WM: Psychologia przyjaźni WF-PS-N-PP

Wykład prezentuje opracowane przez Annę Olejniczak oraz Justynę Iskrę (2016) studium poświęconego doświadczeniu przyjaźni w perspektywie mężczyzn i kobiet. Prezentowane badania koncentrowały się na ujęciu istoty i próbie zrozumieniu specyfiki tego zjawiska. Przybliżono również różnice międzypłciowe w grupie osób dorosłych. Ważną częścią wykładu jest prezentacja autorskiej metody „Kwestionariusz Przyjaźni”, który został opracowana przez Justynę Iskrę i Waldemara Klinkosz (2019). Uczestnicy będą mili możliwość oceny siebie lub bliskie sobie osoby pozostające w bliskiej przyjaźni w kilku aspektach (skalach) przyjaźni. Jakościowa Analiza Personalistyczna opracowana przez Zenona Uchnasta (2013) umożliwiła poznanie i zrozumienie indywidualnego sposobu doświadczania przyjaźni przez każdego z uczestników badań. Wyniki wskazują na to, że silne więzi przyjaźni dwojga ludzi pokazują, że przede wszystkim mogą oni liczyć na siebie, ponieważ darzą się głębokim zaufaniem.
Przekonanie o istnieniu przyjaźni pomiędzy kobietą i mężczyzną wśród Polaków jest bardzo silne. Wyraziło je aż 88% kobiet i 80% mężczyzn uczestniczących w badaniach (Olejniczk i Iskra, 2016). Pewność przyjaciela i jego gotowość do wsparcia wydaje się najważniejszą wartością płynącą z tej relacji („zyskiem”). Natomiast wartością przyjaźni jest poświęcany czas i zaangażowanie na rzecz przyjaciela („kosztem”). Przyjaźń wiąże się z zaspokojeniem podstawowych potrzeb psychicznych. Są nimi m.in.: umiejętność aktywnego słuchania, bycie razem w chwilach trudnych, pomoc i wsparcie czyli afirmacja, empatia i poczucie bezpieczeństwa. Relacja przyjaźni sprawi, że człowiek staje się na tyle bezpieczny, „nie-samotny” i pewny, że zaczyna otwarcie mówić o swoich trudnościach i przeżyciach, ponieważ otwarcie się przed przyjacielem, pozwala „rozłożyć” ciężar psychiki, życia na dwie osoby, zamiast nieść go samodzielnie. W relacji przyjaźni sfera języka i emocji różni kobiety od mężczyzn. Cechą charakterystyczną dla przyjaźni osób dorosłych, niezależnie od płci uczestników interakcji, jest wysoko rozwinięta empatia, poczucie odpowiedzialności oraz zdolność do obiektywnej oceny przyjaciela z perspektywy minionego czasu, a także umiejętność szczerego komunikowania także trudnych spraw, wyrażania jasnych ocen i krytycznych uwag z poszanowaniem praw i godności drugiej osoby. Ważnym aspektem budowania relacji międzyludzkich jest to, że przyjaźń dojrzewa wraz z nabieraniem doświadczenia przez osoby, które ją tworzą. Zatem w wieku dorosłości relacje przyjaźni są bardziej autentyczne w porównaniu do wcześniejszych okresów rozwojowych i znacznie trwalsze. Wynika to z ukształtowanego już poczucia tożsamości, szczerości, gotowości do ujawniania prawdziwego „ja” a także z wysokiego poziomu znajomości siebie (samowiedza).
Wzbogacaniu siebie, własnych strategii radzenia sobie zwłaszcza w sytuacjach kryzysowych pomaga poznawanie odrębnego punktu widzenia przyjaciela na konkretne zagadnienia i trudne sprawy. Przyjaźń uczy empatii oraz szacunku wobec odrębności drugiego człowieka ale wymaga otwartego umysłu i wrażliwego serca na potrzeby innych ludzi, zwłaszcza najbliższej osoby czyli przyjaciela. Badania pozwalają dostrzec dużą różnorodność w zakresie indywidualnego postrzegania, określania i definiowania przyjaźni, ponieważ przyjaźń jest doświadczeniem bardzo indywidualnym, subiektywnym, osobistym i często intymnym i dlatego opisywanie zdarzeń ukazujących jej istotę jest bardzo trudne. Jak piszą Olejniczak i Iskra (2016, s. 165-166) Przyjaźń można bowiem porównać do psychoterapii z tą różnicą, że przyjaciel jest terapeutą łączącym metody różnych szkół. Czasami pozwala osobie na swobodną ekspresję uczuć i przeżyć. Innym razem współodczuwa wraz z nim, bezwarunkowo akceptując drugiego człowieka. Posiada również zdolność obalania fałszywych przekonań, czy też mobilizowania do działania w celu pokonywania trudności. Najważniejsze jest jednak to, że zawsze jest na miejscu, by pomóc, bowiem przyjaciel nie deklaruje pomocy, ale pomaga. Nie deklaruje wsparcia, ale wspiera. Nie obiecuje zrozumienia, ale rozumie. Nie obiecuje poświęcenia, ale poświęca się. Nie unika trudnych rozmów, ale rozmawia. Nie unika emocji, ale je ujawnia. Przyjaciel jest, chociaż nie trzeba go o to prosić. Milczy, gdy słowa są zbędne. Dzieli radości i smutki empatycznie, rozumiejąc. Nie zawłaszcza cudzego życia, ale je afirmuje. Przyjaciel jest darem, który czyni nasze życie lepszym, sensowniejszym, pełniejszym. „Przyjaciel jest dla nas wtedy, gdy go potrzebujemy, i umożliwia otwarcie się, które oznacza zdjęcie maski, jaką zakładamy często wychodząc w świat” [Wosińska, 2004, s. 367]”.

