgłoskowych u osób z afazją (na materiale wyrazów polskich) [w:] H. Mierzejewska (red.), Badania lingwistyczne nad afazją, Warszawa; s. 167–177.
M. Przybysz-Piwko, 1978b, Stabilizowanie grup spółgłoskowych w wyrazach [w:] H. Mierzejewska (red.), Badania lingwistyczne nad afazją, Warszawa, s. 247–253.
M. Przybysz-Piwko, 1998, Na temat analizy lingwistycznej wypowiedzi osób z afazją [w:] J. Nowakowska-Kempna (red.), Effata — otwarcie. Logopedia jako nauka interdyscyplinarna — teoretyczna i stosowana, Katowice.
M. Przybysz-Piwko, 2006, O dwóch mechanizmach kształtujących wypowiedzi osób z afazją [w:] J. Bałachowicz, S. Frycie (red.), Język — literatura — wychowanie: praca zbiorowa dedykowana profesor Annie Kowalskiej, Warszawa.
S. J. Robertson, 1982, Robertson Dysarthria Profile, Winslow.
M. Rutkiewicz-Hanczewska, 2016, Neurobiologia nazywania. O anomii proprialnej i
apelatywnej, Poznań.
M. Rutkiewicz-Hanczewska, 2018, Wiek a nazywanie. Procesy wyszukiwania słów w starszym wieku [w:] W. Tłokińki, S. Milewski, K. Kaczorowska-Bray (red.),
Gerntologopedia, „Logopedia XXI wieku”, Gdańsk, s. 241–269.
J. Seniów, 2009, Proces zdrowienia chorych z afazją poudarową w kontekście
współwystępujących nielingwistycznych dysfunkcji poznawczo-behawioralnych,
Warszawa.
J. Seniów (red.), 2019, Terapia neuropsychologiczna dorosłych chorych z uszkodzeniami mózgu, Warszawa.
J. Seniów, M. Litwin, 2013, Afazja poudarowa, „Neurologia po Dyplomie”, nr 8 (2), s. 46–51.
A. Siudak, 2012, Między dyzartrią ruchową a podkorową afazją ruchową, „Nowa
Logopedia”, t. 3: Diagnoza różnicowa zaburzeń komunikacji językowej, Kraków, s. 345–363.
E.J. Sitek, K. Kluj-Kozłowska, 2018, Dyzartria i apraksja mowy w chorobach
neurodegeneracyjnych — przegląd zagadnień [w:] W. Tłokiński, S. Milewski, K.
Kaczorowska-Bray (red.), Gerontologopedia, „Logopedia XXI wieku”, Gdańsk, s. 521–555.
E.J. Sitek, A. Barczak, E. Narożańska, M. Harciarek, B. Brockhuis, M. Dubaniewicz-
Wybieralska, J. Sławek, 2014, Afazja pierwotna postępująca — zastosowanie nowych kryteriów diagnostycznych w praktyce klinicznej, „Polski Przegląd Neurologiczny” t. 10, nr 1, s. 23–33.
P. Sobolewski, W. Brola, A. Wach-Klink, T. Frańczak-Prochowski, K. Paciura, G. Kozera, 2019, What is new in management of the acute ischemic stroke?, „Aktualności Neurologiczne”, nr 1 (19), s. 8–12.
M. Sovák, 1978, Logopedia, Praha.
A. Starostka-Tatar, B. Łabuz-Roszak, M. Skrzypek, M. Gąsior, M, Gierlotka, 2017,
Definicja i leczenie udaru mózgu na przestrzeni wieków, „Wiadomości Lekarskie”, t. 70, nr 5, s. 982–987.
I. Styczek, 1970, Zarys logopedii, Warszawa.
A. Syta, 2020, Zaburzenia sprawności językowych i komunikacyjnych u chorych po udarze prawej półkuli mózgu. Opisy przypadków, „Poradnik Językowy”, z. 2, Warszawa, s. 94–105.
E.M. Szepietowska, 2021, Afazja a wielojęzyczność [w:] Z. Tarkowski (red.) Afazjologia, Warszawa, s. 201–223.
E.M. Szepietowska, B. Daniluk, 2000, Zaburzenia językowe w demencji w ujęciu
neuropsychologicznym, „Audiofonologia”, t. 16, s. 117–135.
J. Szumska, 1980, Metody badania afazji, Warszawa.
Z. Tarkowski, 2003, Diagnoza i terapia osób dorosłych z dyzartrią [w:] T. Gałkowski
(red.), Podręcznik akademicki, Logopedia, t. 2: Pytania i odpowiedzi. Opole, s. 784–786.
W. Tłokiński, S. Milewski, K. Kaczorowska-Bray (red.), 2018, Gerontologopedia,
„Logopedia XXI wieku”, Gdańsk.
J. Tomik, 2014, Fizjologia narządu słuchu u osób w wieku podeszłym, „Nowa Logopedia”, t. V: Diagnoza i terapia logopedyczna osób dorosłych i starszych, Kraków, s. 97−106.
V.N. Varu, W. Zhou, 2019, Leczenie operacyjne chorób tętnic szyjnych:
interpozycja i endarterektomia (w tym ewersja) oraz podwiązanie [w:] R. L. Dalman, M.W. Mulholland (red.), A. Jawień (red. pol.), Techniki operacyjne w chirurgii naczyniowej, Wrocław, s. 18–28.
J. Walecki, T. Bulski, C. Szary, 2019, Udar mózgu [w:] J. Walecki (red.), Diagnostyka
obrazowa. Układ nerwowy ośrodkowy, Warszawa, s. 627–630.
J. Walecki, M.I. Furmanek, T. Bulski, M. Adamczyk, 2019, Rezonans magnetyczny [w:] J. Walecki (red.), Diagnostyka obrazowa. Układ nerwowy ośrodkowy, Warszawa, s. 7–33.
K. Walsh, 2008, Neuropsychologia kliniczna, Warszawa.
T.P. Wasilewski, 2017, Dyzartria jako determinant zaburzeń procesu komunikowania się pacjentów w wybranych chorobach otępiennych mózgu, „Medycyna Rodzinna”, nr 3/2017, s. 244–249.
T. Widła, M. Sójka, 2006, Pismo starcze księży [w:] Z. Kegel (red.), Logiczne podstawy opiniowania ekspertyz dokumentów a praktyka. Materiały XI Wrocławskiego Sympozjum Badań Pisma, Wrocław 16-18 czerwca 2004 r., s. 131–386.
M. Wiszniewska, A. Członkowska, 2020, Ostry udar niedokrwienny i przemijające
niedokrwienie mózgu — diagnostyka i leczenie, „Medycyna po Dyplomie”, nr 02,
Warszawa, s. 26–38.
A. D. Yarmey, 1973, I recognize your face but I can’t remember your name: Further
evidence of tip-of-the-tongue phenomenon, „Memory and Cognition”, nr 1(3), s. 287–290.
K.M. Yorkston, D.R. Beukelman, E.A. Strand, M. Hakel, 1999, Management of Motor Speech Disorders in Children and Adults, Austin.
J. Żulewska, 2012, Prawa półkula mózgu a język — przegląd badań, „Poradnik Językowy”. z. 10, s. 77–92.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: