Psychologia ogólna: różnice indywidualne 1 WF-PS-N-PRI1
Zakres tematów (wykłady):
1. Wprowadzenie w problematykę różnic indywidualnych: możliwości i preferencje jako przedmiot badań. Przedmiot badań psychologii różnic indywidualnych. Różnice interindywidualne oraz różnice intraindywidualne.
2. Podstawowe kategorie opisu w psychologii różnic indywidualnych (cecha, czynnik, wymiar, typ, cecha).
3. Natura i struktura inteligencji w klasycznych koncepcjach psychometrycznych. Teoretyczne i praktyczne implikacje sporu o istnienie czynnika "g". Rozwój inteligencji w świetle różnych koncepcji psychometrycznych. Czynnikowe koncepcje inteligencji: teorie hierarchiczne (C. Spearman, P.E. Vernon, R.B. Cattell) i teorie oparte na czynnikach równorzędnych (T. Kelley, L.L. Thurstone, J. Guilford).
4. Psychometryczna diagnoza inteligencji: podejście psychometryczne i poznawcze. Inteligencja jako: zdolność adaptacyjna, właściwość psychiczna, zespół procesów umysłowych, zjawisko, które mierzą testy inteligencji. Testy jako narzędzia oparte na statystycznym układzie odniesienia, pojęcie standaryzacji, sposoby ujmowania wyników testowych, typy norm, efekt Flynna, problem sprawiedliwości kulturowej (kulturowa „czystość” czy kulturowa adekwatność testów).
5. Współczesne koncepcje struktury intelektu: Wielowymiarowa koncepcja inteligencji H. Gardnera oraz Triarchiczna teoria R. J. Sternberga (znaczenie kontekstu kulturowego inteligencji, komponenty inteligencji, inteligencja a automatyzacja przetwarzania informacji, inteligencja a strategie przetwarzania informacji).
6. Rola inteligencji w codziennym funkcjonowaniu człowieka (osiągnięcia edukacyjne i zawodowe, powodzenie życiowe, społeczne uwarunkowanie inteligencji). Pogląd o istnieniu czynnika "g" a problemy diagnozy intelektu i znaczenie edukacji w rozwoju inteligencji.
7. Pojęcie zdolności ogólnych i specjalnych. Wybrane modele zdolności: modele strukturalno-interakcyjne (J. S. Renzulli, F. Mönks, A. Tannenbaum) oraz modele rozwojowe (D. Feldman, J. Piaget).
8. Geneza różnic indywidualnych w zakresie inteligencji i zdolności: pojęcie wskaźnika odziedziczalności, badania bliźniąt i badania adopcyjne, wpływ czynników środowiskowych.
9. Inne aspekty inteligencji: inteligencji emocjonalna i inteligencja społeczna, inteligencja kreatywna.
10. Style poznawcze i style myślenia jako przedmiot badań psychologii różnic indywidualnych. Wybrane przykłady zmiennych służących do opisu stylów poznawczych i stylów myślenia. Znaczenie i uwarunkowania stylów poznawczych i stylów myślenia oraz, możliwości zastosowania wiedzy dotyczącej stylów poznawczych w poradnictwie psychologicznym.
11. Wybitne zdolności, teorie, uwarunkowania genetyczne vs środowiskowe i ich związek z inteligencją i osobowością. Podstawowe aspekty funkcjonowania psychologicznego osób wybitnie zdolnych. Wybrane zagadnienia psychologicznego wspomagania osób wybitnie zdolnych.
12. Trudności w edukacji uczniów i studentów. Aspekt zdolnościowy, emocjonalny, motywacyjny i emocjonalny. Mądrość jako przedmiot zainteresowania psychologii – sposoby diagnozy.
13. Kompetencje interpersonalne w kształtowaniu różnic indywidualnych.
Zakres tematów (ćwiczenia)
1.Wprowadzenie w problematykę zajęć, informacje o warunkach zaliczenia, sprawy organizacyjne.
2.Podstawowe metody psychologii różnic indywidualnych: a) w badaniach naukowych (analiza czynnikowa, korelacje, porównania międzygrupowe) b) w badaniach diagnostycznych (testy, kwestionariusze i skale ocen).
3.Etyczne i prawne aspekty stosowania testów i diagnozy psychologicznej.
4.Pomiar inteligencji płynnej – Skala Matryc Ravena – wersja Standard.
5.Pomiar inteligencji płynnej – inne wersje testu Ravena.
6.Pomiar inteligencji płynnej – problem tzw. czystości kulturowej.
7.Pomiar inteligencji płynnej – testy Cattella.
8.Pomiar inteligencji skrystalizowanej – prezentacja baterii APIS.
9.Pomiar inteligencji skrystalizowanej – analiza interindywidualna APIS.
10.Pomiar inteligencji skrystalizowanej – analiza intraindywidualna APIS.
11.Pomiar inteligencji skrystalizowanej – test Omnibus.
12.Relacje pomiędzy inteligencją płynną i skrystalizowaną.