Dyscyplina naukowa, do której odnoszą się efekty uczenia się

psychologia

E-Learning

E-Learning (pełny kurs) z podziałem na grupy

Grupa przedmiotów ogólnouczenianych

nie dotyczy

Poziom przedmiotu

średnio-zaawansowany

Symbol/Symbole kierunkowe efektów uczenia się

PS_W02; PS_W03; PS_W08; PS_U13; PS_K03; PS_K07

Typ przedmiotu

fakultatywny dowolnego wyboru

Wymagania wstępne

Brak.

Koordynatorzy przedmiotu

Waldemar Klinkosz

Efekty kształcenia

Wiedza:
1) posiada wiedzę z zakresu problematyki przyjaźni (SD_PS_W02).
2) charakteryzuje nowe koncepcje relacji przyjacielskiej (SD_PS_W02).
3) wyjaśnia znaczenie relacji przyjacielskiej w funkcjonowaniu człowiek (SD_PS_W02).
4) dysponuje wiedzą z zakresu relacji przyjacielskiej (SD_PS_W03).
5) zna podstawowe zależności między relacjami przyjaźni a innymi teoriami psychologicznymi (SD_PS_W03).

Umiejętności:
1) umie przeprowadzić badanie relacji przyjacielskiej (P8S_WG).
2) potrafi skutecznie wykorzystać posiadaną wiedzę w celu przygotowania profilu relacji przyjacielskiej (P8S_WG).
3) potrafi przygotować trening relacji przyjacielskiej (P8S_WK).
4) posiada umiejętność tworzenia własnego, indywidualnego warsztatu pracy w celu podnoszenia własnej kompetencji dla budowania relacji przyjaźni (P8S_WK).

Kompetencje (postawy):
1) samodzielnie i krytycznie aktualizuje swoje umiejętności w zakresie doradztwa w aspekcie budowania relacji przyjacielskiej (SD_PS_K04).
2) ma świadomość odpowiedzialności za stawianą diagnozę relacji przyjacielskiej: profilową i typologiczną (SD_PS_K03).
3) respektuje i szanuje różnorodności nasilenia relacji przyjaźni u różnych osób, z szacunkiem udziela stosownego wsparcia dla osobistego rozwoju (SD_PS_K03).

Kryteria oceniania

Ocena pracy pisemnej, którą jest przygotowana diagnoza relacji przyjacielskiej.

