Prowadzony w cyklach: 2021/22_Z, 2022/23_Z, 2023/24_Z, 2024/25_Z, 2025/26_Z

Kod Erasmus: 14.4

Kod ISCED: 0313

Punkty ECTS: 4

Język: polski

Organizowany przez: Instytut Psychologii

Związany z programami studiów:

Psychologia - studia jednolite magisterskie stacjonarne

Psychologia wychowawcza WF-PS-N-PWY

https://teams.microsoft.com/l/team/19%3Ab5edb4ef119947d38f6473cbbe876633%40thread.tacv2/conversations?groupId=56e07bfb-f79d-429b-bba1-2fc8e6832fe7&tenantId=12578430-c51b-4816-8163-c7281035b9b3 (w cyklu 2025/26_Z)

Treści programowe wykładu:
1. Wprowadzenie w tematykę psychologii wychowawczej.
2. Konteksty rozwoju.
3. Kategorie oddziaływań wychowawczych.
4. Rola, wyznaczniki skuteczności oraz konsekwencje karania i nagradzania.
5. Rodzina jako podstawowe środowisko wychowawcze – mechanizmy wpływu na dziecko.
6. Postawy i style rodzicielskie.
7. Typy i geneza trudności wychowawczych. Konsekwencje postaw i stylów rodzicielskich.
8. Rola nastawień w wychowaniu - etnoteorie, etos rodzinny, samospełniające się proroctwo.
9. Temperament i osobowość w psychologii wychowania
10. Indywidualny system wartości a proces wychowania
11. Styl przywiązania i zaburzenia więzi - zaburzona relacja z rodzicem a proces wychowania.
12. Przegląd metod oddziaływań wychowawczych (self-reg, pozytywna dyscyplina, attachment parenthood, NVC)

Treści programowe ćwiczeń:
1. Wprowadzenie w tematykę ćwiczeń.
2. Nieprawidłowe oddziaływania wychowawcze jako przyczyna problemów w rozwoju i funkcjonowaniu dziecka i sposoby ich zapobiegania.
3. Empatyczne aktywne słuchanie w sytuacji wychowawczej
4. Zasady prawidłowej komunikacji i ich zastosowanie w podanych przykładach
5. Zasady NVC i ich zastosowanie w podanych przykładach
6. Samoregulacja emocji własnych oraz dziecka w sytuacjach problemowych
7. Wspieranie wyodrębniającej się autonomii dziecka
8. Wspieranie dziecka w zależności od specyfiki jego temperamentu
9. Wychowanie a osobowość – wskazówki wychowawcze
10. Pozytywna dyscyplina i jej zastosowanie w podanych przykładach
11. Wychowanie przez zabawę
12. Wychowanie a kary i nagrody
13. Podstawy konstruowania i prowadzenia programów profilaktycznych i psychokorekcyjnych dla dzieci i młodzieży – zajęcia warsztatowe.

W cyklu 2021/22_Z:

Treści programowe wykładu:
1. Wprowadzenie w tematykę psychologii wychowawczej.
2. Podstawowe środowiska wychowawcze – rodzina, szkoła, grupa rówieśnicza.
3. Kategorie oddziaływań wychowawczych.
4. Rola, wyznaczniki skuteczności oraz konsekwencje karania i nagradzania.
5. Mechanizm naśladowania i modelowania zachowań oraz internalizacji wartości i norm.
6. Rodzina jako podstawowe środowisko wychowawcze – mechanizmy wpływu na dziecko.
7. Postawy i style rodzicielskie.
8. Kryzys w rodzinie a wychowanie dziecka.
9. Konsekwencje niewłaściwych oddziaływań rodzinnych dla rozwoju i funkcjonowania dziecka.
10. Praca psychologów wychowawczych z rodziną.
11. Typologie i uwarunkowania zachowań nauczycielskich.
12. Typologie i uwarunkowania błędów wychowawczych.
13. Uwarunkowania funkcjonowania szkolnego uczniów.
14. Praca psychologów wychowawczych w szkole.
15. Typy i geneza trudności wychowawczych. Praca psychologów wychowawczych z dziećmi i młodzieżą z destrukcyjnymi zaburzeniami zachowania.

