Archeologia a historia WNHS-AR-AaH

Pomimo tego, że archeologia i historia to nauki w wielu aspektach podobne, obie bowiem zajmują się odkrywaniem przeszłości, nie zawsze udaje się nawiązać współpracę między tymi dwoma dziedzinami nauki. Wynikać to może z faktu, że historycy często skupiają się na źródłach pisanych, a ignorują materialne ślady przeszłości, lub traktują je tylko jako ilustrację tego, co zostało zapisane. Archeolodzy z kolei nie zawsze są świadomi teorii i modeli wypracowanych przez historyków, nie próbują ich zatem weryfikować przy użyciu obiektów odkrytych podczas wykopalisk. Głównym celem wykładu jest pokazanie kiedy i w jaki sposób współpraca interdyscyplinarna pozwala najpełniej ‘zrekonstruować’ przeszłość. Będzie on oparty na kilku ‘case studies’ , głównie z kręgu świata śródziemnomorskiego.

Zakres tematów:

Archeologia a historia: podobieństwa i różnice

In vino veritas - początki uprawy winorośli w Italii

Czy kobiety w archaicznym Rzymie mogły pić wino? Co mówią historycy, a co źródła archeologiczne?

W poszukiwaniu straconego smaku - wina w świecie starożytnym wg. źródeł pisanych i materialnych

Ekonomia starożytna: tekst vs. materiał archeologiczny

Epigrafika w warsztacie historyka i archeologa

Pecunia non olet - numizmatyka a historia i archeologia

W objęciach Erosa - stosunki homoseksualne w starożytnej Grecji w świetle źródeł literackich i archeologicznych

Igrzyska śmierci - tekst, obiekt, ikonografia a sport w starożytnej Grecji

Historia Jana z Efezu a odkrycie Faras

Historia ‘smoczego sztandaru’

Wycinka Amazonii a zagadka podboju Ameryki przez Kolumba

‘Archeologia mitu’ - w poszukiwaiu El Dorado

Kronika a pozostałości kultury materialnej - tajemnicze tabliczki i krwawe ofiary

Archeologia i historia zajmują się badaniem przeszłości, więc należą do nauk historycznych. Różni je przede wszystkim rodzaj wykorzystywanych źródeł informacji, tj. świadectw materialnych i dokumentów tekstowych. Utrudnia to ich interdyscyplinarną współpracę, niezbędną dla jakości naszej wiedzy o odległej przeszłości.
W trakcie wykładów omawiane będą różnice i podobieństwa obu nauk i przykłady ich skutecznej współpracy.

Archeologia i historia zajmują się badaniem przeszłości, więc należą do nauk historycznych. Różni je przede wszystkim rodzaj wykorzystywanych źródeł informacji, tj. świadectw materialnych i dokumentów tekstowych. Utrudnia to ich interdyscyplinarną współpracę, niezbędną dla jakości naszej wiedzy o odległej przeszłości.
W trakcie wykładów omawiane będą różnice i podobieństwa obu nauk i przykłady ich skutecznej współpracy. Zajęcią będą prowadzone w formie wykłady uzupełnianego prezentacjami w Power Point.Weryfikacja stanu wiedzy odbywa się za pomocą testu egzaminacyjnego

Tematy wykładu: prahistoria a historia, różnice w metodach pracy historyka i archeologa. krytyka tekstu a analiza typologiczna jako przzykład różnic w metodach pracy. Historia wydarzeniowa a historia przemian kultórowych. Historiografia antyczna. Geografia etniczna Europy w staróżytności, a archeologia jako przykład pogłębionej analizy przekazów antycznych w odniesieniu do najnowszych wyników badań archeologicznyh. Kroniki średniowieczne - czym są. Archeologia i historia o początkach pąństwa polskiego. historia i archeologia wobec najazu tatarskiego 1241 roku jako przykład problemów stwarzanych prrzez weryfikację źródeł historycznych przez badania archeologiczne. Archeologia i historia, a etnografia - omówienie metody komparatystycznej na przykładzie początków państw afrykańskich. Archeologia środowiskowa - do czego potrzebna jest archeozoologia? Konie w historii jako przykład stosowania danych archeozoologicznych dla badań historycznych. Archeologią pól bitewnych jako pomoc w badaniach historycznych.

Literatura (do wyboru):

„Archaeologia versus historiam, historia versus archaeologiam, czyli jak wspólnie poznawać średniowiecze?”, M. Brzostowicz, M. Przybył, D.A. Sikorski (red.), Poznań 2012

P. Bahn, Archeologia (bardzo krótkie wprowadzenie), Warszawa 1997.

Danielewicz J., Biesiadne inicjacje: rozważania o greckim sympozjonie, “Konteksty: polska sztuka ludowa” 2001, nr 1/4, s. 56-62.

Domańska E., Urbańczyk P., Archeologia a historia, [w:] „Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji”, S. Tabaczyński (red.), Poznań 2012, s. 852-868.

Elbanowski A., Kraina Mwisków, przewodnik po Eldorado, Warszawa 1999.

Hodder I., Czytanie przeszłości. Współczesne podejścia do interpretacji archeologii, Poznań 1995.

Kara M., Mediewistyka historyczna i archeologia średniowiecza w badaniach nad początkami państwa Piastów. Przykład „współpracy” historiografii i archeologii, [w:] „Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji”, S. Tabaczyński (red.), Poznań 2012, s. 869-884.

Komar P., Dekoracja tabliczek do zażywania substancji halucynogennych z rejonu San Pedro de Atacama w Chile, „Studia i materiały archeologiczne” Suplement 1, 2011, s. 130-143.

Komar P., The benefits of interdisciplinary approach – a case of studying the consumption of Greek wines in Roman Italy, “European Scientific Journal”, June 2013, special edition, no. 2, s. 45-54.

Komar P., Szkoła wokół krateru, czyli edukacyjne aspekty wspólnego picia, “SAMAI” III, 2018, s. 19-38

Komar P., Luksus czy codzienność - vina transmarina w starożytnym Rzymie, “Klio" Vol 45, 1/2019, s. 3-16.

Lengauer W., Od haniebnego występku do gender studies: badania nad grecką paiderastią w XX wieku, “Przegląd Historyczny : dwumiesięcznik naukowy”, T. 98, z. 3, 2007, s. 315-328.

Olko J., Meksyk przed konkwistą, Warszawa 2010.

Ostoja-Zagórski J., Archeologia a historia. Refleksje nad myśleniem historycznym archeologów, Bydgoszcz 2015.

Renfrew C., Bahn P., Archeologia. Teorie. Metody. Praktyka, Warszawa 2002.

Szemiński J., Ziółkowski M.S., Mity, rytuały i polityka Inków, Warszawa 2014.

Węcowski M., Sympozjon, czyli wspólne picie: początki greckiej biesiady arystokratycznej (IX-VII wiek p.n.e.), Warszawa 2014.

P. Urbańczyk w: „Archaeologia versus historiam, historia versus archaeologiam, czyli jak wspólnie poznawać średniowiecze?”, M. Brzostowicz, M. Przybył, D.A. Sikorski (red.), Poznań 2012

Domańska E., Urbańczyk P., Archeologia a historia, [w:] „Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji”, S. Tabaczyński (red.), Poznań 2012, s. 852-868.

Hodder I., Czytanie przeszłości. Współczesne podejścia do interpretacji archeologii, Poznań 1995.

Kara M., Mediewistyka historyczna i archeologia średniowiecza w badaniach nad początkami państwa Piastów. Przykład „współpracy” historiografii i archeologii, [w:] „Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji”, S. Tabaczyński (red.), Poznań 2012, s. 869-884.

Ostoja-Zagórski J., Archeologia a historia. Refleksje nad myśleniem historycznym archeologów, Bydgoszcz 2015.

P. Urbańczyk w: „Archaeologia versus historiam, historia versus archaeologiam, czyli jak wspólnie poznawać średniowiecze?”, M. Brzostowicz, M. Przybył, D.A. Sikorski (red.), Poznań 2012

Domańska E., Urbańczyk P., Archeologia a historia, [w:] „Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji”, S. Tabaczyński (red.), Poznań 2012, s. 852-868.

Hodder I., Czytanie przeszłości. Współczesne podejścia do interpretacji archeologii, Poznań 1995.

Podstawowa:

„Archaeologia versus historiam, historia versus archaeologiam, czyli jak wspólnie poznawać średniowiecze?”, M. Brzostowicz, M. Przybył, D.A. Sikorski (red.), Poznań 2012

Domańska E., Urbańczyk P., Archeologia a historia, [w:] „Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji”, S. Tabaczyński (red.), Poznań 2012, s. 852-868.

Hodder I., Czytanie przeszłości. Współczesne podejścia do interpretacji archeologii, Poznań 1995.

Kara M., Mediewistyka historyczna i archeologia średniowiecza w badaniach nad początkami państwa Piastów. Przykład „współpracy” historiografii i archeologii, [w:] „Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji”, S. Tabaczyński (red.), Poznań 2012, s. 869-884.

Ostoja-Zagórski J., Archeologia a historia. Refleksje nad myśleniem historycznym archeologów, Bydgoszcz 2015.

Uzupełniająca:

A. Buko, Archeologia Polski wczesnośredniowiecznej. Odkrycia – hipotezy – interpretacje. Warszawa 2011.
A. Buko, Świt pańswa Polskiego. Warszawa 2021.
A Kokowski, Starożytna Polska.Warszawa 2006
Tacyt, Germania, ed. T. Płóciennik, J. Kolendo. Poznań 2015
J. Maroń. Koczownicy i rycerze. Najazd Mongołów na Polskę w 1241 roku na tle sztuki wojennej Europy XII i XIII w. Wodzisław Śląski 2011.
W. Świętosławski. Archeologiczne ślady najazdów tatarskich na Europę środkową w XIII wieku. Łódź1997.
M. Tymowski, Karabin i władza w Afryce XIX wieku: państwa i armie Samoriego i Kenedugu oraz ich analogie europejskie. Warszawa 1985
J. Strzelczyk, Odkrywanie Europy. Poznań 2000
P. Urbańczyk, Korzenie Polski, Warszawa 2025
J. Waligórski, Antropologiczna koncepcja człowieka. Warszawa 1973

Brak