Praktyki zawodowe

Praktyka profesjonalna w zakresie prowadzenia badania oraz przygotowania psychologicznej diagnoz na podstawie jakościowej analizy relacji przyjacielskiej.

Literatura

Literatura podstawowa:
Uchnast, Z. (2013). Psychologiczna jakościowa analiza zdarzeń życiowych osoby ludzkiej: podstawowe założenia podejścia personalistycznego. [W:] J. Iskra, M. Artymiak (red.). Doświadczenia człowieka. (s. 11–26). Kraków: Petrus.
Olejniczak, A. (2012). Ankieta o Przyjaźni. [Msp.]. Lublin: Katedra Psychologii Ogólnej KUL.
Olejniczak, A., Iskra, J. (2016). Przyjaźń w doświadczeniach kobiet i mężczyzn. Warszawa: Difin S.A.
Iskra, J., Klinkosz, W. (2020). Kwestionariusz Przyjaźni. [Msp.]. Lublin: Katedra Psychologii Ogólnej KUL.
Szarota, P. (2014). Przyjaźń pod mikroskopem. Problemy metodologiczne w badaniach nad funkcjonowaniem relacji przyjacielskich. Psychologia Społeczna, 1, 28–36.
Literatura uzupełniająca:
Adams, R.G., Allan, G. (1998). Placing friendship in context. Cambridge: Cambridge University Press.
Adelman, M.B., Parks, M.R., Albrecht, T.L. (2007). Natura przyjaźni i jej rozwój. [W:] J. Stewart (red), Mosty zamiast murów. O komunikowaniu się między ludźmi (s. 360–367). Warszawa: PWN.
Albisetti, V. (1999). Być przyjacielem czy mieć przyjaciela? Sposób na poznanie siebie samego i innych. Kielce: Jedność.
Argyle, M. (2001). Psychologia stosunków międzyludzkich. Warszawa: PWN.
Aronson, E. (2011). Człowiek istota społeczna. Warszawa: PWN.
Artymiak, M. (2010). Pomiędzy mężczyzną a kobietą. Sztuka porozumiewania się. Kraków: Petrus.
Bajkowski, T. (2010). Kobiecość i męskość w percepcji młodzieży akademickiej. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
Bank, B.J., Hansford, S.L. (2000). Gender and friendship. Why are men`s best same-sex friendships less intimate and supportive? Personal Relationships, 7, 63–78.
Bem, S.L. (2000). Męskość kobiecość. O różnicach wynikających z płci. Gdańsk: GWP.
Bieńko, M. (2001). Przyjaźń małżeńska. Studium doświadczeń życiowych warszawskich inteligentów. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
Bleiszner, R., Adams, R. (1998). Adult friendship. Newbury Park: Sage.
Bleske-Rechek, A.L., Buss, D.M. (2000). Can men and women be just friends? Personal Relationships, 7, 131–135.
Boski, P. (2009). Kulturowe ramy zachowań społecznych. Podręcznik psychologii międzykulturowej. Warszawa: PWN.
Brestin, D. (2009). Kobieca przyjaźń – prawda czy mit. Poznań: Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów W drodze.
Brzezińska, A., Dąbrowska, J., Pełkowska, M., Staszczak, J. (2002). Płeć psychologiczna jako czynnik ryzyka zaburzeń zachowania u młodzieży w drugiej fazie adolescencji, Czasopismo Psychologiczne, 1, 75–85.
Buss, D.M. (2001). Psychologia ewolucyjna. Gdańsk: GWP.
Buss, D.M. (2007). Ewolucja pożądania. Gdańsk : GWP.
Carr, A. (2009). Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu i kochaniu siebie. Poznań: Zysk i S-ka.
Chapian, M. (1993). Bliski przyjaciel. Jak budować trwałą i głęboką przyjaźń. Lublin: Wydawnictwo Pojednanie.
Chiaia, M., Incampo, F. (red.). (2008). Historie wielkich duchowych przyjaźni. Kraków: Wydawnictwo OO. Franciszkanów.
Davis, K.E., Todd, M.J. (1985). Assessing friendship: Prototypes, paradigm cases and relationship description. [W:] S. Duck, D. Perlman (red.). Understanding personal relationships: An interdisciplinary approach. (s. 17–38). London: Sage.
Degges-White, S., Borzumato-Gainey, Ch. (2012). Przyjaciółki na zawsze. Jan nawiązywać i dbać o dobre relacje. Warszawa: Świat Książki.
Duck, S. (2007). Nasi przyjaciel, my sami. [W:] J. Stewart (red), Mosty zamiast murów.O komunikowaniu się między ludźmi. (s. 371–383). Warszawa: PWN.
Dunn, J. (2008). Przyjaźnie dzieci. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Dwyer, D. (2005). Bliskie relacje interpersonalne. Gdańsk: GWP.
Fehr, B. (2008). Friendship formation. [W:] S. Sprecher, A. Wenzel, J. Harvey (red.). The handbook of relationship initiation (s. 29–54). Hillsdale: Erbaum.
