Historia kultury XX wieku i czasów najnowszych WH-KUZ-I-3-HiKulXXw

Celem zajęć jest umieszczenie wybranych tekstów kultury w sferze szeroko pojętych nowoczesnych dyskursów: od symbolicznego po polityczny i ideologiczny. Analiza retoryki, sfery symbolicznej czy narracyjnej wybranych tekstów kultury (docelowo tekstów literackich, ale również przekazów ikonicznych, architektonicznych) pozwolić ma na samodzielne poruszanie się studentów w obszarze współczesnej globalnej informacji, ułatwić jej interpretację, prawidłowe zrozumienie oraz dotarcie do głębokiej struktury przekazu. Na zajęciach poruszane będą zagadnienia języka ideologii, retoryki opresyjnej, sztuk plastycznych i literatury użytkowej/publicystyki, historiografii - dyskursów najczęściej obecnych we współczesnym świecie, modelujących światopogląd i wpływających na wybory uczestnika życia społecznego i kulturalnego. Szczególny nacisk zostanie położony na techniki manipulacji językiem, sferą ikoniczną oraz symboliczną, a także na sposoby/umiejętności indywidualne dotarcia do – i zweryfikowania - zafałszowanego komunikatu, dzięki znajomości tych technik, schematów narracyjnych, siatek stereotypów. Słuchacze zaznajomieni zostaną z także z perspektywą wykluczenia, i problemów, teorii niejęzykowych, które stają się coraz ważniejszymi sposobami komunikacji kulturowej (wizualnymi, przestrzennymi) w odniesieniu do odziedziczonych formuł (społecznego i kulturowego) komunikowania. Sposobami i strategiami komunikacji z obcym/obcymi, jak również paradygmatami inności w kulturze wysokiej i popularnej. Otrzymają narzędzia i kategorie pomocne w interpretacji i reinterpretacji społecznego komunikatu (przykładowo: będą to: Dyskurs Czas, Miejsce, Przestrzeń, Mit, Fabuła, Historia, Mapa, Muzeum, Spis, Archiwum, Biblioteka, Genealogia, Archeologia).

Kulturowy kontekst jest nie tylko składnikiem ideologicznej czy retorycznej perswazji, może stać się również antidotum na manipulację, a znajomość toposów, budowy struktur mitycznych czy „ahistorycznej” historii idei pozwala zdemitologizować dyskursy ofensywne, próbujące wpłynąć na zdolność właściwego analizowania informacji. Na przykładzie analiz XX wiecznych totalitaryzmów, tekstów generowanych przez dyskursy władzy (publicystycznych, teoretycznych i źródłowych, czy ikonografii lub analizy przestrzeni) zostaną poruszone ogólniejsze problemy, mające ukazać komunikację kulturową jako w zasadzie przeciwieństwo komunikacji rozumianej personalistycznie, a nawet społecznie. Na przykładzie negatywnym w drodze dyskusji i wspólnych analiz konstytuować się będzie kolejny, ważniejszy element XX-wiecznego myślenia komunikacyjnego – etyczny (problem Prawdy i/w prezentacji, roszczeń prawdziwościowych w dyskursie władzy i d. demokratycznym). Kwestie wartości uniwersalnych zostaną wprowadzone jako odpowiedź na manipulację sferą etyczną, proces umiejętnie woalowany we współczesnych fabułach kulturowych. Analiza mowy nienawiści (na przykładzie antysemityzmu), dyskursu kolonialnego (i jego kategorii), nowoczesnej (oraz współczesnej) mitografii politycznej i/jako narracji historycznej, pozwoli wyłonić podstawowe kategorie współczesnej humanistyki – obcego i innego, przeciwnika i wroga, kwestie tożsamości narodowej i kulturowej, wymyślonej/konstruowanej w oparciu o techniki perswazyjne, praktyki propagandowe lub dyskurs symboliczny, czy nawet – topografię przestrzenną nowoczesnych przestrzeni urbanistycznych (kategorie: centrum, peryferii, miejsca pamięci). Kwestie wymyślonych historii i manipulacji sferą ikoniczno-symboliczną, oraz umiejętność odczytywania intencji nadawców, ich założonych (bądź nieświadomie wygenerowanych) celów powinny owocować umiejętnością użycia przez słuchaczy powyższych kategorii teoretycznych w sytuacjach prozaicznych i zwyczajnych.

Zajęcia mają na celu ukazanie, w jaki sposób perspektywy doraźne – polityczne, ideowe , społeczne oraz uwarunkowania kulturowe, wpływają na dzieło (tekst kultury), jak bywa ono dostosowywane do założeń, albo też – „samo” zmienia swoją strukturę, najczęściej stanowiąc naturalną odpowiedź na zmieniające się warunki kulturowego otoczenia (wtedy jedne formy sztuki stają się bardziej przydatne inne – popadają w zapomnienie (np relacja- awangarda-masa, k. popularna- jednostka), bądź, najczęściej, usuwane są do lamusa – w wyniku polemik między autorami a publicznością, symultanicznie krążącymi w przestrzeni kulturowej „językami władzy” [dyskursami], bądź też skonfliktowanymi ze sobą kodami legitymizacji, które okazują się kodami wyparcia i wykluczenia]). Wówczas tekst , w którym takie opozycje znajdziemy, przestaje być jedynie propagandową tubą jedynie słusznego światopoglądu. Staje się bowiem tekstem pośrednikiem, sukubem, nośnikiem nowych form teatralizacji dyskursu publicznego. Paradoksalnie, zyskując stygmaty doraźności – wyprowadza dyskursy polityczny, społeczny i instytucjonalny z impasu, w którym niechybnie znajdują się one jako języki bardzo skonwencjonalizowane, sztuczne, o ograniczonym terminie ważności (w odróżnieniu od „długiego trwania”, jakie przysługuje metaforom, symbolom i rytuałom, a także w sposób szczególny – alegoriom).

Zgodnie z założeniami kulturowej (antropologicznej) teorii tekstu – literatura, ikona, przedstawienie znajdują się w sieci różnorodnych uwikłań, ciśnień towarzyszących ich istnieniu społecznemu i instytucjonalnemu. To ze względu na nie – osiągają one i utrzymują swoją tożsamość do czasu, kiedy same przestaną być funkcjonalny (szczególnie w ponowoczesnym, „płynnym” świecie). Prezentacje pielęgnują swoją tożsamość do momentu utraty „wpływu” na rzeczywistość, dezaktualizacji wiązań wewnętrznych, które niegdyś zapewniały integralność i ważkość jego przekazowi. Teksty takie istnieją zatem nie tyle ze względu na znaczenie „uniwersalne” (często teksty polityczne i ideologiczne, pomniki, czy zorganizowane przestrzenie w ogóle nie posiadają owej postulowanej przez tradycyjny odbiór arcydzieła „głębi”, a zrozumiałe stają się dopiero dzięki rekonstrukcji swoich kontekstów) – najszersze i zarazem – najbardziej wysublimowane, co do którego zgodzono się, iż będzie ono znaczeniem właściwym, a więc – najbardziej demokratycznym, pokazowym i koncyliacyjnym dla wszystkich pokoleń czytelników dzieła. Motyw negocjowania znaczeń w przestrzeni publicznej bądź ich narzucania, a także w związku z tym – historia i pisanie rzeczywistością jako narracje, historyk jako twórca (lub odtwórca) przestrzeni narracyjnej – także pojawią się jako temat zajęć.