Gramatyka opisowa języka polskiego WH-FP-W-GOJP1
Treści merytoryczne:
1. Morfologia na tle innych działów językoznawstwa. Opozycje morfologiczne. Typy morfemów. Słowotwórstwo – fleksja. Pojęcie pochodności synchronicznej (motywacji, fundacji). Wyraz fundujący (podstawa słowotwórcza) − wyraz fundowany (derywat). Wielomotywacyjność i motywacje równorzędne. 2. Struktura formalna derywatu (budowa dwuczłonowa: temat(y) + formant). Derywaty proste i złożone, uniwerbalizacje. Alternacje w tematach, jakościowe i ilościowe. Typy formantów: afiksalne, paradygmatyczne, alternacyjne, prozodyczne + mieszane. 3. Struktura znaczeniowa derywatu. Parafrazy słowotwórcze. Znaczenie strukturalne i realne. Derywaty właściwe (regularne, nieregularne) − derywaty asocjacyjne. Derywaty tautologiczne, transpozycyjne, mutacyjne, modyfikacyjne. Kategoria słowotwórcza i typ sł. Zasady analizy słowotwórczej. 4. Opis słowotwórczy rzeczowników: nazwy czynności (nomina actionis), cech abstrakcyjnych (nomina essendi), wykonawców czynności (nomina agentis), nosicieli cech (nomina attributiva), narzędzi, materiałów, miejsc, obiektów czynności, nazwy temporalne, sposobowe, ilościowe, kolektywne i syngulatywne, nazwy mieszkańców, nazwy zdrobniałe (deminutiva), zgrubiałe (augmentativa), ekspresywne (expressiva), nazwy istot młodych, nazwy żeńskie. Złożenia i quasi-złożenia. 5. Opis słowotwórczy przymiotników: derywaty modyfikacyjne odprzymiotnikowe (intensyfikacja, osłabienie cechy, expressiva, antonimy); derywaty odrzeczownikowe (relacyjne i nierelacyjne) − użycie posesywne, obiektowe, instrumentowe, wskazujące na relację części do całości i całości do części, materiałowe, miejscowe, temporalne, genetyczne, zakresowe, limitujące, przeznaczeniowe, porównawcze, charakterystyczne konkretne i charakterystyczne abstrakcyjne; derywaty odczasownikowe − niepredyspozycyjne i predyspozycyjne (potencjalne, habitualne, oceniające, kwantytatywne). Opis derywatów przysłówkowych. 6. Opis słowotwórczy czasowników. Derywaty odimienne (stanowe, zdarzeniowe, procesualne, kauzatywne), odczasownikowe (aspektowe, determinatywne, inchoatywne, momentalne, dystrybutywne, kompletywne, perduratywne, akumulatywne, intensywne, ewolutywne, transformatywne, anulatywne, iteratywne i inne). 7. Słowo − forma wyrazowa − leksem. Identyfikowanie leksemów. 8. Fleksja funkcjonalna. Kategorie gramatyczne werbalne i imienne. Kategorie selektywne i modulujące − słownikowe i fleksyjne. Problemy sporne: interpretacja przysłówków, liczebników, imiesłowów i zaimków. Problem stopnia przymiotników, rodzaju rzeczowników, strony i aspektu czasowników. Czasowniki tzw. defektywne. 9. Podział leksemów na części mowy: tradycyjny, według kryterium semantycznego, fleksyjnego, składniowego oraz fleksyjno-składniowego (Z. Saloniego). 10. Budowa słowoform: temat fleksyjny + wykładnik funkcji gramatycznych. Fleksja paradygmatyczna imienna. Konstrukcje syntetyczne, fuzyjne. Alternacje w temacie (alomorfy). Tematy skrócone, supletywne. Grupy deklinacyjne w ujęciu J. Tokarskiego. Motywacja końcówek rzeczownikowych. 11. Fleksja paradygmatyczna werbalna. Konstrukcje syntetyczne, analityczne i aglutynacyjne. Przyrostki tematyczne. Grupy koniugacyjne w ujęciu J. Tokarskiego.
Metody oceny:Warunkiem zaliczenia jest regularne uczęszczanie na wykład; dopuszczalne są dwie nieusprawiedliwione nieobecności. Obowiązkowy do egzaminu z GOJP.
