Ogólna metodologia nauk WF-FI-N112-OMN

Wykłady i ćwiczenia są prezentacją i omówieniem tradycyjnej problematyki metodologii nauk. Sprowadza się ona do charakterystyki podejmowanych w nauce czynności wiedzotwórczych oraz do charakterystyki ich rezultatów, w postaci teorii naukowych. Zajęcia mają przybliżyć słuchaczom teorię sposobów zdobywania wartościowego poznania w nauce oraz uczyć ich jak organizować, programować i realizować w praktyce, tego rodzaju poznanie. Uwzględniane w tradycyjnej metodologii nauk czynności wiedzotwórcze dzieli się zwykle na trzy grupy: 1) wstępne, 2) właściwe i 3) budowanie teorii. Pierwszy blok tematyczny prezentowany na zajęciach omawia sposoby uzasadniania zdań w nauce (wykłady: 2-7). Dotyczy więc właściwych czynności wiedzotwórczych. Zaprezentowane tu zostaną bezpośrednie sposoby uzasadniania zdań takie, jak doświadczenie, konwencja terminologiczna, intuicja, czy autorytet oraz pośrednie, w postaci podstawowych typów rozumowań stosowanych w nauce. Problematyka ta zostanie zaprezentowana w ujęciu historycznym na tle sporu między indukcjonizmem a hipotetyzmem. Ten cykl tematyczny zostanie zamknięty omówieniem pojęcia wyjaśniania naukowego i zaprezentowania podstawowych jego modeli. Kolejny blok zagadnień dotyczy struktury teorii naukowych (wykłady: 8-12). Poza charakterystyką takich pojęć, jak teoria naukowa, prawo nauki, model, zostanie przedyskutowana tu rola wstępnych czynności wiedzotwórczych, do których zalicza się definiowanie, klasyfikowanie i porządkowanie. Poszczególne klasyczne rozróżnienia typów nauk i ich odmienności metodologiczne zostaną omówione w ostatnim bloku zajęć (wykłady: 13-15).

Wykłady stanowią prezentację podstawowych zagadnień i koncepcji z zakresu filozofii nauki oraz zaprezentowanie ich w szerszym kontekście historycznym. Omówienie tych zagadnień w kontekście historycznym pozwoli studentom zrozumieć, jak rozwijała się refleksja filozoficzna na temat nauki i metodologii naukowej. Pozwoli także wskazać, w jaki sposób na filozofów zajmujących się metodologią naukową wpływały przemiany kulturowe i społeczne, a także zmiany w samym przyrodoznawstwie.

Aby ułatwić studentom zrozumienie omawianych tematów, wykład został podzielony na trzy części. Pierwsza część zajmie się omówieniem i prezentacją podstaw metodologii nauki, aby studenci mogli swobodnie i ze zrozumieniem korzystać z jej terminologii. Opanowanie wiedzy z pierwszej części będzie punktem wyjścia do części drugiej, w której w porządku chronologicznym zostaną zaprezentowane główne koncepcje klasycznej filozofii nauki, koncentrujące się na definiowaniu metod poprawnej pracy naukowej i tworzeniu linii demarkacyjnej oddzielającej naukę od pseudonauki. W trzeciej części wykładu zostaną przedstawione koncepcje "nowej fali" filozofii nauki, która skupia się na nauce jako specyficznej działalności kulturowej i próbuje zrozumieć specyfikę jej historycznego rozwoju.

Studenci w trakcie wykładów zapoznają się z pełnym przekrojem zagadnień związanych z filozoficzną refleksją nad nauką, począwszy od metodologii, poprzez problematykę metanaukową, aż po refleksję z zakresu historii i filozofii nauki.

W trakcie ćwiczeń studenci zapoznają się i będą omawiać artykuły na temat wybranych problemów i zagadnień współczesnej filozofii nauki.

Filozofia nauki to dyscyplina filozoficzna, która zajmuje się analizą nauki i jej metodologii oraz ich miejscem w szerszym kontekście historycznym i społecznym. W trakcie wykładu będziemy poznawać podstawowe zagadnienia oraz koncepcje filozofii nauki, a także ich rozwój na przestrzeni dziejów. Szczególną uwagę poświęcimy temu, jak przemiany kulturowe, społeczne i zmiany w naukach przyrodniczych wpływały na filozoficzne rozumienie nauki i jej metod.

Wykład podzielony jest na trzy części. W pierwszej przedstawimy podstawy metodologii nauk, by umożliwić studentom swobodne posługiwanie się specjalistyczną terminologią. Druga część poświęcona jest klasycznej filozofii nauki – omówimy główne koncepcje dotyczące metod prawidłowej pracy naukowej oraz granic między nauką a pseudonauką. W trzeciej części skupimy się na "nowej fali" filozofii nauki, która traktuje naukę jako działalność kulturową i stara się zrozumieć jej specyficzny rozwój historyczny.

Celem wykładu jest zapoznanie studentów z pełnym spektrum filozoficznych refleksji nad nauką, począwszy od metodologii, poprzez problematykę metanaukową, aż po kontekst historyczny i filozoficzny rozwoju nauki.

K. Ajdukiewicz, Logika pragmatyczna, Warszawa 1965,
The Blackwell Guide to the Philosophy of Science, (ed. P. Machamer and M. Silberstein), Malden-Oxford 2001,
A Companion to the Philosophy of Science, (ed. W. H. Newton-Smith), Malden-Oxford 2001,
A. Grobler, Metodologia nauk, Kraków 2006,
T. Kotarbiński, Elementy teorii poznania, logiki formalnej i metodologii nauk, Wrocław-Warszawa-Kraków 1961.

Sady W., Spór o racjonalność naukową, Wydawnictwo UMK, 2013
Such J., Szcześniak M., Filozofia nauki, Wydawnictwo naukowe UAM, Poznań 2000.

Literatura uzupełniająca
Nowak S., Metodologia badań społecznych, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2008
Losee J. A historical Introduction to the Philosophy of Science, Oxford University Press, Oxford 2001
The Blackwell Guide to the Philosophy of Science, (ed. P. Machamer and M. Silberstein), Malden-Oxford 2001,
A Companion to the Philosophy of Science, (ed. W. H. Newton-Smith), Malden-Oxford 2001,

Literatura obowiązkowa
1. Sady, W. (2000). Spór o racjonalność naukową, Wrocław: Wydawnictwo Funna.
2. Such, J., Szcześniak, M. (2000) Filozofia nauki, Poznań: Wydawnictwo naukowe UAM.

Literatura uzupełniająca
1. Psillos, S., Curd, M. (red.) (2013). The Routledge companion to philosophy of science, London; New York: Routledge.