13.Prezentacja Testu Rozumienia Słów.
14. Pomiar inteligencji (test sprawdzający wiedzę, umiejętności i kompetencje).
15. Omówienie wyników testu końcowego i zaliczenia.
E-Learning
Poziom przedmiotu
Symbol/Symbole kierunkowe efektów uczenia się
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Wiedza:
1) Identyfikuje podstawowe koncepcje struktury intelektu (PS_W07).
2) Charakteryzuje nowe koncepcje inteligencji (PS_W07).
3) Wyjaśnia znaczenie inteligencji w funkcjonowaniu człowieka (PS_W04).
4) Rozróżnia podstawowe typy podejść do diagnozy intelektu (PS_W08).
5) Zna podstawowe testy inteligencji (PS_W05).
6) Rozumie etyczne i prawne aspekty stosowania testów (PS_W10).
Umiejętności:
1) Umie przeprowadzić badanie wybranymi testami inteligencji (PS_U01).
2) Potrafi zinterpretować wyniki (PS_U03).
3) Potrafi integrować wyniki i dokonywać diagnozy intelektu (PS_U04).
4) Potrafi przekazywać informacje zwrotne o wynikach badania
testowego (PS_U05).
Kompetencje:
1) Wykazuję zrozumienie i tolerancję wobec różnorodności (PS_K01).
2) Ma świadomość odpowiedzialności za stawiane diagnozy i przekazywane informacje zwrotne PS_K02).
3) Respektuje i szanuje prawa osób badanych oraz autorów i wydawców testów (PS_K05).
ECTS: 5 punktów (udział w wykładzie: 30; udział w ćwiczeniach: 30; przygotowanie do egzaminu: 20; przygotowanie do kolokwium (ćwiczenia): 20; lektury: 50; [150:30=5]).
Kryteria oceniania
Wykłady
Wiedza:
- na ocenę 5 (bdb.): bardzo dobrze identyfikuje podstawowe koncepcje struktury intelektu i nowe koncepcje inteligencji, rozumie znaczenie inteligencji w funkcjonowaniu człowieka, rozróżnia podstawowe typy podejść do diagnozy intelektu, zna podstawowe testy inteligencji oraz rozumie etyczne i prawne aspekty stosowania testów.
- na ocenę 4 (db.): dobrze identyfikuje podstawowe koncepcje struktury intelektu i nowe koncepcje inteligencji, rozumie znaczenie inteligencji w funkcjonowaniu człowieka, rozróżnia podstawowe typy podejść do diagnozy intelektu, zna podstawowe testy inteligencji oraz rozumie etyczne i prawne aspekty stosowania testów.
- na ocenę 3 (dst.): słabo identyfikuje podstawowe koncepcje struktury intelektu i nowe koncepcje inteligencji, słabo rozumie znaczenie inteligencji w funkcjonowaniu człowieka, nie rozróżnia należycie podstawowych typów podejścia do diagnozy intelektu, zna tylko nieliczne testy inteligencji oraz słabo rozumie etyczne i prawne aspekty stosowania testów.
- na ocenę 2 (ndst.): nie ma podstawowej wiedzy dotyczącej koncepcji klasycznych ani współczesnych, nie zna testów, nie ma wystarczającej wiedzy o prawno-etycznych aspektach ich stosowania.
Umiejętności:
- na ocenę 5 (bdb.): bardzo dobrze dostrzega różnicowe aspekty zjawisk i prawidłowości opisywanych przez psychologię ogólną, potrafi wskazać różnice między koncepcjami inteligencji, potrafi identyfikować przedmiot pomiaru poprzez analizę zadań testowych.
- na ocenę 4 (db.): potrafi wskazać różnice między koncepcjami inteligencji, potrafi identyfikować przedmiot pomiaru poprzez analizę zadań testowych.
- na ocenę 3 (dst.): słabo dostrzega różnicowe aspekty zjawisk i prawidłowości opisywanych przez psychologię ogólną, radzi sobie z analizą niektórych zadań testowych.
- na ocenę 2 (ndst.): nie dostrzega różnicowych aspektów zjawisk i prawidłowości opisywanych przez psychologię ogólną, nie radzi sobie z analizą zadań testowych.
Kompetencje (postawy):
Oceniana jest tolerancja i zrozumienie odmienności między ludźmi w zakresie poziomu i profilu intelektu oraz postawa etyczna i stosunek do przepisów prawnych związanych z testami.
Forma zaliczenia wykładu: kolokwium pisemne (test). Warunkiem zaliczenia jest udzielenie poprawnej odpowiedzi na ponad 50% pytań.
Ćwiczenia
Warunki konieczne do zaliczenia ćwiczeń: 1) liczba nieobecności nieprzekraczająca trzech (niezależnie od tego, czy są usprawiedliwione czy nie); 2) aktywny udział w zajęciach (nieprzygotowanie do ćwiczeń skutkuje obniżeniem oceny o 0,5); 3) zaliczenie testu.