Poziom przedmiotu
Symbol/Symbole kierunkowe efektów uczenia się
Efekty kształcenia
Student zna podstawową terminologię nauk humanistycznych z zakresu językoznawstwa;
ma uporządkowaną wiedzę na temat języka jako systemu znaków, ma świadomość złożoności języka, zna normy językowe i ich rolę w kształtowaniu stylu oralnej i pisemnej komunikacji społecznej;
potrafi posługiwać się podstawowymi narzędziami badawczymi z zakresu językoznawstwa, potrafi samodzielnie przeprowadzić analizę zjawisk językowych;
ma świadomość poziomu swojej wiedzy, rozumie potrzebę uczenia się, rozwoju osobistego i uczestniczenia w kulturze przez całe życie.
Uzasadnienie ECTS:
udział w wykładach 30 g = 1 ECTS
samodzielna lektura i ćwiczenia 20 g = 1 ECTS
przygotowanie do egzaminu i konsultacje 20 g = 1 ECTS
suma: 70 g = 3 ECTS
Kryteria oceniania
Przedmiot kończy się egzaminem pisemnym po semestrze letnim. Aby przystąpić do egzaminu, należy zaliczyć ćwiczenia z gramatyki opisowej języka polskiego cz. I (fonetyka z fonologią oraz morfologia).
Student zna podstawową terminologię nauk humanistycznych z zakresu językoznawstwa; na ocenę bardzo dobrą - w stopniu bardzo dobrym (opanował >90% materiału); na dobrą z plusem - w stopniu więcej niż dobrym (>80%), na dobrą - w stopniu dobrym (>70%), na dostateczną z plusem - w stopniu więcej niż dostatecznym (>60%), na dostateczną - w stopniu dostatecznym (>50%).
Student ma uporządkowaną wiedzę na temat języka jako systemu znaków, świadomość złożoności języka, zna normy językowe i ich rolę w kształtowaniu stylu oralnej i pisemnej komunikacji społecznej; na ocenę bardzo dobrą - w stopniu bardzo dobrym (>90%); na dobrą z plusem - w stopniu więcej niż dobrym (>80%), na dobrą - w stopniu dobrym (>70%), na dostateczną z plusem - w stopniu więcej niż dostatecznym (>60%), na dostateczną - w stopniu dostatecznym (>50%).
Student potrafi posługiwać się podstawowymi narzędziami badawczymi z zakresu językoznawstwa, potrafi samodzielnie przeprowadzić analizę zjawisk językowych; na ocenę bardzo dobrą - w stopniu bardzo dobrym (>90%); na dobrą z plusem - w stopniu więcej niż dobrym (>80%), na dobrą - w stopniu dobrym (>70%), na dostateczną z plusem - w stopniu więcej niż dostatecznym (>60%), na dostateczną - w stopniu dostatecznym (>50%).
Literatura
1. M. Bańko, Wykłady z polskiej fleksji, Warszawa 2002.
2. A. Bogusławski, O zasadach rejestracji jednostek języka, „Poradnik Językowy” 1976 z. 8.
3. Gramatyka współczesnego języka polskiego, pod red. R. Grzegorczykowej, R. Laskowskiego i H. Wróbla, t. 1-2, Warszawa 1998.
4. M. Grochowski, Wyrażenia funkcyjne. Studium leksykograficzne, Kraków 1997.
5. R. Grzegorczykowa, Zarys słowotwórstwa polskiego. Słowotwórstwo opisowe, Warszawa 1971 (i nast.).
6. A. Heinz, Fleksja a derywacja, „Język Polski” 1961 z. 5.
7. B. Klebanowska, Kategorie gramatyczne w GWJP, w: Studia gramatyczne VIII, Wrocław.
8. W. Mańczak, Ile jest rodzajów w języku polskim?, „Język Polski” 1956 z. 2.
9. A. Nagórko, Zarys gramatyki polskiej, wyd. 2. rozszerzone, Warszawa 1998.
10. Z. Saloni, Kategoria rodzaju we współczesnym języku polskim, w: Kategorie gramatyczne grup imiennych w języku polskim, Wrocław 1976.
11. Z. Saloni, M. Świdziński, Klasyfikacja gramatyczna leksemów polskich, w: Składnia współczesnego języka polskiego, Warszawa 1999 (i nast.).
12. J. Tokarski, Fleksja polska. Warszawa 2001.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: