PPSF: Metaetyka WF-FI-123-PPSFET-C21

Od ponad wieku zagadnienia metaetyczne zajmują centralne miejsce w refleksji filozoficznej nad moralnością, stanowiąc jedno z najżywiej dyskutowanych pól współczesnej etyki teoretycznej. Metaetyka nie pyta bezpośrednio o to, jak należy postępować ani jakie normy moralne są słuszne, lecz bada charakter, znaczenie i uzasadnienie samych sądów moralnych. Jej głównym przedmiotem zainteresowania są kwestie związane z naturą języka normatywnego, statusem poznawczym twierdzeń etycznych, strukturą moralnego uzasadniania oraz relacją między faktem a wartością. Celem kursu jest wprowadzenie uczestników w te fundamentalne zagadnienia oraz zapoznanie ich z najważniejszymi stanowiskami, które kształtowały dyskusję metaetyczną od początku XX wieku po czasy współczesne.

W pierwszej części zajęć uczestnicy zostaną wprowadzeni w ogólną problematykę metaetyki jako namysłu nad samą etyką – nad tym, czym są sądy moralne, w jaki sposób można je uzasadniać, a także czy mają one charakter poznawczy, czy raczej ekspresywny. Analizie poddane zostaną podstawowe pytania o możliwość obiektywnego poznania moralnego, o relację między racjonalnością a emocjami w sądach wartościujących oraz o kryteria sensowności wypowiedzi etycznych.

Kolejne części kursu koncentrują się na szczegółowych kierunkach i teoriach, które odcisnęły trwałe piętno na filozofii moralności. Omówione zostaną klasyczne wersje intuicjonizmu moralnego, reprezentowane przez takich autorów jak G. E. Moore i H. A. Prichard, a także ich podstawowe tezy dotyczące bezpośredniego poznania dobra i obowiązku. Dyskusja obejmie zarówno mocne strony intuicjonizmu, jak i jego wewnętrzne trudności — między innymi problem uzasadnienia intuicji moralnych oraz pytanie o ich uniwersalność i niezależność kulturową.

W dalszej części zajęć analizie poddany zostanie emotywizm, rozwinięty przez C. L. Stevensona i zakorzeniony w tradycji empiryzmu Davida Hume’a. Studenci będą mogli prześledzić, w jaki sposób emotywizm przekształca pytanie o prawdziwość sądów moralnych w problem wyrazu emocji, postaw i nakłaniania do działania. Omówione zostaną również dylematy wynikające z tej koncepcji, w szczególności trudności w wyjaśnieniu racjonalnej argumentacji moralnej i komunikacyjnego wymiaru dyskursu etycznego.

Kurs obejmuje także refleksję nad preskryptywizmem R. M. Hare’a, który łączy elementy emotywizmu z teorią racjonalnego nakazu, oraz jego związek z klasycznymi intuicjami moralnymi obecnymi u Adama Smitha. W tym kontekście uczestnicy rozważą, czy język moralny pełni wyłącznie funkcję normatywną, czy także opisową, oraz jakie konsekwencje wynikają z przyjęcia jednej bądź drugiej perspektywy dla teorii etyki.

Ostatnia część zajęć poświęcona jest współczesnym formom naturalizmu metaetycznego oraz nurtom sytuującym się na obrzeżach klasycznej metaetyki. Dyskusji poddane zostaną zarówno stanowiska próbujące wywieść normy moralne z faktów o ludzkiej naturze, jak i te, które wskazują na potrzebę powrotu do tradycyjnych kategorii dobra, cnoty i celu ludzkiego życia. W tym kontekście omawiane są inspiracje etyką cnót Alasdaira MacIntyre’a oraz współczesną teorią prawa naturalnego Johna Finnisa, które reinterpretują relację między naturą, rozumem a moralnością.

Całość kursu kończy refleksja syntetyczna nad miejscem metaetyki we współczesnej filozofii moralności, nad jej metodologicznymi ograniczeniami oraz nad możliwością integracji podejść kognitywistycznych, emotywnych i naturalistycznych w ramach jednej teorii.

Zajęcia mają charakter konwersatoryjno-wykładowy. Uczestnicy rozwijają umiejętność analizy argumentacji filozoficznej, precyzyjnego rozróżniania pojęć i krytycznego porównywania stanowisk. Celem jest nie tylko przyswojenie wiedzy o klasycznych teoriach metaetycznych, ale także kształtowanie kompetencji interpretacyjnych i refleksyjnych, pozwalających na samodzielne poruszanie się wśród współczesnych debat o naturze moralności, języka i wartości.