Kryteria ocen:
Wiedza:
- na ocenę 5 (bdb.): bardzo dobrze rozróżnia podstawowe typy podejścia do diagnozy intelektu, zna podstawowe testy inteligencji oraz rozumie etyczne i prawne aspekty stosowania testów.
- na ocenę 4 (db.): dobrze rozróżnia podstawowe typy podejścia do diagnozy intelektu, zna podstawowe testy inteligencji oraz rozumie etyczne i prawne aspekty stosowania testów.
- na ocenę 3 (dst.): słabo rozróżnia podstawowe typy podejścia do diagnozy intelektu, ma podstawową wiedzę o testach inteligencji i słabo rozumie etyczne i prawne aspekty stosowania testów.
- na ocenę 2 (ndst.): nie zna testów, nie ma wystarczającej wiedzy o prawno-etycznych aspektach ich stosowania.
Umiejętności:
- na ocenę 5 (bdb.): bardzo dobrze przeprowadza badanie testowe i interpretuje wyniki, potrafi bardzo dobrze integrować je i dokonywać diagnozy intelektu oraz przekazywać informacje zwrotne.
- na ocenę 4 (db.): dobrze przeprowadza badanie testowe i interpretuje wyniki, potrafi dobrze integrować je i dokonywać diagnozy intelektu oraz przekazywać informacje zwrotne.
- na ocenę 3 (dst.): przeprowadza badanie testowe, ale nie potrafi dobrze zintegrować danych i dokonać na ich podstawie diagnozy, słabo radzi sobie z przekazywaniem informacji zwrotnych.
- na ocenę 2 (ndst.): robi podstawowe błędy przy przeprowadzeniu badania testowego i interpretacji wyników.
Kompetencje (Postawy):
Oceniana jest tolerancja i zrozumienie odmienności między ludźmi w zakresie poziomu i profilu intelektu oraz postawa etyczna i stosunek do przepisów prawnych związanych z testami.
Praktyki zawodowe
brak
Literatura
Literatura obowiązkowa:
Strelau, J. (2002). Psychologia różnic indywidualnych. Warszawa: Scholar.
Strelau, J. (2000 lub późniejsze wznowienia). Psychologia. Podręcznik akademicki (T. 1 rozdz. 6, 12.2, 12.3; T. 2 rozdz. 37-40). Gdańsk: GWP
Literatura uzupełniająca:
Gardner, H. (2001). Inteligencje wielorakie. Teoria w praktyce. Poznań: Media Rodzina.
Hampson, S. E., Colmana A. M. (2000). Psychologia różnic indywidualnych. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
Matczak, A. (1982). Style poznawcze. Warszawa 1982, 9-36.
Matczak, A. (1994). Diagnoza intelektu. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii.
Matczak, A. (2000). Style poznawcze. W: J. Strelau (red.). Psychologia: Podręcznik akademicki. T. 2. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 761-782.
Matczak, A. O potrzebie modyfikacji procedury testowego badania zdolności. Przegląd Psychologiczny, 1998, T. 41, Z. 1/2, 89-102.
Marszał-Wiśniewska, M., Fajkowska-Stanik, M. (red.). (2003) Psychologia różnic indywidualnych. Gdańsk: GWP.
Nęcka, E. (1994). Inteligencja i procesy poznawcze. Kraków: Oficyna wydawnicza „Impuls”.
Nęcka, E. (2000). Inteligencja. W: J. Strelau (red.). Psychologia: Podręcznik akademicki. T. 2. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Nęcka, E. (2003). Inteligencja. Geneza – Struktura - Funkcje. Gdańsk: GWP.
Nosal, Cz. (1990). Psychologiczne modele umysłu. Warszawa: PWN.
Nosal, Cz. (1992). Diagnoza typów umysłu. Rozwinięcie i zastosowanie teorii Junga. Warszawa: PWN.
Popek, S. (red.) (1996). Zdolności i uzdolnienia jako osobowościowe właściwości człowieka. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Sternberg, R. J. (1999). Wprowadzenie do psychologii. Warszawa: WSiP.
Seligman, D. (1995). O inteligencji prawie wszystko. Kontrowersje wokół ilorazu inteligencji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Strelau, J. (1985). Temperament, osobowość, działanie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Strelau, J. (1992). Badania nad temperamentem. Teoria, diagnoza, zastosowania, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Strelau, J. (1995). Temperament i inteligencja. W: T. Tomaszewski (red.). Psychologia ogólna. Warszawa: PWN.
Strelau, J. (1997). Inteligencja człowieka. Warszawa: Wydawnictwo „Żak”.
Strelau, J. (2000). Inteligencja. W: J. Strelau (red.). Psychologia: Podręcznik akademicki. T. 2. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Strelau, J. (2000). Pojęcie i determinanty różnic indywidualnych. W: J. Strelau (red.). Psychologia: Podręcznik akademicki. T. 2. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Strelau, J. (2000). Temperament. W: J. Strelau (red.). Psychologia: Podręcznik akademicki. T. 2. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: