Epidemiologia ogólna WMCM-LE-EO-sem

Cel kształcenia: Wprowadzenie do epidemiologii klinicznej. Wprowadzenie do aktualnej wiedzy epidemiologicznej z zakresu czynników ryzyka i etiologicznych oraz postaci klinicznych zakażeń na podstawie EBM ( z uwagi na lokalizację oraz związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych). Ukształtowanie umiejętności w zakresie oceny ryzyka występowania zakażeń, zagrożeń z nimi związanych oraz sposobów ich prewencji, oceny wpływu organizacji pracy na występowanie zakażeń. Program stanowi podstawowy merytoryczne prewencji zakażeń do praktycznych zajęć (w placówkach medycznych).

Ad. 1. Zakażenia z perspektywy epidemiologii (szczegółowy zakres):

Z uwagi na lokalizację osobniczą zakażenia – czynniki ryzyka
Zakażenia układu moczowego (ZUM) (15’)
1) Etiologia zakażeń układu moczowego - bakteryjne, wirusowe, grzybicze;
2) Czynniki ryzyka zakażeń układu moczowego – fizjologiczne i patologiczne;
3) Patomechanizm zakażeń układu moczowego;
4) Drogi zakażenia;
5) Naturalne mechanizmy chroniące przed zakażeniem układu moczowego;
6) Zakażenia układu moczowego u pacjenta hospitalizowanego - źródła zakażeń, etiologia;
7) Profilaktyka zakażeń układu moczowego;
8) Zakażeniu układu moczowego u chorych:
a) po przeszczepie nerki - ocena ryzyka wystąpienia zakażenia ,
b) dializowanych,
c) hospitalizowanych w oddziale intensywnej terapii,
d) w podeszłym wieku;
9) Monitorowanie chorego z cewnikiem założonym do pęcherza moczowego.
Zakażenia układu oddechowego (15’)
1) Źródła zakażeń górnych i dolnych dróg oddechowych;
2) Etiologia zakażeń układu oddechowego - bakteryjne, wirusowe, grzybicze;
3) Drogi szerzenia się zakażeń układu oddechowego na oddziale szpitalnym:
a) aspiracja endogenna - treść z górnych dróg oddechowych, treść żołądka,
b) aspiracja egzogenna - wdychane powietrze, wentylacja mechaniczna, inhalacje,
c) krwionośna tzw. hematogenna;
4) Mechanizmy obronne;
5) Czynniki ryzyka zakażeń dróg oddechowych;
6) Diagnostyka zakażeń górnych i dolnych dróg oddechowych;
7) Szpitalne zapalenia płuc - czynniki ryzyka u pacjenta hospitalizowanego;
8) Etiologia wczesnych i późnych zakażeń układu oddechowego;
9) Profilaktyka szpitalnych zapaleń płuc;
10) Gruźlica płuc - drogi zakażenia, czynniki etiologiczne;
11) Postępowanie w przypadku podejrzenia lub rozpoznania gruźlicy;
12) Postępowanie w stosunku do pacjentów i personelu z kontaktu , z osobą chorą na gruźlicę;
Zakażenie ran (15’)
1) Czynniki etiologiczne - bakteryjne, wirusowe, grzybicze, mieszane;
2) Czynniki ryzyka wynikające:
a) stanu chorego,
b) obecności zakażeń w miejscach innych niż operowane,
c) chorób towarzyszących (ciężkość choroby indeks ASA),
d) czasu hospitalizacji przed zabiegiem;
3) Podział ran w zależności od stopnia czystości i mechanizmów uszkodzenia;
4) Podział ran ze względu na obszar objęty infekcją;
5) Podział ran (według CDC) w zależności od stopnia czystości pola operacyjnego;
6) Ocena ryzyka wystąpienia zakażenia miejsca operowanego:
a) czynniki ryzyka zależne od pacjenta,
b) czynniki ryzyka zależne od procedur;
Zakażenia układu pokarmowego (15’)
1) Wywiad i elementy badanie fizykalne ukierunkowane na układ pokarmowy;
2) Etiologia zakażeń:
a) bakteryjne – salmonellozy, Clostridium difficile,
b) wirusowe – rotawirusy i adenowirusy,
c) grzybicze;
3) Źródła, rezerwuary i drogi szerzenia się zakażeń układu pokarmowego;
4) Profilaktyka zakażeń.
Zakażenia drogą kaniulacji naczyń (10’)
1) Wkłucia obwodowe i centralne;
2) czynniki ryzyka zakażeń odcewnikowych;
3) Etiologia zakażeń odcewnikowych;
4) Źródła i miejsca kolonizacji cewnika donaczyniowego:
a) postępowanie przy podejrzeniu i rozpoznaniu zakażenia odcewnikowego,
b) ocena ryzyka wystąpienia zakażenia;
5) Profilaktyka zakażeń związanych z obecnością cewników naczyniowych :
a) procedury zakładania i pielęgnacji dostępu naczyniowego,
b) postępowanie zakażoną kaniulą,
c) zakażenie płynów infuzyjnych,
d) monitorowanie pacjentów z założoną drogą dożylną.
Zakażenia u chorych z obniżoną odpornością (20’)
1) Zakażenia u chorych z przeszczepem szpiku:
a) infekcje w czasie neutropenii, przed zabiegiem,
b) infekcje wczesne i późne po przeszczepie,
c) wymagania sanitarne jakim powinien odpowiadać oddział na którym dokonuje się przeszczepiania szpiku ,
d) nadzór mikrobiologiczny,
e) zasady izolacji ochronnej,
f) immunosupresja – wpływ na organizm,
g) chemioterapia-procedura przygotowywania i podawania leków cytostatycznych,
h) systemy do stałego wlewu donaczyniowego;
2) Zakażenia CMV, HIV ;
3) Najczęstsze postacie zakażeń florą endogenną ;
4) Najczęstsze postacie zakażeń florą szpitalną - szczepy chorobotwórcze:
a) antybiotykoterapia,
b) powstawanie szczepów opornych,
c) procedura postępowania w przypadku stwierdzenia szczepów wankomycynoopornych;
5) Czynniki obniżające odporność chorego:
a) proces nowotworowy,
b) immunosupresja – niedobory odporności komórkowej, humoralnej,
c) agresywna chemioterapia,
d) niedożywienie chorego,
e) antybiotykoterapia;
6) Inwazyjne techniki diagnostyczne i medyczne jako czynniki sprzyjające wystąpieniu zakażeń (kortykoterapia, kaniulacja naczyń, żywienie pozajelitowe, wydłużony czas hospitalizacji);
7) Kolonizacja florą szpitalną - szczepy oporne;
8) Zapobieganie zakażeniom:
a) stosowanie określonych schematów antybiotykoterapii profilaktycznej i leczniczej,
b) ścisłe stosowanie procedur higienicznych i postępowania aseptycznego (chory, oddział),
c) mikrobiologiczne monitorowanie chorego - szybkie wychwycenie zagrożenia infekcją oraz samej infekcji,
d) stosowanie izolacji zależnej od dróg przenoszenia zakażeń,

B. Z uwagi na miejsca powstania zakażenia
Wybrane zagadnienia ryzyka zakażeń szpitalnych
Oddział intensywnej terapii (OIT) (20’)
a) źródła i drogi szerzenia się zakażeń szpitalnych,
b) zakażenia endogenne (flora pacjenta, kolonizacja),
c) zakażenia egzogenne zakażenia krzyżowe,
d) środowisko nieożywione - sprzęt, aparatura medyczna,
e) specyficzna flora mikrobiologiczna oddziału intensywnej terapii,
f) najczęstsze czynniki etiologiczne zakażeń na oddziałach intensywnej terapii wynikające z:
- stanu ogólnego pacjenta z zaburzeniami czynności wielu narządów,
- obniżenia odporności,
- inwazyjnych technik diagnostycznych, monitorowania i terapii,
- długotrwałego unieruchomienia w pozycji przymusowej,
- zaburzeń perfuzji narządowej,
- specyfiki szpitalnej flory bakteryjnej,
- krzyżowania się dróg pacjentów hospitalizowanych w różnych oddziałach szpitalnych,
- polityki antybiotykowej,
- specyfiki drobnoustrojów odpowiedzialnych za zakażenia w OIT,
g) czynników predysponujących do wystąpienia szpitalnego zakażenia płuc pacjenta leczonego w OIT – objawy
zakażenia,
h) czynniki predysponujące do wystąpienia zakażenia układu moczowego pacjenta leczonego w OIT – objawy
zakażenia,
i) czynniki predysponujące do wystąpienia zakażenia krwi (sepsy) pacjenta leczonego w OIT,
j) zakażenia grzybicze u chorych w OIT,
k) powikłania przy przedłużonej respiratoterapii - zapalenia płuc u chorych sztucznie wentylowanych:
- epidemiologia i etiologia,
- podział, czynniki ryzyka i patomechanizmy,
- czynniki ryzyka VAP (ventilation acquired pneumonia),
- definicja i rozpoznanie,
- standard rozpoznawania zapalenia płuc u wentylowanych mechanicznie,
- kliniczna skala infekcji płucnych,
- pojęcie selektywnej dekontaminacji SDD;
Pracownia endoskopii (20’)
a) rodzaje pracowni endoskopowych, rodzaje i zakres badań wykonywanych w pracowni endoskopowej,
b) kolejność wykonywania badań – w zależności od zakresu wykonywanych badań (bronchoskopie, badania górnego i dolnego odcinka przewodu pokarmowego, z użyciem promieni rentgena),
c) ryzyko wystąpienia zakażeń: wirusowych, bakteryjnych, grzybiczych,
d) ryzyko wystąpienia ze strony pacjenta, personelu, sprzętu,
e) zasady postępowania z endoskopami i osprzętem,
f) dezynfekcja i sterylizacja endoskopów,
g) myjnie automatyczne do endoskopów,
h) dezynfekcja osprzętu – myjki ultradźwiękowe,
i) zasady bezpiecznej pracy w pracowni endoskopowej;
Oddział dializ (20’)
a) czynniki ryzyka wystąpienia zakażeń szpitalnych na oddziale dializ:
- pojęcie hemodializy, plazmaferezy, dializy otrzewnowej,
- podstawowe zjawiska fizyczne zastosowane do technik dializacyjnych (dyfuzja, konwekcja),
- aparat do hemodializy (budowa przygotowanie, kontrola, dezynfekcja i sterylizacja),
- cewniki do hemodializ (rodzaje, zasady zakładania i pielęgnacji, kontrola bakteriologiczna).
