Sztetl - getto - Warsze. Żydowska kultura i historia Warszawy oraz Mazowsza WH-KU-K-SZ
Konwersatorium poświęcone jest wielokulturowemu wymiarowi Warszawy oraz miasteczek Mazowsza – skupione przede wszystkim na tematyce żydowskiej. Kultura żydowska jako nieodłączna część kultury polskiej silnie wpłynęła na przestrzeń miast, życie ich mieszkańców.
Kluczem do podjęcia dyskusji o poszczególnych zagadnieniach (takich jak m.in. różnorakie odłamy religijne, „konflikt” między asymilacją a ortodoksją) jest topografia. Poszczególne miasteczka i ich historie, a także miejsca na mapie Warszawy stają się przyczynkiem do dyskusji o szerszych zagadnieniach społecznych, kulturowych i historycznych.
Zajęcia celowo podzielono na dwa bloki: W jednym z nich tematem badań są małe sztetle („sztetl” – z języka jidysz „miasteczko", zdrobnienie od „sztot” – „miasto") rozsiane w niedalekich okolicach stolicy, np. miejscowości typowo letniskowe – jak Otwock czy Falenica, mikro centra religijne – jak chasydzka Góra Kalwaria. Drugi blok skoncentrowany jest wokół tematu żydowskiej Warszawy – najważniejszego dla Żydów europejskich centra kultury – miejsca działań szeregu inicjatyw społecznych, kulturalnych, religijnych. Ta część zajęć ma cele przede wszystkim możliwość zdobycia wiedzy o różnorodności w obrębie żydowskiej kultury (Żydzi asymilowani, ortodoksi, język hebrajski, jidysz a język polski etc.) Konwersatorium podejmuje również temat II wojny światowej. Spojrzenie na przestrzeń miasta przez pryzmat getta, potem zaś wielkiej pustki – stanowi ważną część rozważań podczas naszych spotkań. Równie ważna będzie również historia i topografia powojennej żydowskiej Warszawy – miejsca pamięci, inicjatyw lokalnych, miejsca symbole – jak Dworzec Gdański czy siedziba TSKŻ.
Część zajęć zaplanowana jest jako unikatowe warsztaty w przestrzeni Muzeum Historii Żydów Polskich w Warszawie. (Jako, że Prowadząca zajęcia jest również Specjalistą ds. Edukacji w MHŻP, a w czasie letniego semestru w przestrzeni wystaw czasowych tej instytucji odbywać będzie się wystawa "Warszawa, Warsze". )
Uwaga! Pewna część zajęć przewidziana została jako zajęcia w przestrzeni miejskiej – czyli poza Uniwersytetem. Ponadto zaplanowano nieobowiązkową wizytę w jednej z podwarszawskich miejscowości.
Tematy poszczególnych zajęć to:
• Fenomen przedwojennych sztetli - wprowadzenie
• Góra Kalwaria – chasydzi
• Otwock, Falenica – podwarszawskie letniska – architektura zdrojowa, „świdermajer”
• Żyrardów – udział Żydów w rozwoju przemysłu
• Szmulowizna i Kirkut Bródnowski – Józef Salomon Sonnenberg i inni pierwsi ważni Żydzi warszawscy.
• Muranów – enklawa języka jidysz, małych zakładów rzemieślniczych, sklepików etc.
• Tłomackie 13 – żydowska tradycja i kultura zasymilowana i zeuropeizowana.
• Wielka synagoga na Tłomackiem/ Synagoga Nożyków/ chasydzkie sztible. Różnorodność życia religijnego.
• Karcelak i Stawki – półświatek przestępczy dawnej Warszawy
• Galeria Luxenburga – kulturalne życie miasta w dwudziestoleciu międzywojennym
• Grochów - historia warszawskiego kibucu
• Cmentarz na ul. Okopowej – największa żydowska nekropolia Mazowsza.
• „Nieistniejące miasto” – getto warszawskie.
