Komunikacja kulturowa XX wieku: ikonosfera, audiosfera, logosfera-ćwiczenia WH-KUZ-I-3-KmKuXXc

I — Wiek XX – wstęp
II — „Przed sześćdziesiątym szóstym rokiem nie oświadcz się żadnej damie” — „Chcę Twego szczęścia, ale szczęścia na pewnym poziomie ludzkiego bytu”. Listy Witkiewicza do syna
LEKTURY OBOWIĄZKOWE: Stanisław Witkiewicz, Listy do syna, oprac. Bożena Danek-Wojnowska i Anna Micińska, Warszawa 1969 (wybór); Stanisław Ignacy Witkiewicz, Listy do Bronisława Malinowskiego, wstępem opatrzył Edward C. Martinek, przygotował do druku Tomasz Jodełka-Burzecki, Warszawa 1981 (wybór); Stanisław Ignacy Witkiewicz, Listy do żony, t. I–IV, przygotowała do druku Anna Micińska, oprac. i przypisami opatrzył Janusz Degler, Warszawa 2005–2012 (wybór).
LEKTURY DODATKOWE: Jan Błoński, Witkacy na zawsze, Kraków 2003, [cz. I:] Od Stasia do Witkacego; zwłaszcza rozdziały: „I ty będziesz artystą”, „Psychomachia rodzinna”, „Zawęźlenie konfliktu”, s. 7–31; Tomasz Burek, «Bądź zdrów, dobry, mądry i jasny». Stanisława Witkiewicza walka o duszę syna, w: tenże, Dalej aktualne, Warszawa 1973, s. 116‒131; Janusz Degler, Witkacego portret wielokrotny. Szkice i materiały do biografii (1918–1939), Warszawa 2009; Krzysztof Dubiński, Wojna Witkacego, czyli kumboł w galifetach, Warszawa 2015; Jan Gondowicz, Panna Nikt, dwutygodnik.com, wyd. 107, 5/2013; Kronika życia i twórczości Stanisława Ignacego Witkiewicza, oprac. Janusz Degler, Anna Micińska, Stefan Okołowicz, Tomasz Pawlak, Warszawa 2017; Maciej Mączyński, Natura w ujęciu Stanisława Witkiewicza (na podstawie listów do syna), w: Epistolografia w dawnej Rzeczypospolitej, t. VII: Literatura, historia, język, red. Piotr Borek, Marceli Olma, Kraków 2017, s. 323‒336; Anna Micińska, Istnienie Poszczególne: Stanisław Ignacy Witkiewicz, oprac. Janusz Degler, Wrocław 2003; Stefan Okołowicz, Anioł i syn. 30 lat dialogu Stanisława i Stanisława Ignacego Witkiewiczów, Warszawa [2015]; Maria Olszaniecka, Dziwny człowiek. (O Stanisławie Witkiewiczu), Kraków 1984; Ewa Paczoska, Spotkania naturalistów, w: Janina Kulczycka-Saloni, Danuta Knysz-Rudzka, Ewa Paczoska, Naturalizm i naturaliści w Polsce. Poszukiwania, doświadczenia, kreacje, Warszawa 1992, s. 219–240; Zdzisław Piasecki, Stanisław Witkiewicz. Młodość i wczesny dorobek artysty, Warszawa 1983; Zdzisław Piasecki, Stanisław Witkiewicz w kręgu ludzi i spraw sobie bliskich. Szkice nie tylko biograficzne, Opole 1999; Rafał Malczewski i mit Zakopanego (t. I), Zakopane w czasach Rafała Malczewskiego (t. II), pod red. Doroty Folgi-Januszewskiej i Teresy Jabłońskiej, Olszanica 2006; Jan Reychman, Peleryna, ciupaga i znak tajemny, Kraków 1971; „Rocznik Podhalański” 2016, t. XI: Wokół Witkiewiczów, Zakopane 2016; Henryk Sienkiewicz, Listy do Stanisława Witkiewicza, w: tegoż, Listy, t. V, cz. 2, listy oprac., wstępem i przypisami opatrzyła Maria Bokszczanin, Warszawa 2009; Stanisław Witkiewicz. 1851–1915 [katalog wystawy monograficznej w Muzeum Tatrzańskim w Zakopanem], Zakopane 1996; Stanisław Witkiewicz. Człowiek — Artysta — Myśliciel. Materiały z sesji zorganizowanej w osiemdziesiątą rocznicę śmierci artysty. Zakopane, 20–22 października 1995, pod red. Zbigniewa Moździerza, „Materiały Towarzystwa Muzeum Tatrzańskiego im. dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem”, vol. 2, Zakopane 1997; Wojciech Sztaba, Gra ze sztuką. O twórczości Stanisława Ignacego Witkiewicza, Kraków 1982; Józef Tarnowski, Wielki przełom. Studium z estetyki Stanisława Witkiewicza, Gdańsk 2014; Barbara Tondos, Styl zakopiański i zakopiańszczyzna, Wrocław 2009; Małgorzata Vražić, Stanisław Witkiewicz i Witkacy. Dwa paradygmaty sztuki, dwie koncepcje kultury, Warszawa 2013; Stanisław Witkiewicz, Na przełęczy, w: tegoż, Pisma zebrane, t. III, wstęp Mieczysław Gładysz, komentarz Roman Hennel, Kraków 1970 lub w: tegoż, Pisma tatrzańskie, t. I, Kraków 1963; Stanisław Ignacy Witkiewicz, Pożegnanie jesieni, wyd. 2 krytyczne, oprac. Anna Micińska, Warszawa 2001; Jacek Woźniakowski, Ojciec i syn Witkiewicze, w: tegoż, Co się dzieje ze sztuką?, Warszawa 1974; August Zamoyski, Jak i dlaczego wyrosłem z formizmu [cz. 1‒2], „Poezja” 1968, nr 1 (s. 17‒32), nr 2 (s. 32‒47); Anna Żakiewicz, Młodość chłopczyka. O wczesnej twórczości Stanisława Ignacego Witkiewicza: 1900‒1914, Gdańsk 2014.

III — „Podobna przyjemność [...] spotkałaby mnie pierwszy raz w życiu: nikt nigdy nie uścisnął mojej dłoni”. Kim według Herlinga-Grudzińskiego jest dla nas drugi człowiek?
LEKTURY OBOWIĄZKOWE: Gustaw Herling-Grudziński, Wieża, w: Skrzydła ołtarza. Opowiadania, Pisma zebrane, pod red. Zdzisława Kudelskiego, t. 2, Warszawa 1995.
LEKTURY DODATKOWE: Joanna Bielska-Krawczyk, Między widzialnym i niewidzialnym. Widzenie, kolor, światłocień i dzieła sztuki w twórczości Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, Kraków 2004; Ewa Bieńkowska, Pisarz i los. O twórczości Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, Warszawa 2002; Włodzimierz Bolecki, Ciemna miłość. Szkice do portretu Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, Warszawa 2002; Etos i artyzm. Rzecz o Herlingu-Grudzińskim, pod red. Seweryny Wysłouch i Ryszarda K. Przybylskiego, Poznań 1991; Gustaw Herling-Grudziński, Dziennik pisany nocą 1971–1999, w: Pisma zebrane, pod red. Zdzisława Kudelskiego, t. 3–7 i 10–11, Warszawa 1995–2000; Gustaw Herling-Grudziński, Skrzydła ołtarza. Opowiadania, w: Pisma zebrane, pod red. Zdzisława Kudelskiego, t. 2, Warszawa 1995; Gustaw Herling-Grudziński, Włodzimierz Bolecki, Rozmowy w Dragonei, rozmowy przeprowadził, oprac. i przygotował do druku W. Bolecki, Warszawa 1997 (zwłaszcza: Rozmowa VIII. «Skrzydła Ołtarza», s. 151–177 i Rozmowa XXV. «Dziennik pisany nocą», s. 333–362); Herling-Grudziński i krytycy. Antologia tekstów, wybór i oprac. Zdzisław Kudelski, Lublin 1997; Zdzisław Kudelski, Pielgrzym świętokrzyski. Szkice o Herlingu-Grudzińskim, Lublin 1991; Giuseppe Tomasi di Lampedusa, Gepard, przeł., przypisami i posłowiem opatrzył Stanisław Kasprzysiak, Warszawa [2009]; Ryszard K. Przybylski, Być i pisać. O prozie Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, Poznań 1991; Elżbieta Sawicka, Widok z wieży. Rozmowy z Gustawem Herlingiem-Grudzińskim, Warszawa 1997.

IV—V — „Zwiedziłem wiele muzeów i nie będę udawał, że przeżywałem same zachwyty”. Herbert wśród dzieł sztuki
LEKTURA OBOWIĄZKOWA: Zbigniew Herbert, Lascaux, U Dorów, Il Duomo oraz Kamień z katedry, w: Barbarzyńca w ogrodzie, Warszawa 2004, s. 7–35, 51–59 i 97–121; Zbigniew Herbert, Tulipanów gorzki zapach, Gerard Terborch. Dyskretny urok mieszczaństwa, Martwa natura z wędzidłem oraz Temat niebohaterski oraz Apokryfy, w: Martwa natura z wędzidłem, Warszawa 2003, s. 39–59, 61–110, 113‒147.
LEKTURY DODATKOWE: wszystkie pozostałe eseje Zbigniewa Herberta z powyższych tomów, a także z tomu Labirynt nad morzem, Warszawa 2000, ponadto: Zbigniew Herbert, Stanisław Barańczak, Korespondencja (1972–1996), Warszawa 2005; Zbigniew Herbert, Henryk Elzenberg, Korespondencja, redakcja i posłowie Barbara Toruńczyk; Zbigniew Herbert, Czesław Miłosz, Korespondencja, Warszawa 2006; Herbert nieznany. Rozmowy, Warszawa 2008; Gustaw Herling-Grudziński, Dziennik pisany nocą 1989–1992, w: tegoż, Pisma zebrane, t. 7, Warszawa 1997; stąd rozdziały: Caravaggio: światło i cień (s. 104–113), Rembrandt w miniaturze (s. 171–180), Monolog o martwej mniszce (s. 203–215), Perły Vermeera (s. 254–263), Ribera — Hiszpańczyk Partenopejski (s. 348–358); Gustaw Herling-Grudziński, Wyjścia z milczenia. Szkice, w: tegoż, Pisma zebrane, t. 9, Warszawa 1999; stąd rozdział: «Barbarzyńca w ogrodzie» Zbigniewa Herberta (s. 332–336).

VI—VII — „Ja, ja, ja, ja” ‒ i inni. Myśli o ludziach i o sztuce w rozmowach, dziennikach, listach XX–wiecznych pisarzy: Gombrowicza, Herlinga, Kisiela, Białoszewskiego
LEKTURY OBOWIĄZKOWE: Miron Białoszewski, Tajny dziennik, Kraków 2012 (fragmenty), a także wybrane wiersze i fragmenty próz; Witold Gombrowicz, Dziennik 1953–1966, w: Dzieła, red. nauk. tekstu Jan Błoński, t. VII–IX, wyd. II, Kraków 1988 (fragmenty); Gustaw Herling-Grudziński, Dziennik pisany nocą [1971–1999], w: Pisma zebrane, pod red. Zdzisława Kudelskiego, t. 3–7 i 10–11, Warszawa 1995–2000 (fragmenty); Stefan Kisielewski, Dzienniki [1968–1980], Warszawa 1996 (fragmenty).
WYBRANE LEKTURY DODATKOWE: Maria Dąbrowska, Dzienniki, wybór, wstęp i przypisy Tadeusz Drewnowski, t. 1–5, Warszawa 1988; Maria Dąbrowska, Dzienniki 1914‒1965 [pełna wersja], [Warszawa 2009]; Maria Dąbrowska, Jerzy Stempowski, Listy. Tom I: 1926–1953, Tom II: 1954–1958, Tom III: 1959–1965, oprac., wstępem i przypisami opatrzył Andrzej Stanisław Kowalczyk, Warszawa 2010; Jerzy Giedroyc, Witold Gombrowicz, Listy 1950–1969, wybrał, oprac. i wstępem opatrzył Andrzej Kowalczyk, Warszawa 1993; Jarosław Iwaszkiewicz, Dzienniki 1911–1955, oprac. i przypisy Agnieszka i Robert Papiescy, wstępem opatrzył Andrzej Gronczewski, Warszawa 2007; Jarosław Iwaszkiewicz, Dzienniki 1956–1963, oprac. i przypisy Agnieszka i Robert Papiescy, Radosław Romaniuk, wstępem opatrzył Andrzej Gronczewski, Warszawa 2010; Jan Lechoń, Dziennik, t. I—III, Warszawa 1992; Czesław Miłosz, Jarosław Iwaszkiewicz, Portret podwójny. Wykonany z listów, wierszy, zapisków intymnych, wywiadów i publikacji, wybór tekstów, ich układ i redakcja Barbara Toruńczyk, oprac. i przypisami opatrzył Robert Papieski, Warszawa 2011; Jerzy Stempowski, Listy, słowo wstępne Jan Kott, Wojciech Karpiński, posłowie Andrzej Stanisław Kowalczyk, wybór i red. Barbara Toruńczyk, Warszawa 2000; Aleksander Wat, Mój wiek. Pamiętnik mówiony. Cz. I–II, rozmowy prowadził i przedmową opatrzył Czesław Miłosz, do druku przygotowała Lidia Ciołkoszowa, Warszawa 1998; Ola Watowa, Wszystko co najważniejsze..., Warszawa 1990.