- przetoka tętniczo-żylna (pielęgnacja przetoki po jej założeniu oraz w trakcie wykonywanych zabiegów,
- cewnik Tenckhoffa,
- płyn dializacyjny (rodzaje, przygotowanie, kontrola jakości koncentratów),
- dializator (budowa, funkcja, postępowanie po wykonanej dializie oraz przed ponowną dializą),
- błędy przy wykonywaniu procesów dezynfekcji, sterylizacji sprzętu dializacyjnego,
a) podział zakażeń:
- bakteryjne (krwi, układu moczowego, gruźlica),
- zakażenia wirusami HBV, HCV,
d) zapobieganie zakażeniom:
- organizacja oddziału hemodializ,
- standardy lokalowe,
- standardy wyposażenia ośrodka i stanowiska hemodializ w sprzęt medyczny oraz aparaturę medyczną,
- procedury dezynfekcji i sterylizacji sprzętów w oddziale,
- profilaktyka zakażeń wywołanych poprzez płyn dializacyjny,
- profilaktyka zakażeń wywołanych z powodu założonych cewników naczyniowych
- monitorowanie oddziału poprzez badania bakteriologiczne na czystość i jałowość (woda, sprzęt)
- kontrola koncentratów,
- postępowanie w przypadku MRSA,
- standardy ograniczania zagrożenia epidemiologicznego zakażeń wirusowych i bakteryjnych
- kontrola stanu zdrowia personelu (szczepienia p/WZW B, regularne sprawdzanie miana przeciwciał, kontrola bakteriologiczna na nosicielstwo MRSA;
Oddziała położniczo-ginekologiczny (20’)
a) czynniki ryzyka w oddziałach położniczo-ginekologicznych,
- waginoza bakteryjna (zapalenie pochwy),
- inwazyjne metody diagnostyczne np. amniopunkcja,
- choroby współistniejące np. cukrzyca,
- przedoperacyjna niedokrwistość,
- przedwczesne odpłynięcie wód płodowych,
- przedłużający się czas trwania porodu,
- wielokrotne badanie położnicze,
- metody inwazyjne monitorowania płodu,
b) czynniki etiologiczne zakażeń – bakterie, grzyby, wirusy,
c) najczęstsze postacie zakażeń:
- poronienie zakażone,
- zakażenie wewnątrz owodniowe,
- zakażenie układu moczowego,
- zakażenia połogowe,
- zakażenie rany po nacięciu krocza ,
- zakażenia rany po cięciu cesarskim lub operacji ginekologicznej,
d) zapobieganie zakażeniom w oddziale ginekologiczno – położniczym:
- procedury redukujące ryzyko wystąpienia zakażeń,
- edukacja personelu i pacjentek w zakresie prewencji zakażeń.
Lecznictwo otwarte (10’)
1) Zakażenia w stomatologii i gabinetach zabiegowych:
a) źródła zakażeń związane z:
- pacjentem – stan higieny jamy ustnej,
- narzędziami i sprzętem – sposób postępowania po użyciu,
- personelem – infekcje, nie przestrzeganie procedur,
b) zapobieganie zakażeniom:
- dekontaminacja narzędzi,
- dekontaminacja sprzętu,
- sterylizacja narzędzi i materiału opatrunkowego,
- dekontaminacja rąk personelu;
Studium Przypadku z prac Zespołu ds. zakażeń szpitalnych (45’)