• Topografia pustki – Warszawa tuż po II wojnie światowej
• Dworzec Gdański – Żydzi w PRL, różnorodność opcji politycznych, marzec 1968
• (Nie)zatarte ślady – pomniki, miejsca pamięci – sztuka upamiętniania
+ zajęcia w Muzeum Historii Żydów Polskich i zajęcia terenowe
Symbol/Symbole kierunkowe efektów uczenia się
Efekty kształcenia
Student:
KU2_W02
ma pogłębioną wiedzę w zakresie metodologii badań nauk humanistycznych i wybranych nauk społecznych w oparciu o ogólną metodologię nauk
KU2_W03
zna na poziomie rozszerzonym terminologię z obszaru nauk humanistycznych w od-niesieniu do dyscyplin kulturoznawstwa oraz studiowanych specjalności
H2A_W02
KU2_W06
ma uporządkowaną i pogłębioną wiedzę szczegółową z zakresu studiowanych spe-cjalności, pozwalającą na specjalizowanie się w wybranym kierunku badań kulturo-znawczych
H2A_W04
KU2_W08
ma pogłębioną wiedzę o powiązaniach dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, wła-ściwych dla kulturoznawstwa z innymi dziedzinami nauki i dyscyplinami naukowymi obszaru nauk humanistycznych oraz częściowo obszaru nauk społecznych, pozwala-jącą na integrowanie perspektyw właściwych dla kilku dyscyplin naukowych
H2A_W05
KU2_W10
zna zaawansowane metody analizy i interpretacji tekstów kultury polskiej i obcej w kontekście wybranych tradycji, teorii i szkół badawczych w zakresie kulturoznawstwa oraz pokrewnych dyscyplin humanistycznych i społecznych
H2A_W07
KU2_W13
posiada uporządkowaną wiedzę na temat różnych religii oraz podstaw prowadzenia dialogu międzyreligijnego
H2A_W06
H2A_W07
KU2_U01
potrafi korzystać z różnorodnych baz danych w celu samodzielnego wyszukiwania literatury przedmiotu jako źródła wiedzy w zakresie nauki o kulturze oraz pokrew-nych dyscyplin humanistycznych i społecznych
H2A_U01
KU2_U03
umie dokonać krytycznej oceny jakości źródła informacji oraz przeprowadzić analizę i ocenę pozyskanej informacji
H2A_U01
KU2_U04
samodzielnie selekcjonuje i wykorzystuje zdobyte informacje, potrafi korzystać z nich w odpowiednio dobranym kontekście
H2A_U01
KU2_U11
potrafi rozpoznać, wyselekcjonować oraz dokonać krytycznej oceny różnego rodzaju polskich i obcych tekstów kultury, zachowując oryginalne podejście do podejmowa-nego problemu
H2A_U05
KU2_U13
posiada pogłębioną umiejętność merytorycznego argumentowania, z wykorzysta-niem poglądów własnych oraz innych autorów
H2A_U06
KU2_K01
rozumie potrzebę uczenia się przez całe życie
H2A_K01
KU2_K02
potrafi inspirować i organizować proces uczenia się innych osób
H2A_K01
KU2_K03
potrafi pracować w grupie, przyjmując w niej różne role oraz doskonaląc kompeten-cje i sprawności komunikacyjne
H2A_K02
KU2_K06
ma świadomość znaczenia zachowania dorobku kulturowego ludzkości dla projek-tów rozwoju regionalnego
H2A_K05
KU2_K07
ma świadomość własnej i wspólnej odpowiedzialności za zachowanie dziedzictwa kulturowego Polski i Europy jako znaków tożsamości człowieka we współczesnym zglobalizowanym świecie
H2A_K05
KU2_K08
jest aktywnym, świadomym i krytycznym uczestnikiem bieżącego życia kulturalnego, wszechstronnie korzystającym z różnych form kultury
H2A_K06
Kryteria oceniania
Wykład, warsztaty, praca w grupach, warsztaty w terenie.
Ocenie podlegać będzie przygotowanie do zajęć (możliwe "wejściówki") na podstawie zaleconych wcześniej tekstów z listy lektur.
Pozytywnie oceniana będzie również aktywność na zajęciach.
Wymagana obecność (dopuszczalne 2 nieobecności w semestrze).
Na ocenę końcową wpływ ma:
-obecność,
- aktywność na zajęciach,
- oceny z "wejściówek",
- ocena z kolokwium na koniec zajęć.
Literatura
Lektury:
Antologia poezji żydowskiej, Warszawa 1986 (fragmenty)
B. Bohdziewicz, M. Stopa, Kapliczki warszawskie, 2011
S. Chutnik, Warszawa kobiet, Warszawa 2011
M. Edelman, I była miłość w getcie, Warszawa 2009
B. Engelking, J. Leociak, Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście, Warszawa 2013
Getto warszawskie. Cierpienie, walka, pamięć, oprac. A. K. Kunert, Z. Walkowski, Warszawa 2008.
E. Janicka, Festung Warschau, Warszawa 2011 (fragmenty)
S. Koper, Życie prywatne elit artystycznych Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 2012
M. Kwiatkowski, Wrzesień 1939 roku w Warszawskiej Rozgłośni Polskiego Radia, Warszawa 1984
Jerzy S. Majewski, Warszawa nieodbudowana. Żydowski Muranów i okolice, Warszawa 2012
A. Nadolski, Pani Chłodna (opowieść o warszawskiej ulicy), Warszawa 2008.
P. Opoczyński, Reportaże z warszawskiego getta, Warszawa 2009 (fragmenty)
Ostańce. Kamienice warszawskie i ich mieszkańcy, T.I,Warszawa 2010
Ostańce. Kamienice warszawskie i ich mieszkańcy, T. II, Warszawa 2011
Ostańce. Kamienice warszawskie i ich mieszkańcy,T.III, Warszawa 2012
I. Piotrowski, Chłodna. Wielkość i zapomnienie warszawskiej ulicy w świetle literatury pięknej, wspomnień i fotografii, Warszawa 2008
Wybór źródeł do nauczania o Zagładzie Żydów na okupowanych ziemiach polskich, oprac. pod kier. A. Skibińska, R. Szuchta, Warszawa 2011 (fragmenty)
J. Zieliński, Przedwojenna żydowska Warszawa. Najpiękniejsze fotografie, Warszawa 2012
Złote pszczoły. Żydzi międzywojennej Warszawy. Antologia komiksów, red. M. Powalisz, Warszawa 2011
Żydowska Warszawa dzisiaj, Warszawa 2005
Filmy:
Niedokończony film, reż. Y. Hersonski, 2010 (fragmenty)
Po-lin. Okruchy pamięci, reż. J. Dylewska, 2008 (fragmenty)
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: