Prowadzony w cyklach: 2021/22_Z, 2022/23_Z, 2023/24_Z

Punkty ECTS: 3

Język: polski

Organizowany przez: Wydział Nauk Humanistycznych

Gramatyka historyczna języka polskiego WH-FPZ-I-3-GramatHis

student nabywa praktycznych umiejętności rozpoznawania i interpretacji zmian językowych, jakie spowodowały przeobrażenia fonetyczne. Umie wytłumaczyć pochodzenie oboczności fonetycznych we współczesnym słownictwie polskim oraz we fleksji. Charakteryzuje w sposób uporządkowany historię piśmiennictwa polskiego. Zna i rozpoznaje zabytki języka polskiego, umie przeczytać i zanalizować teksty staropolskie, umie określić i uzasadnić pozycję języka polskiego na tle grupy pozostałych języków słowiańskich.

W cyklu 2021/22_Z:

gramatyka historyczna języka polskiego jest pierwszym przedmiotem realizowanym w ramach diachronicznego kształcenia językoznawczego. Jego celem jest zapoznanie studentów z kształtowaniem się i ewolucją podsystemów języka polskiego. W szczególności podsystemu fonetycznego i morfologicznego. Poznanie cech właściwych dawnej polszczyźnie da podstawy do poprawnej interpretacji dawnych tekstów polskich. W toku zajęć zostaną też poruszone wybrane zagadnienia szczegółowe z zakresu historii języka, etymologii, onomastyki i dialektologii.

W cyklu 2022/23_Z:

I. Wprowadzenie do fonetyki. Język polski na tle innych języków słowiańskich. Alfabety. Prasłowiański system samogłoskowy i najważniejsze polskie zmiany. Prawo sylaby otwartej. Jery (Kuraszkiewicz 1970: 63-84) (Stieber 1966:11-43, 61-81). Ćwiczenia na tekstach.

II. Zabytki języka polskiego i pisownia (Kuraszkiewicz 1970: 53-62). Procesy kompensacyjne. Iloczas. (Długosz-Kurczabowa, Dubisz 2001: 99-102). Grafia staropolska. Ćwiczenia na tekstach staropolskich.

III. Przegłos lechicki. Anomalie i oboczności wśród przegłosu (Długosz-Kurczabowa, Dubisz 2001: 81-92). Ćwiczenia na tekstach staropolskich.

IV. Historia i rozwój sonantów w języku prasłowiańskim i polskim (Długosz-Kurczabowa, Dubisz 2001: 105-113). Ćwiczenia na tekstach staropolskich.

V. Geneza i rozwój samogłosek nosowych. Anomalie i oboczności. Akcent (Stieber 1966: 36-49). Ćwiczenia na tekstach staropolskich (Strutyński 2000: 62-67).

VI. Prasłowiański system spółgłoskowy i najważniejsze polskie zmiany. Palatalizacje. Zmiany spółgłoskowe pod wpływem joty. (Długosz-Kurczabowa, Dubisz 2001: 138-148). Ćwiczenia na tekstach staropolskich.

VII. Dyspalatalizacja. Uproszczenia w grupach spółgłoskowych. Dialekty polskie (Kuraszkiewicz 1970: 91-100). Powtórzenie materiału. Ćwiczenia na tekstach staropolskich.

VIII. SPRAWDZIAN.

E-Learning

W cyklu 2023/24_Z:

E-Learning (pełny kurs)

W cyklu 2021/22_Z:

E-Learning (pełny kurs) z podziałem na grupy

W cyklu 2022/23_Z:

E-Learning (pełny kurs) z podziałem na grupy

Grupa przedmiotów ogólnouczenianych

nie dotyczy

Opis nakładu pracy studenta w ECTS

W cyklu 2023/24_Z:

udział w ćwiczeniach 15 przygotowanie do ćwiczeń 25 konsultacje 20 przygotowanie do kolokwium 25 suma 85/30 ~3

W cyklu 2022/23_Z:

udział w ćwiczeniach 30 przygotowanie do ćwiczeń 25 konsultacje 10 przygotowanie do kolokwium 25 suma 90/30 ~3 Aby otrzymać 3 ECTS student z dziedziny wiedzy: student ma podstawową wiedzę o zakresie i znaczeniu filologii polskiej zna podstawową terminologię nauk humanistycznych z zakresu językoznawstwa. Umiejętności: potrafi posługiwać się podstawowymi narzędziami badawczymi z zakresu językoznawstwa, potrafi samodzielnie przeprowadzić analizę zjawisk językowych. Kompetencje społeczne: ma świadomość poziomu swojej wiedzy, rozumie potrzebę uczenia się, rozwoju osobistego i uczestniczenia w kulturze przez całe życie.