Góźdź, J., Charzyńska, E. (2014). Zjawisko przyjaźni „na odległość” w okresie wczesnej dorosłości. [W:] A. Żywczok (red.). Znajomość, koleżeństwo, przyjaźń. Dynamizm ewoluowania więzi emocjonalnej (s. 272–286). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
Grabil, Ch.H., Kerns, K.A. (2000). Attachment style and intimacy in friendship. Personal Relationships, 7, 363–378.
Hays, R.B. (1998). Friendship. [W:] S. Duck (red.), Handbook of personal relationships: Theory, research and interventions (s. 391–408). New York: Wiley.
Iskra, J., Klinkosz, W. (2011). Ona w XXI wieku, czyli jak ją widzą kobiety i mężczyźni. Badania psychologiczne. [W:] P. Bury, Z. Dziemianko (red.). Wiele twarzy kobiet – „ona” w tekstach nie tylko medycznych (s. 95–113). Poznań: Instytut Naukowo-Wydawniczy MAIUSCULA.
Jankowski, K. (2002). Przyjaźń na wszelki wypadek. Charaktery, 2, 12–16.
Kenrick, D.T., Neuberg, S.L., Caldini, R.B. (2002). Psychologia społeczna. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Kuczyńska, A. (2002). Płeć psychologiczna idealnego i rzeczywistego partnera
życiowego oraz jej wpływ na jakość realnie utworzonych związków. Przegląd Psychologiczny, 45, 3, 385–399.
Lewis, S.C. (1993). Cztery miłości. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Mandal, E. (2003). Kobiecość i męskość. Popularne opinie a badania naukowe. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
McGinnis, L.A. (1998). Sztuka przyjaźni. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Vocatio.
Mellibruda, J. (1986). Ja–Ty–My. Psychologiczne możliwości ulepszania kontaktów międzyludzkich. Warszawa: Nasza Księgarnia.
Mendelson, M.J., Aboud, F.E. (1999). Measuring friendship quality in late adolescents and young adults: McGill Friendship Questionnaires. Canadian Journal of Behavioral Science, 2, 130–132.
Nęcek, R. (2012). Przyjaźń. Kraków: Petrus.
Niebrzydowski, L., Płaszczyński, E. (1989). Przyjaźń i otwartość w stosunkach międzyludzkich. Warszawa: PWN.
Niebrzydowski, L. (1999). Psychologia ludzkich potrzeb, aspiracji i możliwości. Łódź: Krajowa Rada Self-Esteem.
Obuchowska, I. (1996). Drogi dorastania. Warszawa: Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne.
Obuchowski, K. (1995). Galaktyka potrzeb. Psychologia dążeń ludzkich. Poznań: Zysk i S-ka.
O`Connor, P. (1992). Friendships between women. New York: The Guilford Press.
Pogrebin, L.C. (1987). Among friends. New York: McGrow-Hill.
Renzetti C.M., Curran D.J. (2008). Kobiety mężczyźni i społeczeństwo. Warszawa: PWN.
Rodek, V. (2014). Przyjaźń jako czynnik konstytuujący poczucie sensu życia współczesnej młodzieży. [W:] A. Żywczok (red.). Znajomość, koleżeństwo, przyjaźń. Dynamizm ewoluowania więzi emocjonalnej. (s. 251–271). Warszawa: Żak.
Szczepańska, M. (2014). Przyjaźń jako specyficzna forma więzi międzyludzkiej – ujęcie kontekstualne. [W:] A. Żywczok (red.). Znajomość, koleżeństwo, przyjaźń. Dynamizm ewoluowania więzi emocjonalnej (s. 231–250). Warszawa: Żak.
Szczepańska, M., Gaweł-Luty, E. (2010). Przyjaźń jako wartość w relacjach społecznych dzieci i młodzieży. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Szmigielska, B. (2002). Nie ma sklepów z przyjaciółmi. Charaktery, 2, 20–21.
Wiśniewska, Z. (2008). Czy prawdziwych przyjaciół zawsze poznaje się w biedzie? Ocena wsparcia emocjonalnego w przyjaźni: polsko-ekwadorskie badanie porównawcze. Studia Psychologiczne, 2, 5–17.
Włudyga, D. (2001). Kiedy Harry przyjaźni się z Sally. Charaktery, 1, 33.
Wojciszke, B. (2003). Psychologia miłości: intymność, namiętność, zaangażowanie. Gdańsk: GWP.
Wojciszke, B. (2004). Kobiety i mężczyźni: odmienne spojrzenie na różnice. Gdańsk: GWP.
Wojciszke, B. (2009). Kobieta zmienną jest. Gdańsk: GWP.
Wojciszke, B., Krzemionka-Brózda, D. (2002). Dla mężczyzny sercem jest świat, dla kobiety – serce światem. Charaktery, 8, 10–15.
Wosińska, W. (2004). Psychologia życia społecznego. Gdańsk: GWP.
Zaborowski, Z. (2002). Człowiek, jego świat i życie. Warszawa: Żak.
Zimbardo, P.G., Ruch, F.L. (1988). Psychologia i życie. Warszawa: PWN.

W cyklu 2021/22_Z:

Literatura podstawowa
Uchnast, Z. (2013). Psychologiczna jakościowa analiza zdarzeń życiowych osoby ludzkiej: podstawowe założenia podejścia personalistycznego. [W:] J. Iskra, M. Artymiak (red.). Doświadczenia człowieka. (s. 11–26). Kraków: Petrus.
Olejniczak, A. (2012). Ankieta o Przyjaźni. [Msp.]. Lublin: Katedra Psychologii Ogólnej KUL.
Olejniczak, A., Iskra, J. (2016). Przyjaźń w doświadczeniach kobiet i mężczyzn. Warszawa: Difin S.A.
Iskra, J., Klinkosz, W. (2020). Kwestionariusz Przyjaźni. [Msp.]. Lublin: Katedra Psychologii Ogólnej KUL.
Szarota, P. (2014). Przyjaźń pod mikroskopem. Problemy metodologiczne w badaniach nad funkcjonowaniem relacji przyjacielskich. Psychologia Społeczna, 1, 28–36.

Literatura uzupełniająca
Adams, R.G., Allan, G. (1998). Placing friendship in context. Cambridge: Cambridge University Press.
Adelman, M.B., Parks, M.R., Albrecht, T.L. (2007). Natura przyjaźni i jej rozwój. [W:] J. Stewart (red), Mosty zamiast murów. O komunikowaniu się między ludźmi (s. 360–367). Warszawa: PWN.
Albisetti, V. (1999). Być przyjacielem czy mieć przyjaciela? Sposób na poznanie siebie samego i innych. Kielce: Jedność.
Argyle, M. (2001). Psychologia stosunków międzyludzkich. Warszawa: PWN.
Aronson, E. (2011). Człowiek istota społeczna. Warszawa: PWN.
Artymiak, M. (2010). Pomiędzy mężczyzną a kobietą. Sztuka porozumiewania się. Kraków: Petrus.
Bajkowski, T. (2010). Kobiecość i męskość w percepcji młodzieży akademickiej. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
Bank, B.J., Hansford, S.L. (2000). Gender and friendship. Why are men`s best same-sex friendships less intimate and supportive? Personal Relationships, 7, 63–78.
Bem, S.L. (2000). Męskość kobiecość. O różnicach wynikających z płci. Gdańsk: GWP.
Bieńko, M. (2001). Przyjaźń małżeńska. Studium doświadczeń życiowych warszawskich inteligentów. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
Bleiszner, R., Adams, R. (1998). Adult friendship. Newbury Park: Sage.
Bleske-Rechek, A.L., Buss, D.M. (2000). Can men and women be just friends? Personal Relationships, 7, 131–135.
Boski, P. (2009). Kulturowe ramy zachowań społecznych. Podręcznik psychologii międzykulturowej. Warszawa: PWN.
Brestin, D. (2009). Kobieca przyjaźń – prawda czy mit. Poznań: Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów W drodze.
Brzezińska, A., Dąbrowska, J., Pełkowska, M., Staszczak, J. (2002). Płeć psychologiczna jako czynnik ryzyka zaburzeń zachowania u młodzieży w drugiej fazie adolescencji, Czasopismo Psychologiczne, 1, 75–85.
Buss, D.M. (2001). Psychologia ewolucyjna. Gdańsk: GWP.
Buss, D.M. (2007). Ewolucja pożądania. Gdańsk : GWP.
Carr, A. (2009). Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu i kochaniu siebie. Poznań: Zysk i S-ka.
Chapian, M. (1993). Bliski przyjaciel. Jak budować trwałą i głęboką przyjaźń. Lublin: Wydawnictwo Pojednanie.
Chiaia, M., Incampo, F. (red.). (2008). Historie wielkich duchowych przyjaźni. Kraków: Wydawnictwo OO. Franciszkanów.
Davis, K.E., Todd, M.J. (1985). Assessing friendship: Prototypes, paradigm cases and relationship description. [W:] S. Duck, D. Perlman (red.). Understanding personal relationships: An interdisciplinary approach. (s. 17–38). London: Sage.
Degges-White, S., Borzumato-Gainey, Ch. (2012). Przyjaciółki na zawsze. Jan nawiązywać i dbać o dobre relacje. Warszawa: Świat Książki.
Duck, S. (2007). Nasi przyjaciel, my sami. [W:] J. Stewart (red), Mosty zamiast murów.O komunikowaniu się między ludźmi. (s. 371–383). Warszawa: PWN.
Dunn, J. (2008). Przyjaźnie dzieci. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Dwyer, D. (2005). Bliskie relacje interpersonalne. Gdańsk: GWP.
Fehr, B. (2008). Friendship formation. [W:] S. Sprecher, A. Wenzel, J. Harvey (red.). The handbook of relationship initiation (s. 29–54). Hillsdale: Erbaum.
Góźdź, J., Charzyńska, E. (2014). Zjawisko przyjaźni „na odległość” w okresie wczesnej dorosłości. [W:] A. Żywczok (red.). Znajomość, koleżeństwo, przyjaźń. Dynamizm ewoluowania więzi emocjonalnej (s. 272–286). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
Grabil, Ch.H., Kerns, K.A. (2000). Attachment style and intimacy in friendship. Personal Relationships, 7, 363–378.
Hays, R.B. (1998). Friendship. [W:] S. Duck (red.), Handbook of personal relationships: Theory, research and interventions (s. 391–408). New York: Wiley.
Iskra, J., Klinkosz, W. (2011). Ona w XXI wieku, czyli jak ją widzą kobiety i mężczyźni. Badania psychologiczne. [W:] P. Bury, Z. Dziemianko (red.). Wiele twarzy kobiet – „ona” w tekstach nie tylko medycznych (s. 95–113). Poznań: Instytut Naukowo-Wydawniczy MAIUSCULA.
Jankowski, K. (2002). Przyjaźń na wszelki wypadek. Charaktery, 2, 12–16.
Kenrick, D.T., Neuberg, S.L., Caldini, R.B. (2002). Psychologia społeczna. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Kuczyńska, A. (2002). Płeć psychologiczna idealnego i rzeczywistego partnera
życiowego oraz jej wpływ na jakość realnie utworzonych związków. Przegląd Psychologiczny, 45, 3, 385–399.
Lewis, S.C. (1993). Cztery miłości. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Mandal, E. (2003). Kobiecość i męskość. Popularne opinie a badania naukowe. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
McGinnis, L.A. (1998). Sztuka przyjaźni. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Vocatio.
Mellibruda, J. (1986). Ja–Ty–My. Psychologiczne możliwości ulepszania kontaktów międzyludzkich. Warszawa: Nasza Księgarnia.