Treści programowe ćwiczeń:
1. Wprowadzenie w tematykę ćwiczeń.
2. Sposoby diagnozowania środowiska wychowawczego.
3. Metody badań nad rolą rodziny w rozwoju dziecka.
4. Specyfika diagnozy małych dzieci.
5. Test "Rysunek Rodziny" A. Frydrychowicz jako przykład rysunkowej techniki projekcyjnej używanej w diagnozie stosunków rodzinnych w percepcji dziecka – wprowadzenie teoretyczne.
6. Test "Rysunek Rodziny" A. Frydrychowicz jako przykład rysunkowej techniki projekcyjnej używanej w diagnozie stosunków rodzinnych – analiza przykładów.
7. Teoria akceptacji-odrzucenia R. Rohnera, sposoby pomiaru akceptacji-odrzucenia rodzicielskiego.
8. Kwestionariuszowe techniki badania postaw rodzicielskich w percepcji dzieci na przykładzie Kwestionariusza KPR-Roc M. Plopy.
9. Kwestionariuszowe techniki badania postaw rodzicielskich we własnej percepcji matek i ojców na przykładzie Kwestionariusza SPR M. Plopy.
10. Kwestionariuszowe techniki badania środowiska rodzinnego na przykładzie Skal Oceny Rodziny według Olsona (SOR).
11. Badanie kompetencji rodzicielskich przy użyciu testu TKR A. Matczak i A. Jaworowskiej.
12. Nieprawidłowe oddziaływania wychowawcze jako przyczyna problemów w rozwoju i funkcjonowaniu dziecka i sposoby ich zapobiegania.
13. Diagnoza funkcjonowania szkolnego dzieci i młodzieży.
14. Podstawy konstruowania i prowadzenia programów profilaktycznych i psychokorekcyjnych dla dzieci i młodzieży – zajęcia warsztatowe.
15. Kolokwium zaliczeniowe i podsumowanie zajęć.

W cyklu 2022/23_Z:

Na wykładzie zostaną poruszone następujące tematy:

1. Wprowadzenie w tematykę wykładu.
2. Konteksty rozwoju.
3. Wychowanie w rodzinie.
4. Środowisko rodzinne a funkcjonowanie emocjonalno-społeczne dziecka.
5. Wybrane typologie postaw rodzicielskich i stylów wychowawczych.
6. Konsekwencje postaw i stylów rodzicielskich.
7. Rola nastawień w wychowaniu - etnoteorie, etos rodzinny, samospełniające się proroctwo.
8. Metody oddziaływań wychowawczych - metoda self-reg.
9. Metody oddziaływań wychowawczych - pozytywna dyscyplina.
10. Metody oddziaływań wychowawczych - rodzicielstwo bliskości (attachment parenthood).
11. Metody oddziaływań wychowawczych - NVC (porozumienie bez przemocy).
12. Podsumowanie problematyki.

W cyklu 2023/24_Z:

Na wykładzie zostaną poruszone następujące tematy:

W cyklu 2025/26_Z:

Dyscyplina naukowa, do której odnoszą się efekty uczenia się

psychologia

E-Learning

E-Learning (pełny kurs) z podziałem na grupy

Grupa przedmiotów ogólnouczenianych

nie dotyczy

Opis nakładu pracy studenta w ECTS

ECTS: 5 udział w wykładzie - 30 udział w ćwiczeniach - 30 lektura tekstów - 14 przygotowanie do egzaminu - 25 przygotowanie pracy zaliczeniowej i kolokwium z ćwiczeń- 25 konsultacje - 1 RAZEM 150 [125:25=5]

Symbol/Symbole kierunkowe efektów uczenia się

PS_W04 PS_W09 PS_U04

Typ przedmiotu

obowiązkowy

Koordynatorzy przedmiotu

W cyklu 2023/24_Z:

Anna Czyżkowska
Agnieszka Szymańska

W cyklu 2021/22_Z:

Katarzyna Knopp

W cyklu 2022/23_Z:

Anna Czyżkowska
Agnieszka Szymańska

W cyklu 2024/25_Z:

Anna Czyżkowska
Agnieszka Szymańska

W cyklu 2019/20_L:

Katarzyna Knopp

W cyklu 2025/26_Z:

Anna Czyżkowska

Efekty kształcenia

Wiedza:
1) definiuje podstawowe pojęcia z zakresu psychologii wychowania
2) wyjaśnia mechanizmy wpływu wychowawczego, odwołując się do podstawowych koncepcji psychologicznych
3) wskazuje aspekty środowiska rodzinnego ważne dla rozwoju dziecka
4) opisuje typologie postaw i stylów wychowawczych
5) wskazuje rodzaje i przyczyny trudności wychowawczych

Umiejętności:
1) wykorzystuje wiedzę o mechanizmach wpływu wychowawczego do wyjaśniania konkretnych zachowań dzieci i młodzieży
2) planuje oddziaływania wychowawcze
3) ma podstawowe umiejętności w zakresie niesienia pomocy psychologicznej

Kompetencje (postawy):
1) ma świadomość możliwości i potrzeby ingerencji wychowawczej
2) szanuje podmiotowość dzieci i wychowawców
3) pojmuje ideę harmonii między rozwojem jednostki i jej socjalizacją jako dwoma głównymi celami wychowania

ECTS: 5
udział w wykładzie - 30
udział w ćwiczeniach - 30
lektura tekstów - 14
przygotowanie do egzaminu - 25
przygotowanie pracy zaliczeniowej i kolokwium z ćwiczeń- 25
konsultacje - 1
RAZEM 150 [125:25=5]

Kryteria oceniania

WARUNKI ZALICZENIA PRZEDMIOTU

Warunki zaliczenia wykładu: pomyślne zdanie egzaminu – obowiązuje materiał przedstawiony na wykładzie, uzupełniony danymi z lektur obowiązkowych i literatury dodatkowej.

Warunki zaliczenia ćwiczeń: Obecność na zajęciach (możliwe dwie nieobecności), przygotowanie i aktywne uczestnictwo w nich, terminowe oddanie pracy pisemnej i jej pozytywna ocena.

Na ocenę końcową z ćwiczeń składa się:
- aktywność podczas zajęć i przygotowanie do nich (aktywny udział w dyskusjach, burzach mózgu, zadaniach, projektach badawczych, itp.) – 1/2 oceny końcowej
- warunkiem pozytywnej oceny z zajęć jest też zaliczenie pracy pisemnej

METODY OCENIANIA

Wykład: weryfikacja efektów w zakresie wiedzy, umiejętności i kompetencji poprzez egzamin pisemny

Ćwiczenia:
- ocenianie ciągłe zadań wyznaczanych w trakcie zajęć w podgrupach
- ocena pracy pisemnej

KRYTERIA OCENIANIA - WYKŁAD:
Wiedza:
- na ocenę 5 (bdb): w wysokim stopniu opanował wiedzę zdefiniowaną w programie w punkcie "efekty kształcenia" i bardzo dobrze ją rozumie, bardzo dobrze zna i rozumie badania empiryczne argumentujące poznane prawidłowości.
- na ocenę 4 (db): dobrze opanował wiedzę zdefiniowaną w programie w punkcie "efekty kształcenia" i dobrze ją rozumie, zna niektóre badania empiryczne argumentujące poznane prawidłowości.
- na ocenę 3 (dst): w wystarczającym stopniu (w ponad 50%) opanował wiedzę zdefiniowaną w programie w punkcie "efekty kształcenia" i rozumie ją fragmentarycznie, potrafi przytoczyć niektóre badania empiryczne argumentujące poznane prawidłowości.
- na ocenę 2 (ndst): nie opanował w wystarczającym stopniu wiedzy zdefiniowanej w programie w punkcie "efekty kształcenia".