Poziom przedmiotu

podstawowy

Symbol/Symbole kierunkowe efektów uczenia się

FP1_W09 FP1_U04 FP1_K02

Typ przedmiotu

obowiązkowy

Wymagania wstępne

Znajomość przedmiotu: Gramatyka opisowa współczesnego języka polskiego, Wstęp do językoznawstwa historycznego.

Koordynatorzy przedmiotu

W cyklu 2023/24_Z:

Anna Dąbrowska-Kamińska
Joanna Zajkowska

W cyklu 2022/23_Z:

Magdalena Bober-Jankowska
Anna Dąbrowska-Kamińska
Magdalena Partyka
Joanna Zajkowska

W cyklu 2021/22_Z:

Anna Dąbrowska-Kamińska
Joanna Zajkowska

Efekty kształcenia

student nazywa procesy towarzyszące kształtowaniu się języka polskiego, rozpoznaje prasłowiański procesy i prawa głosowe, wyjaśnia pochodzenie form typowych tylko dla języków słowiańskich oraz (w tym:) języka polskiego, rozróżnia pochodzenie samogłosek, ich jloczas, zna rozwój systemu wokalicznego, np, przedstawia zagadnienia rozwoju nosówek oraz dotyczące przegłosu. Porządkuje chronologicznie rozwój system konsonantycznego, analizuje procesy palatalizacji i jotacyzacji.
Ponadto analizuje teksty staropolskie, w charakterystyce których łączy wiedzę teoretyczną i praktyczną, porównuje formy archaiczne i współczesne i uzasadnia zmiany w nich zachodzące.
Pracuje samodzielnie nad materiałem, wyciąga wnioski z jego analizy i uzasadnia zmiany zachodzące podczas kształtowania się języka polskiego.
Przy tym student wykazuje, że potrafi posługiwać się podstawowymi narzędziami badawczymi z zakresu językoznawstwa, potrafi samodzielnie przeprowadzić analizę zjawisk językowych, łączy fakty i wyprowadza wnioski na podstawie twierdzeń. Przy tym student dyskutuje np. na temat cech gwarowych, zachowuje otwartość na funkcjonowanie wyjątków i brak czasowego doprecyzowania procesów wspólnych dla prasłowiańszczyzny.
Rozumie konieczność uczenia się, rozwoju osobistego i uczestniczenia w kulturze przez całe życie.

Kryteria oceniania

Aby zdobyć 3 pkt ECTS:

na ocenę bardzo dobrą - student spełnia kryteria na ocenę dobrą oraz rozpoznaje teksty, nazywając je, przeprowadza ich charakterystykę; potrafi wymienić procesy, podać wyjątki od nich, uzasadnić analogie i oboczności;

potrafi nazwać i zinterpretować cechy gwarowe w tekstach, umie odnieść je do współczesności;

umie przeprowadzić charakterystykę tekstów z XV i XIV w, ze szczególnym uwzględnieniem grafii oraz cech gwarowych;

używa sprawnie terminologii z dziedziny językoznawstwa historycznego.

Na ocenę dobrą - student spełnia kryteria na ocenę dostateczną oraz dodatkowo rozpoznaje w tekstach procesy fonetyczne i morfonologiczne, rekonstruuje stan wcześniejszy wyrazu;

przy analizie tekstu wyjaśnia leksykę archaiczną;

analizuje teksty z XIV i XV wieku.

Na ocenę dostateczną - student zna podstawową terminologię z zakresu gramatyki historycznej języka polskiego;

potrafi wymienić procesy i poprzeć je przykładami;

rozpoznaje cechy gwarowe w tekstach staropolskich;

zna zasady grafii staropolskiej:

rozróżnia teksty staranne i mniej staranne;

tłumaczy teksty z XIV i XV wieku.

Praktyki zawodowe

Nie dotyczy

Literatura

W cyklu 2021/22_Z:

1. Długosz-Kurczabowa K., Dubisz St. Gramatyka historyczna języka polskiego, Warszawa 2001, Wyd. UW.

2. Karaś H., Gramatyka języka staro-cerkiewno-słowiańskiego. Materiały do ćwiczeń, Warszawa 1994.

3. Moszyński L. Wstęp do filologii słowiańskiej,wyd. II zmienione, Warszawa 2006, PWN.

4. Stieber Z. Historyczna i współczesna fonologia języka polskiego, Warszawa 1966, PWN.

5. Strutyński J., Elementy gramatyki historycznej języka polskiego, Wydanie 8, Kraków 2000.

6. Walczak B., Zarys dziejów języka polskiego, Wrocław 1999.

5. Teksty staropolskie, analizy i interpretacje pod red. Wandy Decyk-Zięby i Stanisława Dubisza, Warszawa 2003, Wyd. UW.

7. Kuraszkiewicz W.,Podstawowe wiadomości z gramatyki historycznej języka polskiego, Warszawa 1970.