Mendelson, M.J., Aboud, F.E. (1999). Measuring friendship quality in late adolescents and young adults: McGill Friendship Questionnaires. Canadian Journal of Behavioral Science, 2, 130–132.
Nęcek, R. (2012). Przyjaźń. Kraków: Petrus.
Niebrzydowski, L., Płaszczyński, E. (1989). Przyjaźń i otwartość w stosunkach międzyludzkich. Warszawa: PWN.
Niebrzydowski, L. (1999). Psychologia ludzkich potrzeb, aspiracji i możliwości. Łódź: Krajowa Rada Self-Esteem.
Obuchowska, I. (1996). Drogi dorastania. Warszawa: Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne.
Obuchowski, K. (1995). Galaktyka potrzeb. Psychologia dążeń ludzkich. Poznań: Zysk i S-ka.
O`Connor, P. (1992). Friendships between women. New York: The Guilford Press.
Pogrebin, L.C. (1987). Among friends. New York: McGrow-Hill.
Renzetti C.M., Curran D.J. (2008). Kobiety mężczyźni i społeczeństwo. Warszawa: PWN.
Rodek, V. (2014). Przyjaźń jako czynnik konstytuujący poczucie sensu życia współczesnej młodzieży. [W:] A. Żywczok (red.). Znajomość, koleżeństwo, przyjaźń. Dynamizm ewoluowania więzi emocjonalnej. (s. 251–271). Warszawa: Żak.
Szczepańska, M. (2014). Przyjaźń jako specyficzna forma więzi międzyludzkiej – ujęcie kontekstualne. [W:] A. Żywczok (red.). Znajomość, koleżeństwo, przyjaźń. Dynamizm ewoluowania więzi emocjonalnej (s. 231–250). Warszawa: Żak.
Szczepańska, M., Gaweł-Luty, E. (2010). Przyjaźń jako wartość w relacjach społecznych dzieci i młodzieży. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Szmigielska, B. (2002). Nie ma sklepów z przyjaciółmi. Charaktery, 2, 20–21.
Wiśniewska, Z. (2008). Czy prawdziwych przyjaciół zawsze poznaje się w biedzie? Ocena wsparcia emocjonalnego w przyjaźni: polsko-ekwadorskie badanie porównawcze. Studia Psychologiczne, 2, 5–17.
Włudyga, D. (2001). Kiedy Harry przyjaźni się z Sally. Charaktery, 1, 33.
Wojciszke, B. (2003). Psychologia miłości: intymność, namiętność, zaangażowanie. Gdańsk: GWP.
Wojciszke, B. (2004). Kobiety i mężczyźni: odmienne spojrzenie na różnice. Gdańsk: GWP.
Wojciszke, B. (2009). Kobieta zmienną jest. Gdańsk: GWP.
Wojciszke, B., Krzemionka-Brózda, D. (2002). Dla mężczyzny sercem jest świat, dla kobiety – serce światem. Charaktery, 8, 10–15.
Wosińska, W. (2004). Psychologia życia społecznego. Gdańsk: GWP.
Zaborowski, Z. (2002). Człowiek, jego świat i życie. Warszawa: Żak.
Zimbardo, P.G., Ruch, F.L. (1988). Psychologia i życie. Warszawa: PWN.

W cyklu 2022/23_Z:

W cyklu 2023/24_Z:

W cyklu 2024/25_Z:

Uwagi

W cyklu 2021/22_Z:

Brak.

W cyklu 2022/23_Z:

Brak.

W cyklu 2023/24_Z:

Brak.

W cyklu 2024/25_Z:

Brak.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu WF-PS-N-PP w USOSweb