Umiejętności:
- na ocenę 5 (bdb): bardzo dobrze radzi sobie z dokonywaniem analizy porównawczej różnych koncepcji wychowawczych, typologii i stylów oddziaływania, interpretacją wyników konkretnych badań z zakresu psychologii wychowawczej, planowaniem sposobów oddziaływań wychowawczych wykorzystujących poznane prawidłowości.
- na ocenę 4 (db): potrafi dokonać analizy porównawczej różnych koncepcji wychowawczych, typologii i stylów oddziaływania, zinterpretować wyniki konkretnych badań z zakresu psychologii wychowawczej, zaplanować sposób oddziaływania wychowawczego wykorzystujący poznane prawidłowości.
- na ocenę 3 (dst): wykonując zadania wymagające analizy porównawczej, w znacznym stopniu poprzestaje jedynie na opisie, formułuje powierzchowne interpretacje.
na ocenę 2 (ndst): nie potrafi dokonywać porównań, nie radzi sobie z interpretacją, nie potrafi wykorzystywać poznanej wiedzy do planowania oddziaływań.
Kompetencje (postawy):
Oceniana jest dojrzałość refleksji w kwestii równowagi między potrzebą ingerencji wychowawczej a szacunkiem dla podmiotowości człowieka

KRYTERIA OCENIANIA - ĆWICZENIA:
Wiedza:
na ocenę 5 (bdb): student bardzo dobrze opanował wiedzę na temat problemów wychowawczych; student bardzo dobrze opanował wiedzę na temat metod oddziaływań wychowawczych
na ocenę 4 (db): student dobrze opanował wiedzę na temat problemów wychowawczych; student dobrze opanował wiedzę na temat metod oddziaływań wychowawczych
na ocenę 3 (dst): student w wystarczającym stopniu opanował wiedzę na temat problemów wychowawczych; student wystarczająco dobrze opanował wiedzę na temat metod oddziaływań wychowawczych
na ocenę 2 (ndst.) – student nie ma wystarczającej wiedzy na temat technik diagnostycznych używanych przy badaniu środowiska wychowawczego i/lub nie zna ich teoretycznych podstaw

Umiejętności:
na ocenę 5 (bdb): student potrafi wyciągnąć wnioski na temat zależności pomiędzy rozwojem i funkcjonowaniem wychowanka a właściwościami jego środowiska oraz wskazać rodzaje i przyczyny potencjalnych trudności; potrafi określić i zaplanować różne sposoby pomocy psychologicznej dla wychowanka i jego środowiska wychowawczego
na ocenę 4 (db): student w umiarkowanie trafnym stopniu diagnozuje przyczyny trudności i specyfikę środowiska wychowawczego, rozumie zależności pomiędzy rozwojem i funkcjonowaniem wychowanka a właściwościami jego środowiska potrafi wskazać niektóre rodzaje i przyczyny potencjalnych trudności w funkcjonowaniu środowiska wychowawczego; potrafi określić i zaplanować przynajmniej jeden sposób pomocy psychologicznej dla wychowanka i jego najbliższego otoczenia
na ocenę 3 (dst): student powierzchownie ocenia przyczyny trudności i specyfikę środowiska wychowawczego, rozumie podstawowe zależności pomiędzy rozwojem i funkcjonowaniem wychowanka a właściwościami jego środowiska potrafi wskazać obszary problemowe w funkcjonowaniu środowiska wychowawczego lecz nie określa ich przyczyn i nie proponuje prawidłowych sposobów pomocy psychologicznej
na ocenę 2 (ndst.) – student nie potrafi żadnego z powyższych

Kompetencje:
oceniana będzie wrażliwość studenta na kwestie etyczne związane z działalnością praktyczną (diagnoza, pomoc psychologiczna) psychologa wychowawczego oraz jego dbałość o zachowywanie standardów postępowania w kontakcie ze środowiskiem wychowawczym, a także jego motywacja do samodzielnego poszerzania wiedzy z zakresu psychologii wychowawczej i prowadzenia badań w tej dziedzinie.

Praktyki zawodowe

nie dotyczy

Literatura

LITERATURA DO WYKŁADU:
Literatura obowiązkowa
Liberska, H., Trempała, J. (2020). Psychologia wychowania Wybrane problemy. PWN.
Brzezińska, A. (2000). Psychologia wychowania. W: J. Strelau (red.), Psychologia (t. 3, s. 227-257). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Faber A., Mazlish E. (2003) Jam mówić, żeby dzieci nas słuchały, jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły. Media Rodzina.
Czyżkowska, A. (2024). Poradnik dla rodziców. Implikacje modelu Objawy-Kompetencje-Cechy.

Literatura dodatkowa
Czyżkowska, A., Małek, K. (2024). Psycholog w edukacji. Stan aktualny i kierunki zmian. W: J. Cieciuch (red.) Deinstytucjonalizacja usług społecznych dla osób z problemami psychicznymi (s. 52-64). Dom Wydawniczy Elipsa
Plopa, M. (2007). Więzi w małżeństwie i rodzinie. Metody badań. Kraków: Oficyna Wydawnicza "Impuls".
Matczak, A. (2003). Zarys psychologii rozwoju. Podręcznik dla nauczycieli. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie "Żak"
Nelsen, J. (2015). Pozytywna dyscyplina. Warszawa: CoJaNaTo.
Juul, J. (2011). Twoje kompetentne dziecko. Wyd. MiND
Juul, J. (2014) Nastolatki. Kidy kończy się wychowanie. Wyd. Mind
Rosenberg, M.B. (2012). Wychowanie w duchu empatii. Rodzicielstwo według Porozumienia bez Przemocy. Wydawnictwo Mind.
Shanker, S. (2016). Self-Reg: jak pomóc dziecku (i sobie) nie dać się stresowi i żyć pełnią możliwości. Wyd. Mamania.

LITERATURA DO ĆWICZEŃ
Liberska, H., Trempała, J. (2020). Psychologia wychowania Wybrane problemy. PWN. Częś III: Psychologia wychowania w praktyce: wybrane problemy.
Faber A., Mazlish E. (2003) Jam mówić, żeby dzieci nas słuchały, jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły. Media Rodzina.
Nelsen, J. (2015). Pozytywna dyscyplina. Warszawa: CoJaNaTo.
Juul, J. (2011). Twoje kompetentne dziecko. Wyd. MiND
Juul, J. (2014) Nastolatki. Kidy kończy się wychowanie. Wyd. Mind
Rosenberg, M.B. (2012). Wychowanie w duchu empatii. Rodzicielstwo według Porozumienia bez Przemocy. Wydawnictwo Mind.
Shanker, S. (2016). Self-Reg: jak pomóc dziecku (i sobie) nie dać się stresowi i żyć pełnią możliwości. Wyd. Mamania.

W cyklu 2021/22_Z:

LITERATURA DO WYKŁADU
Literatura obowiązkowa
Brzezińska, A. (2000). Psychologia wychowania. W: J. Strelau (red.), Psychologia (t. 3, s. 227-257). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Gurycka, A. (1980). Struktura i dynamika procesu wychowawczego (R. 1, str. 62-80). Warszawa: PWN.
Liberska, H., Trempała, J. (red.) (2020). Psychologia wychowania: wybrane problemy (rozdz. 1-11). Warszawa: PWN.

Literatura dodatkowa
Babiuch, M. (1990). Oczekiwania nauczycieli a osiągnięcia szkolne uczniów. Kwartalnik Pedagogiczny, 2, 97-100.
Grochowska, A. (1993). Wybrane metody badania postaw rodzicielskich. W: S. Siek (red.), Wybrane metody badania osobowości. Warszawa: Wydawnictwa ATK.
Gurycka, A. (1990). Błąd w wychowaniu. Warszawa: WSiP.
Plopa, M. (2007). Więzi w małżeństwie i rodzinie. Metody badań. Kraków: Oficyna Wydawnicza "Impuls".
Przetacznik-Gierowska, M., Włodarski, Z. (1998). Psychologia wychowawcza (R. 1-6, 8-12, 20-23, 26, 29, 30, 35). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Turska, D., Bernacka, R. E. (2008). Lekcje matematyki - czy mają płeć? Psychologia, Edukacja i Społeczeństwo, 5 (1-2), 77-88.
Włodarski, Z., Matczak, A. (1998). Wprowadzenie do psychologii (R. 1, 3, 12, 14). Warszawa: WSiP.

LITERATURA DO ĆWICZEŃ
Anastasi, A., Urbina, S. (1999). Testy psychologiczne (rozdz. 4 i 5). Warszawa: PTP.
Dembo M., H. (1997). Stosowana psychologia wychowawcza. Warszawa: WSiP.
Frydrychowicz, A. (1996). Rysunek rodziny. Projekcyjna metoda badania stosunków rodzinnych. Warszawa: CMPP-P.
Grochowska, A. (1993). Wybrane metody badania postaw rodzicielskich. W: S. Siek (red.), Wybrane metody badania osobowości. Warszawa: Wydawnictwa ATK.
Jaworowska, A., Matczak, A. (1998). Test Niedokończonych Zdań Rottera (RISB). Podręcznik. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.
Lewandowska-Walter, A., Błażek, M. Test Relacji Rodzinnych TRR. Gdańsk: Pracownia Testów Psychologicznych i Pedagogicznych.
Margasiński, A. (2009). Skale Oceny Rodziny SOR. Polska adaptacja FACES IV – Flexibility and Cohesion Evaluation Scales Davida H. Olsona. Podręcznik. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.
Plopa, M. (2008). Kwestionariusz Postaw Rodziców (KPR-Roc). Podręcznik. Warszawa: Vizja Press&IT.
Plopa, M. (2008). Skala Postaw Rodzicielskich (SPR). Podręcznik. Warszawa: Vizja Press&IT.
Plopa, M. (2008). Więzi w małżeństwie i rodzinie. Metody badań. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Przetacznik-Gierowska, M., Włodarski, Z. (2002). Psychologia wychowawcza. T.2. (rozdziały 26, 29, 30). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Rohner, R. P., Khaleque, A. (2010). Testing central postulates of parental acceptance - rejection theory (PARTheory): A meta-analysis of cross-cultural studies. Journal of Family Theory and Review, 3, 73-87.
Stemplewska-Żakowicz, K. (red.), (1998). Nowe spojrzenie na Test Zdań Niedokończonych J. Rottera. Interpretacja jakościowa. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.
Strelau, J. (2007). Psychologia. T. 1. (rozdz. 12). Gdańsk: GWP.

W cyklu 2022/23_Z:

Liberska, H., Trempała, J. (2020). Psychologia wychowania Wybrane problemy. PWN.
Brzezińska, A. (2000). Psychologia wychowania. W: J. Strelau (red.), Psychologia (t. 3, s. 227-257). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Juul, J. (2011). Twoje kompetentne dziecko. Wyd. MiND
Matczak, A. (2003). Zarys psychologii rozwoju. Podręcznik dla nauczycieli. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie "Żak" 4) Nelsen, J. (2015). Pozytywna dyscyplina. Warszawa: CoJaNaTo.
Przetacznik-Gierowska, M., Włodarski, Z. (2002). Psychologia wychowawcza. T. 1, T. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe
PWN.
Rosenberg, M.B. (2012). Wychowanie w duchu empatii. Rodzicielstwo według Porozumienia bez Przemocy. Wydawnictwo Mind.
Schaffer, H. R. (2008). Psychologia dziecka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Shanker, S. (2016). Self-Reg: jak pomóc dziecku (i sobie) nie dać się stresowi i żyć pełnią możliwości. Wyd. Mamania.

W cyklu 2023/24_Z:

Uwagi

W cyklu 2021/22_Z:

brak

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Psychologia - studia jednolite magisterskie stacjonarne

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu WF-PS-N-PWY w USOSweb