KISIELEWSKI: Małgorzata Gąsiorowska, Kisielewski, Warszawa 2011; Stefan Kisielewski, 100 razy głową w ściany. Felietony z lat 1945–1971, Warszawa 1996; Stefan Kisielewski, Abecadło Kisiela. Testament Kisiela – ze Stefanem Kisielewskim rozmawia Piotr Gabryel, wstęp Tomasz Wołek, P. Gabryel, posłowie Mariusz Urbanek, Warszawa 2011; Stefan Kisielewski, Felietony zdjęte przez cenzurę, Warszawa 1998; Stefan Kisielewski, Wołanie na puszczy, Warszawa 1997; Mariusz Urbanek, Kisiel, Wrocław 1997; Mariusz Urbanek, Kisielewscy, Warszawa 2006.

VIII — Rozmowy i rozmówki w twórczości Białoszewskiego
LEKTURA OBOWIĄZKOWA: Miron Białoszewski, AAAmeryka, w: Obmapywanie Europy, czyli dziennik okrętowy. AAAmeryka. Ostatnie wiersze, Warszawa 1988; a także wybrane wiersze i fragmenty próz.
WYBRANE LEKTURY DODATKOWE: Miron Białoszewski, Listy do Eumenid, „Teksty Drugie” 6/1991, s. 83–136; Miron Białoszewski, Mówienie o pisaniu, «Warszawa była mi stale pod ręką». Rozmowa Józefa Barana z Mironem Białoszewskim oraz Mój wiersz, w: Stanisław Burkot, Miron Białoszewski, Warszawa 1992 (Materiały: I. Pisarz o sobie, s. 142–155); Miron Białoszewski, O tym Mickiewiczu jak go mówię, w: Debiuty poetyckie 1944–1960. Wiersze, autointerpretacje, opinie krytyczne, wybór i oprac. Jacek Kajtoch, Jerzy Skórnicki, Warszawa 1972; Miron Białoszewski, Utwory zebrane, t. 1–10, Warszawa 1987–2000. Stanisław Barańczak, Język poetycki Mirona Białoszewskiego, Wrocław 1974; Romuald Cudak, Czytając Białoszewskiego, Katowice 1999; zwłaszcza interpretacje wierszy: rozłam w barze mlecznym z niespodziewanem (s. 169–172) oraz Zdawałoby się — sprawa zamknięta. Tupotanie tupotanie po paru dniach (s. 216–220); Małgorzata Łukaszuk-Piekara, «niby ja». O poezji Białoszewskiego, Lublin 1997; Miron. Wspomnienia o poecie, zebrała i oprac. Hanna Kirchner, Warszawa 1996; Ewa Nofikow, Metafizyczne gospodarstwo Mirona, Białystok 2001; O wierszach Mirona Białoszewskiego. Szkice i interpretacje, oprac. nauk. i red. Jacek Brzozowski, Łódź 1993; stąd zwłaszcza: Danuta Szajnert, Romuald Kanarek, Mirona Białoszewskiego podróż na Wschód, s. 79–97, oraz Ewa Ledóchowicz, «Nie na rozkurz» czyli o tym, że słowo jest ważne, s. 99–110; Pisanie Białoszewskiego, szkice pod red. Michała Głowińskiego i Zdzisława Łapińskiego, Warszawa 1993; Janusz Sławiński, Miron Białoszewski: «Ballada od rymu», w: Liryka polska. Interpretacje, pod red. Jana Prokopa i Janusza Sławińskiego, Kraków 1966, s. 403–415; Janusz Sławiński, Miron Białoszewski: «Leżenia», w: Czytamy wiersze, wybór, oprac. i wstęp Janusz Maciejewski, wyd. drugie uzup. i popr., Warszawa 1973; Anna Sobolewska, Maksymalnie udana egzystencja. Szkice o życiu i twórczości Mirona Białoszewskiego, Warszawa 1997; Tadeusz Sobolewski, Człowiek Miron, Kraków 2012; Tadeusz Sobolewski, Mirona Białoszewskiego «Listy do Eumenid», „Teksty Drugie” 6/1991, s. 137–142; Jadwiga Stańczakowa, Ostatnie tygodnie z Mironem, „Odra” 10/1983, s. 4–8; Szacunek dla każdego drobiazgu – rozmowa z Mironem Białoszewskim, w: Zbigniew Taranienko, Rozmowy z pisarzami, Warszawa 1986, s. 397–423; «To, w czym się jest». Rozmowa z Mironem Białoszewskim w dniu 2 II 1983, rozmawiała Anna Trznadel-Szczepanek, „Twórczość” 1983, nr 9, s. 29–38; Kazimierz Wyka, Na odpust poezji oraz Białoszewskiego — obroty, donosy i szumy, w: tegoż, Rzecz wyobraźni, Kraków 1997, s. 141–158 oraz 614–622.