Wizerunki w służbie władzy WH-KON-WizwSluz

Przekonanie, że obrazy tworzy się po to, aby dostarczały przyjemności estetycznej, jest stosunkowo świeżej daty. Powstało w dobie renesansu, wraz z koncepcją „dzieła sztuki”, ocenianego pod kątem „piękna”.
Tymczasem wizerunki, będąc jednym z narzędzi ludzkiego przetrwania, zawsze spełniały wiele funkcji pozaestetycznych. W myśleniu magicznym podobizny służyły jako sposób wywierania wpływu na świat. Powszechnie wierzono np., że obraz sprawia to, co przedstawia. Takim przekonaniem można tłumaczyć częstotliwość z jaką wizerunki militarnego triumfu pojawiały się we wszystkich kulturach: przedstawienia zwycięskich wodzów w patetycznych pozach, dokonujących dekapitacji, lub deptania, czy wizerunki jeźdźców tratujących wrogów. Spotykamy je nie tylko w Egipcie i Babilonii, ale także antycznym Rzymie. Ten ostatni był dosłownie zalany widokami scen zwycięstwa. Nośnikami takich wizerunków była architektura (łuki triumfalne, kolumny, tropaiony), rzeźba, malarstwo oraz rytuały. Pochód triumfalny nie tylko celebrował sukces militarny, ale przede wszystkim go wizualizował.
Sceny zwycięstw są popularne również w chrześcijaństwie, z tą różnicą, że triumfującym zwycięzcą jest teraz Chrystus depczący personifikację śmierci czy sił zła; tratującym jeźdźcem zaś św. Jerzy lub św. Jakub.
Obrazy heroicznego zwycięstwa i estetyka triumfu powracają w dobie odrodzenia, by osiągnąć swoje apogeum w epoce baroku.
Fundamentalna zmiana przychodzi w nowoczesności, a dokładnie po rewolucji francuskiej. Widać ją najlepiej na przykładzie pomników. Monumenty wznoszone zwycięzcom ustępują miejsca pomnikom stawianym poległym. Kult zwycięskich wodzów coraz częściej jest zastępowany kultem ofiar. Emblematem tej zmiany są Groby Nieznanego Żołnierza, które pierwotnie czciły bezimiennie poległe ofiary I wojny światowej, i które potem wznoszono w dziesiątkach miast na całym świecie.
Tematem konwersatorium będzie polityczny użytek z wizerunków. Przedstawimy go na przykładzie z jednej strony wizerunków i symboliki zwycięstwa, z drugiej strony na przykładzie pomników ofiar i kultu poległych. Materiał będzie omawiany chronologicznie. Zaczniemy od obrazów zwycięstwa w starożytnym Egipcie oraz Rzymie, następnie omówimy wizerunki triumfalizmu chrześcijańskiego. Na koniec zajmiemy „najbardziej oczywistym sposobem wykorzystania sztuki do celów politycznych” (M. Warnke) jakim są pomniki. Szczególną uwagę skupiny na pomnikach poległych i Grobach Nieznanego Żołnierza.